وقتی شیر هرز مدیریت آب روستاها چکه می‌کند

به گزارش قائم آنلاین، هرساله با نزدیک شدن به فصول گرم ۶ ماه نخست سال تأمین بدون مشکل آب به مهمترین دغدغه مردم در نقاط مختلف کشور به خصوص مناطق کم‌آب کویری تبدیل می‌شود و نیازمند تدابیر کارآمدتر مسئولان برای رفع دائم مشکلات است.

کمتر ذهنی نیز امکان وجود مشکلات تأمین آب در استان‌ها و شهرستان‌های پر آب کشور ازجمله نوار ساحلی دریای خزر را متصور می‌شود چراکه بهره‌مندی از نزولات جوی بالا، سطوح زیرسطحی، چشمه‌های پرآب و رودهای فراوان جاری در این مناطق مشکل در برخورداری از آب سالم و کافی را کمی غیرمعقول می‌نمایاند.

اما بسیاری از شهرها و روستاهای استان مازندران از این مشکل پیش پا افتاده رنج می‌برند و این درحالی است که در سال‌های اخیر میزان بارش نزولات آسمانی رشد قابل توجهی را نسبت به سال‌های گذشته داشته است.

نکته جالب‌تر موضوع این است که روستاها باوجود برخورداری از چشمه‌ها و مجاورت با نهرها و رودهای پرآب و البته پاکیزه‌تر نسبت به مناطق شهری از مشکلات بیشتری برخوردار هستند که این امر بیانگر ضعف مدیریت راهبردی در تأمین منابع آب شرب در روستاها و شهرها می‌باشد.

* آب مجانی یا پرداخت قبض
گام اساسی روستاها در برخورداری از آب آشامیدنی سالم و همیشگی را باید در تأمین منابع آبی دائم و پرآب بررسی کرد جایی که روستاها به خصوص در مناطق بالادست و کوهستانی جنگلی از چشمه‌های جاری و کم‌نظیری برخوردار هستند که هرکدام خاصیت درمانی و سلامت‌افزای اعجاب‌انگیزی را نیز برخوردارند.

اما برخی از روستاها نسبت به استفاده مطلوب از این منابع خدادادی سرشار نیز لنگ می‌زنند و شاهد تأمین آب آن‌ها از طریق انتقال آب با خودروهای سنگین هستیم و یا مردم انفرادی با حضور در چشمه‌ها آب مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند.

در بررسی چرایی این معضل نوع ارتباط روستاها با شبکه آب‌وفاضلاب و بخشداری‌ها حائز اهمیت بسیاری است چراکه بسیاری از روستاها برای استفاده رایگان از آب، حاضر به قرار گرفتن زیرپوشش آبفا نشده و همین امر سبب بروز اختلالات در روند بهره‌مندی از آب می‌شود.

هزینه‌ بالای حفر چاه، ایجاد مخزن و  شبکه انتقال، نصب کنتور و شیرآلات به همراه پرداخت قبوض ماهیانه مواردی هستند که بسیاری از روستاها را برای قرار نگرفتن در پوشش آب‌وفاضلاب مجاب می‌کند تا به مصرف رایگان باوجود مشکلات مقطعی آن‌هم بیشتر در فصل تابستان رضایت دهند.

* شیرها را ببندیم
در همین رابطه الیاس صحراگرد مدیر آب‌وفاضلاب نکا در گفت‌وگو با بلاغ با اشاره به مشکلات منابع و شبکه آب در برخی از روستاهای این شهرستان، اظهار کرد: معضل اصلی آب روستاها مربوط به منابع آبی نیست بلکه مربوط به میزان مصرف مشترکان می‌شود چراکه میانگین مصرف در روستاها معمولا بیشتر از استاندارد ظرفیت مصرف یک خانواده روستایی یعنی ۱۴ متر مکعب است.

وی افزود: یکی دیگر از مشکلات اساسی این روستاها شبکه‌های آبرسانی است که از داخل زمین‌های کشاورزی عبور می‌کند چراکه عبور غیر کارشناسی لوله‌ها از داخل زمین‌های کشاورزی نیز سبب استفاده غیرمجاز برخی از روستائیان از شبکه ازجمله با بهره‌گیری آب از پشت کنتورها شده است.

مدیر آب‌وفاضلاب شهرستان نکا روستای چلمردی در بخش هزارجریب را یکی از مشکلات دارای چنین مشکلاتی برشمرد و خاطرنشان کرد: تعویض برخی از لوله‌های شبکه تعدادی از مشترکان روستاها در دستور کار قرار دارد تا مانع از انتقال آب از لوله‌های عبور کرده از زیر خاک زمین‌های کشاورزی شویم تا بیش از این باتوجه به مناسب بودن منابع تأمین آب در این روستاها مشکل در مصرف نداشته باشیم.

این مسئول مشکل دیگر آب این روستاها را درمورد مخزن ذخیره برشمرد و اضافه کرد: برخی روستاها از نظر مخزن ذخیره نیز کمبودهایی دارد که در بلند مدت پیگیر هستیم که یک مخزن جدید برای این روستاها فراهم شود.

وی همچنین عدم برخورداری از منبع مناسب تأمین آب را دیگر مشکل روستاها خواند و گفت: در روستای ملاخیل از بخش هزارجریب اصلا منابع آبی وجود ندارد و آب به صورت سنتی از چشمه‌های اطراف تهیه می‌شود.

صحراگرد گفت: برای رفع مشکل آب روستای ملاخیل نیز در حال رایزنی با پیمانکار برای حفر چاه در این روستا هستیم تا هرچه سریعتر با تأمین یک منبع آبی مطمئن مردم روستا از نظر برخورداری از آب، دیگر مشکل جدی نداشته باشند.

* آب شرب زیر پای درخت
همچنین سید حسین حمزه‌ای بخشدار هزارجریب نکا در گفت‌وگو با خبرنگار ما معضل آب روستاها در این شهرستان را در دو قالب کلی تفکیک و اظهار کرد: برخی از روستاهای شهرستان زیرمجموعه آب‌وفاضلاب قرار دارند و برخی دیگر نیز متأسفانه در پوشش قرار نگرفتند و نمی‌گیرند.

وی افزود: روستاهایی که زیر مجموعه آب‌وفاضلاب قرار بگیرند باید مبالغی را به عنوان حق عضویت در شبکه و بهره‌مندی از مزایای آن بپردازند اما روستاهایی که در پوشش قرار ندارند استفاده از آب برای آنان به صورت مجانی است.

دانلود

بخشدار هزارجریب نکا خاطرنشان کرد: روستاهایی که در پوشش قرار ندارند از طریق چاه حفر شده و پمپ و شبکه‌ای که خود روستا در نظر گرفته و در نظارت شورای آن روستا قرار دارد آب را به صورت رایگان مصرف می‌کنند.

این مسئول مشکل اصلی روستاها را در تابستان دانست و اضافه کرد: برهمین اساس چون آب رایگان است، هم کنتور ندارند و هم شیرآلات بسته نمی‌شود و هم در تابستان به درختان آب می‌دهند طبعا یک یا دو چاه پاسخگوی حجم بالای مصرف در تابستان نیست.

* آب هست؛ مدیریت نیست
حمزه‌ای تصریح کرد: آب در روستاها وجود دارد و ازنظر منابع آبی مشکلی وجود ندارد اما مدیریت مصرف وجود ندارد درحالیکه روستاها باید زیرپوشش آب و فاضلاب روستایی باشند تا تمام مخارج و خرابی‌های روستا طبق تعهدی که داده می‌شود از سوی آب و فاضلاب به شرط واریز پول آب در آب‌فاضلاب روستایی تأمین شود.

وی افزود: اغلب روستاهایی که اکنون مشکل آب دارند از دسته همین روستاهای غیرپوشش هستند و قبول هم نمی‌کنند تا زیرپوشش قرار بگیرند چراکه آب رایگان است و هزینه‌های کنتر آب نیز بر عهده آنها نخواهد بود.

بخشدار هزارجریب نکا اذعان کرد: البته در این شرایط نیز به شوراهای روستاهایی نظیر برما گفته شد که اهالی کنتور آب را تهیه کنند و هزینه آن به شورای روستا برای خرج در همان روستا واریز شود.

این مسئول اضافه کرد: برخی روستاهای دیگر مانند کفرات نیز با قرار گرفتن زیرپوشش آب و فاضلاب روستایی موافقت کردند که اقدامات اولیه از تغییر شبکه و نصب کنتور انجام شده اما در مرحله انتخاب پیمانکار مانده و همین امر موجب عدم رفع مشکل برای این روستاها شده است.

وی گفت: البته روستاهایی که در پوشش نیستند نیز رها نمی‌شوند بلکه همواره از در اختیار قرار دادن لوله و کلر زنی تا آزمایش سلامت چاه آب و نظارت‌های اینچنینی برای آن‌ها نیز برخوردار می‌شود.

* شبکه یکپارچه مدیریتی؛ حلقه مفقوده
حمزه‌ای راهکار قطعی رفع مشکل آب روستاها را منوط به قرار گرفتن زیرپوشش آب‌وفاضلاب روستایی برشمرد و متذکر شد: دولت نیز حاضر است در این زمینه بخشی از هزینه‌های قرار گرفتن زیرپوشش را کمک کرده و متقبل شود اما برخی از روستاها به علت خروج از مصرف رایگان آب حاضر به پذیرفتن نیستند.

وی افزود: بعضی عادت به استفاده مجانی از آب در روستاها کرده‌اند و با وجود پیشنهاد دهیاران عدم پذیرش مردم روستا سبب وقفه در حل اساسی مشکلات روستاها می‌شود.

بخشدار هزارجریب نکا در زمینه مشکلات مربوط به روستاهای در پوشش آب‌وفاضلاب نیز تأکید کرد: بزرگترین عامل مشکل آب در روستاهای زیرپوشش آبفا استفاده بیش از اندازه و استفاده غیرقانونی از پشت کنتور است چراکه هزینه آب نیز در این روستاها بسیار پایین و به اندازه هر یک هزار لیتر ۲۰۰ تومان است.

* باز هم پای برق درمیان است
این در شرایطی است که معضل آب روستاها تنها منحصر به نقاط مرتفع و کوهستانی نمی‌شود و برخی از روستاهای منطقه دشت و جلگه‌ای نیز مشکل آب را به شکل دیگری تجربه می‌کنند که گل‌آلودی، کاهش فشار یا قطعی بخشی از مشکلات این روستاها به شمار می‌آیند.

استفاده از لوله‌های فرسوده و شکستگی‌های متناوب در مسیر انتقال آب روستاها سبب ورود گل و لای مسیر به داخل لوله‌ها و تغییر رنگ و غیرقابل استفاده شدن آن می‌شود که به این موارد باید قطعی‌های برق و از کار افتادن چند ساعته پمپ‌های چاه‌ها را نیز اضافه کرد.

* تغییر لوله‌های شبکه؛ از نان شب واجب‌تر
در این رابطه ابراهیم طاهری برمایی بخشدار مرکزی نکا گفت: در روستاهای دشت بخش مرکزی شهرستان نکا از نظر زیرساختی باوجود مجتمع‌ها و تعداد کافی چاه همراه با شبکه‌های نوسازی شده مشکل خاصی و جود ندارد.

وی افزود: اما در تابستان مصرف در روستاها بالا می‌رود که درگیری با بیماری کرونا این روند را افزایش نیز داده است که باعث می‌شود به صورت مقطعی از چاه‌هایی که استفاده نمی‌شده و بعضاً املاح یا نمک بالایی دارند کمک گرفته شود و همین امر نیز سبب تغییر طعم و رنگ مقطعی آب مورد استفاده روستانشینان شود که البته از نظر بهداشتی مشکلی ایجاد نمی‌کند اما موجب کدر شدن آن می‌شود.

دانلود

بخشدار مرکزی نکا خاطرنشان کرد: مشکل بخش پی‌رجه بخش مرکزی که قسمتی از مناطق کوهستانی شهرستان را مانند روستاهای بخش هزارجریب دربر می‌گیرد همچون معضلات بخش هزارجریب بوده بیشتر به دلیل استفاده زیاد از آب برای باغ و گیاهان خوراکی مصرفی مردم سبب افت فشار می‌شود.

این مسئول بخشی از مشکلات را با کمک مردم قابل حل دانست اضافه کرد: در بخشی از روستاها اصلا مشکل آب نداریم بلکه به وفور فراوانی آب داریم و رانش‌های فراوانی که در مناطق بالادست روی می‌دهد ناشی از وجود نزولات جوی و بارندگی‌ها بوده است اما بعضی روستاها دورتر و محروم هستند.

وی گفت: علت دیگر تغییر رنگ و وجود املاح در آب برخی از روستاها تغییر فشار آب یا ورود با فشار بالای آب پس از روشن شدن مجدد موتور پمپ به لوله‌های فلزی شبکه بعضی از روستاها است که املاح جداره داخلی این لوله‌ها را با خود می‌برد درحالی که این مشکل در بسیاری از روستاهایی که از لوله‌های پلی اتیلنی استفاده می‌کنند وجود ندارد.

طاهری برمایی تصریح کرد: قالب شبکه ها با مجتمع آبرسانی اصلاح شده و روستاهای دنگسرک خانه‌سر و لاکتراشان درحال تغییر شبکه از فلزی به پلی‌اتیلنی هستند که با انجام آن برای ۱۵ تا ۲۰ سال آینده نیاز به تغییرات جدیدی در شبکه ندارد.

* روستاها دست در دست هم زیر چتر مدیریت واحد
بر این اساس اصراف و عدم مدیریت مصرف از سوی مردم را نیز باید به عنوان یک مشکل جدی در استفاده از آب دانست که در شرایط درگیری با کرونا بنابر برخی آمار به افزایش ۴۰ تا ۵۰ درصدی مصرف در شهر و روستاها منجر شده است.

به نظر می‌رسد مجاب ساختن روستائیان برای قرار گرفتن در پوشش آب و فاضلاب امری ضروری است که منافع عمومی آن به همه روستاها می‌رسد اما نیاز به یک نگاه مدیریتی کلان دارد به شکلی که تمام روستاها بدون مقاومت با درک شرایط کشور وارد شبکه تأمین آب شوند تا با کمک های یکدیگر همگی بدون مشکل از آب کافی و مناسب بهره ببرند.

به هرحال به نظر می‌رسد در مدیریت کلان باید راهبردی برای خروج از حالت جزیره‌ای تأمین و مصرف آب در روستاها با محوریت شوراهای روستاها اتخاذ شود و یکپارچه شدن آبرسانی و شبکه آبی صورت بگیرد.