نگاهی به تاریخچه فیلمسازی در قرقیزستان

به گزارش قائم آنلاین،  ۱۷ نوامبر سال ۱۹۴۱ میلادی، گام اول در تاریخ سینمای قرقیزستان به شمار می‌رود. در این تاریخ کمیته سینمای اتحاد شوروی مصوبه‌ای را در خصوص «تأسیس استودیو فیلم‌برداری در شهر بیشکک» امضا کرد و در سال ۱۹۴۲ میلادی ساختمان سینمای قرقیزستان بالاخره احداث شد.

البته نخستین بار در سال ۱۹۲۷ فیلم‌برداری در سرزمین قرقیزستان شروع شده بود. سال ۱۹۴۱ میلادی فیلم‌های ساخت شوروی همچون «چپایف»، «سیزدهمین»، «لنین در اکتبر» به زبان قرقیزی دوبله شدند.

«تایگاک کچو» (عبور دشوار) به کارگردانی م. اوبوکیف نخستین فیلم کامل قرقیزی است. در سال‌های ۱۹۷۰-۱۹۶۰ میلادی از روی آثار متعدد چنگیز آیتماتوف نویسنده نامدار قرقیز از جمله «کشتی سفید» و «معلم اول»؛ فیلم‌هایی سینمایی تهیه شده است. سازنده یکی از این آثار، فیلمسازی اوکراینی است. در سال ۱۹۳۹ میلادی، حدود ۱۳۷ هزار نفر اوکراینی در این خطه سکونت داشتند. در حال حاضر حدود ۱۱۰ هزار نفر اوکراینی در قرقیزستان به سر می‌برند.

این فیلم در جشنواره لوکارنو و در جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو نیز حاضر بود؛ و اولین حضور جهانی سینمای این کشور را کلید زد.

استودیوی قرقیز فیلم با آن که کوچکترین استودیوی آسیای مرکزی است، تا کنون تولیدات و کارگردانان قابل قبولی معرفی کرده است؛ از جمله ملیس اوبیکیف (متولد ۱۹۳۵) که در فیلم کوهستان های سفید (محصول ۱۹۶۴) قرقیزستان دوران جنگ داخلی را بازسازی کرد یا «کاراگولف» که با فیلم «فریاد پرنده در گذرگاه (۱۹۹۱)» که ماجرای یک فراری ارتش سرخ را روایت می‌کند.

این استودیو تا سال ۱۹۹۰ تنها یک دوربین ساخت اروپا و فقط یک استودیو با قابلیت ضبط صدا در اختیار داشت. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، قرقیزستان به استقلال دست یافت اما سینمای آن رو به افول گذاشت.

 در سال ۲۰۱۴ فیلم سینمایی «ملکه کوهستان» از ۱۰ هزار سیاهی‌لشکر استفاده کرد که برای سینمای قرقیزستان مایه مباهات بود.

این کشور ۶ میلیون نفری به طور متوسط هر سال یک فیلم سینمایی تولید می‌کند.

از ۱۹۸۸ فیلم‌های قرقیزستانی در جشنواره بین‌المللی فیلم اوراسیا حضور داشته و برخی از این آثار به جوایزی نیز رسیدند. «بشکمپر» (فرزندخوانده) ساخته آکتان عبدیکالیکوف محصول ۱۹۸۸ اولین فیلم قرقیزستانی است که در جشنواره بین‌المللی فیلم اوراسیا شرکت کرد و برنده جایزه ویژه این جشنواره شد.

 از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۹ سینمای قرقیزستان ۱۲ فیلم به عنوان نماینده سینمای خود در بخش جایزه اسکار بهترین فیلم بین‌المللی به آکادمی اسکار معرفی کرده که تمامی این آثار در مرحله ابتدایی از گردونه رقابت حذف شدند.

آنطور که رایزنی فرهنگی ایران در قرقیزستان گزارش کرده است، برخی فیلم‌های ساخت این کشور در جشنواره‌های بین‌المللی همچون جشنواره جهانی فیلم فجر حضور داشته‌اند. به عنوان مثال، در سی و ششمین دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر، دو فیلم «حادثه شبانه» (Night Accident) به کارگردانی تِمیربِک بیرنظراف و «قنطورس» (Centaur) محصول مشترک قرقیزستان، آلمان، هلند و فرانسه حضور داشتند.

تمیربک بیرنظراف، اکتان آریم کوبات، تالاموش آکیف، ارنیست عبدجعفراف، صادق شیر نیاز و روسلان آکون، مشهورترین کارگردانان قرقیز در حال حاضر محسوب می‌شوند.

در سال ۲۰۱۴ میلادی شهر بیشکک شاهد برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم جهان اسلام بود. این رویداد با مشارکت معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و اطلاعات قرقیزستان، استودیو دولتی قرقیز فیلم و سفارتخانه‌های برخی از کشورهای اسلامی و با نمایش و اکران فیلم‌هایی از ایران، قرقیزستان، ازبکستان، هند، عربستان، تاجیکستان و غیره در چارچوب طرح بیشکک پایتخت فرهنگی جهان اسلام-۲۰۱۴ در خانه فیلم بیشکک گشایش یافت.

بهمن سال گذشته، هفته فیلم ایران در قرقیزستان با نمایش ۵ فیلم برگزار شد. همچنین ۵ فیلم کوتاه قرقیزی (گوشواره، اردوگاه زمستانی، نامه به حاجی فیروز، قلم در برابر مورچه‌ها و تشکر) در کنار فیلم‌های ایرانی به نمایش در آمد. سریال ایرانی «او یک فرشته بود» هم به زبان قرقیزی دوبله و از شبکه تلویزیونی قرقیزستان پخش شده است. البته اکثر فیلم‌ها و سریال‌های شبکه‌های تلویزیون قرقیزستان، آمریکایی است.

در حال حاضر، حدود ۱۰۰ سینما در سراسر قرقیزستان وجود دارد که اکثر آن دولتی است و زیر نظر استودیو قرقیز فیلم قرار دارد و تعدادی نیز توسط بخش خصوصی اداره می‌شود.

 * بازیگر مطرح تئاتر و سینما

«تاتوبوبو تورسونبایوا» متولد ۱۲ ژوئیه سال ۱۹۴۴ میلادی در روستای چایک منطقه جومغال استان نارین است. خانواده او کشاورز بودند. تورسونبایوا بازیگر برجسته تئاتر و سینمای قرقیزستان، عضو اتحادیه فیلمبرداران اتحاد جماهیر شوروی و شورای فعالان تئاتر قرقیزستان است.
پس از پایان تحصیلات در دانشگاه تئاتر شهر تاشکند ازبکستان در سال ۱۹۶۶ میلادی فعالیت‌های هنری او در درام تئاتر دولتی قرقیزستان آغاز شد. هم‌زمان با فعالیت‌های تئاتری؛ در چند فیلم نیز بازی کرده است.
نخستین و مهم‌ترین بازی وی در نقش قهرمان در فیلم «آک مور» بود که به کارگردانی ملیس اوبوکیف فیلم‌برداری شد. فیلم «آک مور» ـ که نامی دخترانه در زبان قرقیزی است ـ به خاطر حضور تاتوبوبو در آن، در هنر سینمای ملی قرقیزستان جایگاه منحصربه‌فردی دارد. در سال ۱۹۷۱ میلادی تالاموش آکی‌یف کارگردان سرشناس قرقیز و اتحاد شوروی از تاتوبوبو برای ایفای نقش در فیلم «اورکویا» (رقیه) دعوت کرد. اورکویا سالی‌یوا یک شخصیت واقعی و نخستین زن قرقیز است که در زمان شوروی مقام حزبی و اجرایی در جنوب قرقیزستان داشته است.
تاتوبوبو تورسونبایوا به‌عنوان یک بازیگر منحصربه‌فرد، زیبارو و دارای مهارت حرفه‌ای بالا در حوزه سینما و تئاتر شهرت یافت. در درام تئاتر دولتی قرقیزستان او نقش تمام قهرمانان مهم را بازی کرده است. این قهرمانان برگرفته از آثار کلاسیک‌های شوروی و جهانی مانند شکسپیر، لوپه دی ویگا، لورکا، آیتماتوف، م. کریم، ا. شوارتس، ملک‌اف، عبدالمامون‌اف و غیره هستند.
تاتوبوبو تورسونبایوا ۲۱ دسامبر سال ۱۹۸۱ میلادی در اوج فعالیت‌های هنری دار فانی را وداع گفت.

 تاتوبوبو تورسونبایوا تقریباً نقش ۳۰ شخصیت را در صحنه‌های تئاتر بازی کرده است، از جمله: ژولیت (رومئو و ژولیت)، بیانکو (اثر ویلیام شکسپیر)، اومیلیا (خانه برنارد البو)، فلیسیاونا (مدرس رقص)، عسل (اثر آیتماتوف) و انوار (اثر آیتماتوف).