چرا دانش آموزان، ۶ سال زبان انگلیسی می‌خوانند ولی چیزی یاد نمی‌گیرند؟

به گزارش قائم آنلاین، رضا خیرآبادی در گفت‌وگو ، درباره چالش‌های کتب درسی زبان انگلیسی و تدوین استانداردهای جدید حوزه یادگیری زبان‌های خارجی اظهار کرد: این سوال مطرح است که آیا بهترین کتاب درسی انگلیسی را نوشته‌ایم؟ پاسخ به این سوال نیازمند بررسی ابعاد مختلف موضوع است. قطعا هر کتاب یا بسته آموزشی علی‌رغم مزیت‌ها و احتمالاً کاستی‌هایش امکان بهبود کیفیت دارد و مولفان و متخصصانی در سطوح مختلف علمی و دانشگاهی داریم که می‌توان از ظرفیت آنها برای تدوین کتب بهره جست.

وی افزود: یکی از سیاست‌های سازمان پژوهش، برون‌سپاری تالیف کتب درسی است و به این شیوه می‌توان از ظرفیت‌های بیرون از سازمان پژوهش هم بهره گرفت و این سازمان به دنبال تدوین استانداردهای لازم برای یک بسته آموزشی کامل است. در واقع متخصصان می‌توانند طبق این استانداردها در نوشتن کتاب درسی با ما مشارکت کنند به طوری که کتاب‌هایی در چارچوب مشخص شده تالیف شود و دبیران حق انتخاب داشته باشند و مخیر باشند بر حسب شرایطی که مدرسه و دانش آموزان دارند بین بسته‌های آموزشی مختلف دست به انتخاب بزنند.

شکست انحصار تدوین کتاب‌های درسی

سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبان‌های خارجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه چون این کتاب‌ها بر یک استاندارد استوار هستند برای شرکت در امتحان نهایی و هماهنگ نیز مشکلی وجود ندارد اظهار  کرد: تدوین استانداردها در چارچوب راهنمای حوزه یادگیری، بزرگترین ماموریتی است که مشغول انجام آن هستیم. این استانداردها جامع و شفاف خواهد بود تا تولید محتوا بر اساس آن انجام و انحصار صرف تدوین کتاب‌های درسی توسط سازمان پژوهش شکسته شود و زمینه استفاده از امکانات و ظرفیت‌های تخصصی بیرون از آموزش و پرورش نیز فراهم شود.

خیرآبادی در پاسخ به اینکه ارتباط حوزه تربیت و یادگیری زبانهای خارجی با سایر حوزه‌های برنامه درسی ملی چگونه برقرار می‌شود؟ گفت: حوزه‌های تربیت و یادگیری کاملاً به هم پیوسته و منسجم هستند و همگی در خدمت اهداف نهایی سند قرار دارند؛ اما در تدوین استانداردها، نگاه تلفیقی داریم به عنوان مثال درس تاریخ ما نباید کاملا از درس زبان جدا باشد. قرار است در نهایت ۱۱ حوزه یادگیری به تحقق مبانی سندتحول بنیادین کمک کنند.

وی ادامه داد: خروجی سیستم تعلیم و تربیت باید دانش‌آموزی باشد که در سندتحول دیده شده است؛ انسانی که رشد همه جانبه پیدا کرده است. این حوزه‌های یادگیری قرار است دست  در دست هم حرکت کنند که تلفیق ظرایف خاص خود را دارد و برخی کشورها تجارب موفقی در این زمینه داشته‌اند. یکی از ابعاد مهم سازمان پژوهش نیز تلفیق علم و عمل است، یعنی اگر یک زبان خارجی را می‌آموزیم، طوری باشد که مزیتی برای فراگیری در سطح کلان کشور ایجاد کند و در زندگی دانش آموزان کاربردی باشد.

چرا دانش آموزان ۶ سال زبان انگلیسی می‌خوانند ولی چیزی یاد نمی‌گیرند؟

سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبان‌های خارجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در واکنش به اینکه یکی از انتقادهای وارد به آموزش و پرورش این است که فرزندان ما شش سال زبان می‌خوانند اما هیچ چیز یاد نمی‌گیرند؟ گفت: این گزاره را بسیار شنیده‌ایم و گویی یک اصل پذیرفته شده است اما آیا واقعا این گونه است که دانش‌آموزان ما به مدت شش سال یعنی از پایه هفتم تا دوازدهم زبان می‌خوانند و بعد هیچ یاد نمی‌گیرند؟ گاهی ما چیزهایی را آنقدر شنیده‌ایم که بدون هیچ سندی می‌پذیریم. در حالی که لزوما هر حرفی که زیاد تکرار می‌شود، درست نیست.

خیرآبادی ادامه داد: این گزاره را درباره زبان انگلیسی به عنوان یک کارشناس و دبیر نمی‌پذیرم، زیرا علمی نیست؛ باید توجه داشت که دبیران بسیاری در مناطق مختلف کشور با انگیزه و اشتیاق در حال تربیت و آموزش دانش‌آموزان کشور هستند و بیش از نیمی از این دانش آموزان زبان خارجی را صرفا در مدارس می‌آموزند و به هیچ کلاس آزاد و آموزشگاهی نمی‌روند و گفتن اینکه دانش‌آموزان در مدارس زبان یاد نمی‌گیرند باعث ناامیدی این دانش‌آموزان و ظلم به دبیرانی است که با انگیزه بالا و دلسوزی فراوان وظیفه مهم خود را به خوبی انجام می‌دهند.

وی با تاکید بر اینکه این گزاره که آموزش و پرورش در آموزش زبانهای خارجی کارایی ندارند از استدلال قوی علمی برخوردار نیست گفت: باید تحقیقی در این باره انجام شده باشد. می‌توانیم بگوییم که بچه‌های ما چند سال زبان می‌خوانند اما نمی‌توانند صحبت کنند؛ این نکته درست است و علت این است که هدف سیستم آموزشی و کتاب‌های قبلی ما آموزش صحبت کردن نبوده، بلکه آموزش ساختارها و گرامر در خدمت مهارت  خواندن بوده است. پایه کتاب‌های قبلی متکی بر تقویت مهارت خوانداری بود.

سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبان‌های خارجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: اما اکنون در سند برنامه درسی که متولی اجرای آن هستیم آمده است که آموزش زبان بر توانایی ارتباطی و حل مسئله تاکید دارد، به گونه‌ای که فرد پس از آموزش قادر به ایجاد ارتباط از طریق تمامی مهارت‌های چهارگانه برای دریافت و انتقال معنا باشد. اکنون در نظام آموزشی جدید کتاب‌های ما چهارمهارتی هستند، در حالی که کتاب‌های قبلی بیشتر  مهارت خواندن را تقویت می‌کرد و دانش‌آموزان ما دیپلم که می‌گرفتند می‌توانستند متون را بخوانند و تا حدی هم ترجمه کنند.

خیرآبادی به معرفی اجمالی بخش‌هایی از کتابهای جدیدالتالیف زبان انگلیسی پرداخت و اظهار کرد: از سال ۹۱ کتاب‌های جدید وارد چرخه شده‌اند. اگر نقشه کتاب را ملاحظه کنید در می‌یابید که هر فصل از کتاب متکی بر یک عملکرد زبانی است، به عناون مثال دانش‌آموز باید بتواند درباره شخصیت‌های مختلف صحبت کند. تلفظ صحیح و لحن و آهنگ بیان جملات نیز در قالب بسته‌های یادگیری و فایل‌های صوتی گنجانده شده. یک بخش گرامر هم داریم که حجم آن نسبت به کتاب‌های قبلی بسیار کم است. در پایه هفتم و هشتم هم که اصلا آموزش گرامر مستقیم نداریم.

وی اضافه کرد: هر درس معمولا با دیالوگ و مکالمه شروع می‌شود و بعد روی ساختارها کار می‌شود. درسها داری فایل صوتی هستند و در کلاس درس پخش می‌شوند. گاهی افرادی که در این باره اظهار نظر می‌کنند کتاب‌ها را ندیده‌اند و هنوز در فضای دهه قبل از ۹۰ به سر می‌برند. دانش‌آموزان پایه هفتم ما معمولا می‌توانند ۱۰ دقیقه صحبت و خود را معرفی کنند.

 سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبان‌های خارجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی درباره امکان پخش فایل‌های صوتی در کلاس درس و جلسه امتحان گفت: یکی از نکات مثبت رویکرد جدید استفاده از فایل‌های صوتی و تقویت مهارت شنیداری دانش‌آموزان است. در گذشته امکانات برای پخش صدا در مدارس کمتر بود اما اکنون در اکثریت مدارس مشکلی برای پخش فایل‌های صوتی نیست و با نفوذ فناوری حتی می‌توان با تلفن همراه و یک بلندگوی کوچک فایل‌ها را در کلاس پخش کرد.

 امسال برای اولین بار مهارت شنیداری جزو موارد امتحان نهایی پایه دوازدهم قرار گرفت

خیرآبادی ادامه داد: امسال برای اولین بار مهارت شنیداری را جزو موارد امتحانی نهایی پایه دوازدهم قرار دادیم. بسیاری تصور می‌کردند این کار شدنی نیست، اما وزارت آموزش و پرورش تاکید داشت  که این کار باید انجام شود. این اتفاق افتاد و تجربه خوبی بود. البته این امکان وجود داشت که در موارد استثنا اگر امکان پخش صدا در یک حوزه امتحانی وجود نداشت، معلم متن را بخواند و دانش‌آموزان گوش داده و به سوالات پاسخ دهند.

وی در پاسخ به اینکه آیا کتاب‌های درسی با کتب آموزشگاهی برابری می‌کنند و قابل رقابت هستند؟ عنوان کرد: کتاب درسی به دلایل مختلف قرار نیست الزاما با کتاب آموزشگاهی برابری کند. گاهی اوقات گزاره‌های شکل گرفته در ذهن ما درست نیستند. سیستم آموزشگاهی با مدرسه متفاوت است. در آموزشگاه شخص باید هفته‌ای دو تا سه جلسه در کلاس شرکت کنند. دانش‌آموز با انگیزه می‌آید زیرا خانواده‌ها برای آن هزینه می‌کنند و اکثر کتاب‌ها اورجینال هستند. در آموزشگاه گروه سنی مختلف و تنوع بیشتر است و ساعات آموزش بیشتر است.

سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبان‌های خارجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه از سوی دیگر همه آموزشگاه‌های خصوصی موفق نیستند گفت: از آموزشگاه‌ها سوال کنید از مجموع ورودی‌هایشان چند نفر تا انتهای دوره باقی می‌مانند و فارغ‌التحصیل می‌شوند؟ این آمار در برخی آموزشگاه‌ها زیر ۲۰ درصد است و زبان آموزان به دلایل مختلف میانه راه از کنار می‌روند. افرادی را هم داریم که می‌گویند ۱۰ ترم کلاس زبان رفته‌اند اما چیزی یاد نگرفته‌اند.

آفت‌های نظام آموزش مکمل و آموزشگاه‌های خصوصی

خیرآبادی به آفت‌های نظام آموزش مکمل چون فعالیت موسسات بدون مجوز، برگزاری کلاس‌های مختلط و استفاده از کتاب‌های بومی سازی نشده اشاره کرد و گفت:‌ اکثر کشورهای دنیا اجازه نمی‌دهند کتابی قبل از بومی سازی وارد نظام آموزشی رسمی یا غیررسمی آنها بشود. کتب بسیاری از مجموعه‌های معروف بین‌المللی فقط با ویرایش محدود عکس وارد کشور ما می‌شوند، در حالی که برای هر کشوری تولید خاص همان کشور را دارند. این اتفاق برای ایران نیفتاده است. ما برای حفظ وجب به وجب مرزهای جغرافیایی مان، خون شهدا را داده ایم، اما گاهی مرزهای فرهنگیمان را باز می‌گذاریم.

قرار نیست کتاب درسی ما شبیه کتاب آموزشگاهی باشد

وی ادامه داد: به راحتی اجازه دادیم این کتب با کمترین ویرایش وارد کشور ما شوند. کتاب‌هایی که سبک زندگی غربی را ترویج می‌کنند. آموزش زبان انگلیسی سال‌هاست محمل انتقال فرهنگ است. از خوبیهای فرهنگ غربی سختکوشی، خوش قولی ، احترام به سالخوردگان و افراد ناتوان است، اما در کدام کتابها اینها آموزش داده شده است؟ در اغلب کتابهای آنها به چیزهایی دیگری اشاره می‌شود و موضوعاتی مثل تفریح و خوشگذرانی بر کلیت کتاب غلبه دارد. آنها مصرف گرایی و زندگی لوکس بدون کار و تلاش  را ترویج می‌کنند.

سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبان‌های خارجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تاکید کرد که قرار نیست کتاب درسی ما شبیه کتاب آموزشگاهی باشد. کتاب درسی یک کتاب ملی است و باید دانش‌آموزی مسئول تربیت کنیم که به مراتبی از حیات طیبه دست یافته است.