روش جدید حمایت مالی کامل از دانشجویان تحصیلات تکمیلی

به گزارش قائم آنلاین، آموزش عالی کشور به تازگی روزهای پرتلاطمی را پشت سرگذاشته است؛ هفته‌ای که گذشت با هفته پژوهش و فناوری متقارن بود که بحث‌های کهنه‌ای از مشکلات ریشه‌ای پژوهش در کشور بار دیگر مطرح شد.

همچنین اخیرا وزارت علوم پس از سال‌ها مطالبه قدیمی مردم درباره ساماندهی سهمیه‌های کنکور را به سرانجام رسانده و طرحی را برای پایان دادن به گلایه‌ها و انتقادها ارائه کرده است.

علاوه بر این، اخیرا بحث‌های کهنه بی‌فایده بودن درس‌های دانشگاهی و نبود ارتباط بین علم آمادمیک با صنعت کشور، از مرحله گلایه فراتر رفته و جدی تر شده تا آنجا که وزارت علوم برای برقراری ارتباط واقعی بین دانشگاه‌ها و صنعت، با ارایه طرحی حاضر شده که به مدت ۳ ماه تا ۶ ماه حقوق اعضای هیات علمی را بپردازد و آنها به جای دانشگاه در صنعت حاضر شوند.

درباره مهم‌ترین اتفاقات این روزهای آموزش عالی کشور با منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت‌وگو کرده‌ایم و نظرات وی را جویا شده‌ایم.

سازوکار تامین اعتبار پژوهشی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی تعیین شد

یکی از دغدغه‌های پرتکرار دانشجویان تحصیلات تکمیلی در کشور، نبود حمایت مالی در حین تحصیل است. در حالی که در نرم جهانی تحصیل در مقطع دکتری  یک عنوان یک شغل تمام وقت محسوب می‌شد و دانشجوی دکتری برای انجام پژوهش یا کار عملی معین با هدف مشخص جذب می‌شود و بابت انجام این وظیفه هم حقوق و دستمزد دریافت می‌کند اما در ایران دانشجوی دکتری برای گذارندن این دوره هزینه می‌پردازد و اغلب به دلیل گران بودن این دوره درگیر مسائل مالی می‌شوند و در صورت تحصیل در دانشگاه‌های دولتی بدون شهریه، در کسب درآمد برای گذران زندگی با مشکلات مالی روبه‌رو می‌شوند.

غلامی: برای افزایش رغبت شرکت ها و دستگاه ها به تخصیص بودجه فعالیت‌های پژوهشی به تحصیلات تکمیلی  طرحی در دستور کار وزارت علوم است که در این طرح بودجه فعالیت‌های پژوهشی در چارچوب تحصیلات تکمیلی صرف خواهد شد.

این طرح ارائه تسهیلات به دانشجویان تحصیلات تکمیلی است؛ به این صورت که سازو کار تامین اعتبار پژوهشی در قالب گرنت را فراهم می‌کند.

در این طرح، از منابع حاصل از یک بند تبصره ۹ قانون بودجه استفاده خواهد شد. این بند شرکت‌های سودده را مکلف می‌کند که بخشی از سود خود را در اختیار فعالیت‌های پژوهشی کاربردی قرار می‌دهند؛ این اعتبار در ابتدا برای خود شرکت‌ها و سپس برای تحقیقاتی که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مشخص می‌کند مصرف خواهد شد.

این طرح هم‌اکنون در حال شکل‌گیری است و برنامه‌ها و آیین‌نامه‌های مربوط نوشته شده است؛ همچنین برای اینکه این فرآیند فعال شود وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در مرحله اول از این طرح حمایت اولیه را انجام خواهد داد.

امیدواریم امسال منابع مالی برای اجرای این طرح تامین شود تا بتوانیم این رویه را به جریان مستمر کاربردی در پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی با حمایت مالی کامل تبدیل کنیم.

در کنار طرح گرنت پژوهشی، طرح گرنت فناوری هم ارائه می‌شود که هر دو طرح مکمل یکدیگر و در راستای هدایت پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی به سمت نیازهای پژوهش کشور و سپس تجاری سازی طرح‌ها است. هر دو طرح به زودی ارائه می‌شوند.

البته، به زودی بعد از ارائه طرح‌های گرنت فناوری و گرنت پژوهشی، آیین‌نامه ای متشکل از استانداردها را تدوین می‌کنیم که چارچوب‌هایی را برای جذب دانشجو توسط اساتید مشخص می‌کند و این آیین نامه احتمالا در دی ماه ۹۸ ابلاغ خواهد شد.

*دیگر درس دانشجوی دکتری ۶ سال و ۹ سال طول نخواهد کشید

بسیاری از دانشجویان دکتری اعلام می‌کنند که تحصیل در دکتری کاری تمام وقت است و نمی‌توانند در حین تحصیل، به صورت تمام وقت مشغول به کار باشند؛ همین امر باعث شده که دانشجو برای گذران زندگی در کنار تحصیل، کار کنند و سال‌ها درگیر پروسه تحصیل باشند.

غلامی: معتقدیم باید اعتبار فعالیت‌های پژوهشی را به سمت پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی و دانشجویان دکتری و پسادکتری هدایت کنیم که همان بستر استاندارد تحصیل و فعالیت دانشجویان دکتری و پسا دکتری در همه جای دنیا است.

در این طرح، دانشجو برای پروژه مشخص اخذ می‌شود و مانند یک کارمند کارشناس در دانشگاه حضور می‌یابد، ساعت می‌زند و وظیفه مشخص دارد. اگر به همین ترتیب عمل کنیم هیچ دانشجوی دکتری، ۶ ساله و حتی ۹ ساله درس خود را تمام نمی‌کند؛ بلکه ظرف ۳ یا ۴ سال درس خود را تمام می‌کند و از دانشگاه خارج می‌شود و نتیجه کار او هم خیلی زود مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاری که ۶ سال پیش تعریف شده است وقتی ۶ یا ۷ سال بعد نتیجه می دهد فایده ندارد و به درد نمی خورد؛ این موضوعات چالش اساسی تحصیلات تکمیلی است.

*سال گذشته منابع مالی طرح به دلیل زمان محدود از دست رفت

تخصیص بودجه پژوهشی به تحصیلات تکمیلی طبق بند تبصره ۹ قانون برنامه، سال گذشته هم دیده شده بود اما این هدف عملیاتی نشد، چرا؟

غلامی: این بند سال گذشته هم در قانون بودجه سال ۹۷ وجود داشت اما به دلیل اینکه تقریبا با پایان سال همراه شد، در نتیجه در سال گذشته منبع مالی کافی برای این طرح نرسید، علاوه بر این، مقداری از منابع مالی (تقریبا نیمی از منابع مالی مربوط) هم در شب عید به دلیل تاخیر در انتقال از خزانه دولت از دست رفت؛ اما امسال خوشبختانه طرح در حال انجام است.

* اساتید راهی صنعت شدند

یکی از ضروریات روز کشور کاربردی شدن پژوهش‌ها به معنی همراستا شدن پژوهش‌ها با نیازهای کشور است؛ اخیرا وزارت علوم با هدف برقراری ارتباط نزدیک‌تر دانشگاه با صنعت و جامعه، اساتید و اعضای هیات علمی را موظف به گذراندن فرصت مطالعاتی در صنعت کرده است؛ اما تعداد محدودی از اعضای هیات علمی از این دوره‌ها استقبال کردند، چرا؟

غلامی: طبق طرح وزارت علوم، اساتید و اعضای هیات علمی جوان بین ۳ تا ۶ ماه را باید در صنعت بگذرانند تا از نزدیک در جریان فعالیت‌های جاری صنایع قرار بگیرند و از مشکلات آنها مطلع شوند.

ایده‌های مختلف ارتباط نزدیک‌تر اساتید دانشگاهی با صنعت تاکنون موفق نبوده است؛ اما امیدواریم که این طرح با شکل جدید اجرا موفق شود. تاکنون هم آمارها نشان داده که تعداد اساتید و اعضای هیات علمی که به فرصت مطالعاتی رفته‌اند حدود ۵۰ نفر بوده‌اند و این آمار قطعا افزایش پیدا خواهد کرد و طرح ادامه دار خواهد بود.

به دلیل اینکه این طرح از ابتدای سال ۹۸ اجرا شد و شامل آن دسته از اعضای هیات علمی است که از ابتدای سال ۹۸ استخدام می‌شوند و تعداد استخدام اعضای هیات علمی در ۹ ماهه اول سال جاری محدود بوده و زیاد نبوده است، در نتیجه بسیاری از این افراد در سال اول آماده نبوده‌اند که به این فرصت بروند.

اعضای جوان هیات علمی حدود ۵ سال فرصت دارند که به فرصت مطالعاتی در صنعت بروند و اگر این آمار در سال اول کمی پایین‌تر از انتظار است به همین دلیل است.

اما آمارها نشان می‌دهد مجموع فعالیت هایی که برای ارتباط دانشگاه با صنعت در دست انجام است موفق بوده است؛ همچنان که تعداد پایان‌نامه‌هایی امسال در ارتباط با صنعت و جامعه تدوین شده نسبت به سال گذشته ۳ برابر شده است، اگرچه آمار این پایان‌نامه‌ها هنوز پایین است.

*تغییرات قریب‌الوقوع در سیستم دانشگاه‌های کشور 

اخیرا وزارت  علوم، تغییرات گسترده‌ای را در نظام آموزش عالی کلید زده است که براساس آن به پردیس‌های دانشگاه‌های دولتی درباره بازنگری در اهداف و ماموریت‌ها اولتیماتوم داده یا پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های وابسته به دستگاه‌های دولتی را ممنوع کرده است؛ چه تغییرات دیگری پیش رو است؟

غلامی: طرحی را به اسم ساماندهی آموزش عالی کشور را در دستور کار داریم که مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف است که این طرح را اجرا کند.

در این طرح وزارت علوم قرار است دانشگاه‌های کشور را ساماندهی کند؛ در مرحله اول دانشگاه های دولتی را در ذیل یک طرح با عنوان شبکه علمی کشور تعریف کرده‌ایم. شبکه علمی کشور استان به استان است و هر چند استان یک منطقه را تشکیل می دهند.

هدف از این طرح این است که در عین حمایت از تشکیل مراکز بزرگ علمی، از پراکنده‌کاری جلوگیری شود؛ با این طرح، دانشگاه های کشور ماموریت‌گرا می‌شوند به این معنی که تمام ظرفیت های دانشگاه‌ از جمله اعتبار، امکانات و محل استقرار تجمیع می‌شود و دانشگاه ها کار جدی کمی و کیفی انجام خواهند داد و کیفی‌سازی فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی محقق خواهد شد.

این موارد در اهداف ساماندهی نظام آموزش عالی کشور دیده شده است و امیدواریم که بتوانیم با اجرای کامل این برنامه ها به این اهداف برسیم. در نهایت این تغییرات به نفع آموزش عالی کشور است و به نفع تک تک استان‌ها و مناطق، دانشگاه‌ها و دانشجویان است که دستاورد‌های بهتری داشته باشند.

همچنین براساس مصوبه شورای عالی اداری کشور، متولی آموزش عالی فقط دانشگاه‌ها شناخته شده‌اند و از این رو دستگاه‌های اجرایی از داشتن دانشگاه منع شده‌اند و در نتیجه جذب دانشجو در این نوع دانشگاه‌ها متوقف شده است.

براساس دیگر مفاد این مصوبه، پژوهشگاه‌ها هم باید بر فعالیت تخصصی متمرکز شوند و از فعالیت عمومی منع شده‌اند.

هدف از همه این تغییرات ساماندهی نظام آموزش عالی در راستای بهبود کیفیت آموزش است.

*دولت از نظر مجلس درباره لایحه ساماندهی سهمیه‌های کنکور استقبال می‌کند

وزارتخانه‌های علوم و بهداشت لایحه‌ای را برای ساماندهی سهمیه‌های کنکور ارایه داده‌اند، چقدر امید به تصویب و اجرایی شدن این لایحه است؟

غلامی: پس از اعتراض‌های کهنه و ادامه‌دار درباره انواع سهمیه‌ها در کنکور، لایحه‌ای با همکاری مشترک وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و به هیات دولت ارسال شده است که در این لایحه پیشنهادهایی برای تغییر انواع سهمیه‌ها در کنکور ارائه شود.

مصوبات متعددی از طرف مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره سهمیه‌های کنکور وجود دارد که هر مصوبه باید توسط نهاد صادر شده اصلاح شود.

این لایحه پیشنهاد دولت است و اگر مجلس هم پیشنهاد یا ظرفیتی در این باره داشته باشیم از همکاری و همفکری مجلس استقبال می‌کنیم. امیدواریم که نهادهای مرتبط در این موضوع مشارکت و همراهی داشته باشند و قطعا با نهایی شدن این لایحه نگرانی‌ها کمتر می‌شود.

*فعلا درباره مزایا و معایب بومی‌گزینی در کنکور اجماع نظر نیست

تا قبل از لایحه ساماندهی سهمیه‌های کنکور، اصلاح مصوبه بومی ‌گزینی در کنکور در دستور کار وزارت علوم بود، این پیشنهاد در چه وضعیتی قرار دارد؟

غلامی: سیاست بومی‌گزینی در کنکور در دوره‌ای بنا بر سیاست‌های کشور مبنی بر تحصیل فرزندان نزدیک به محل زندگی والدین اتخاذ شد اما در دوره‌ای معایبی هم در این سیاست دیده شد.

سیاست بومی‌گزینی مزایا و معایبی دارد که هنوز درباره آنها به نظر واحد نرسیده‌ایم و بنابراین بحث بومی‌گزینی در لایحه ساماندهی سهمیه‌ها هم دیده نشده است.