دوئل آبی دو همسایه قدیمی بر سر «فینسک»

به گزارش قائم آنلاین، پروژه سد فینسک که این روزها، سروصدای زیادی در رسانه‌ها و در میان تشکل‌های زیست محیطی برپا کرده است، ارمغان دولت قبل در سال ۸۹ است که حالا دولت وقت در پی آن است که با تلخ کامی مازندرانی‌ها، کام سمنانی‌ها را شیرین کند و این تلخی و شیرنی، سرآغاز شکرآب میان دو همسایه قدیمی بر سر «آب» است.

سد فینسک از جمله سدهایی است که با هدف تامین آب شرب منطقه سمنان در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفت اما پس از انجام مطالعه و آغاز عملیات اجرایی این سد مخزنی، بر روی رودخانه سفیدرود در استان سمنان که از سرشاخه‌های اصلی منابع آبی سد شهید رجایی ساری نیز محسوب می‌شود، با اعتراضات فراوان در رسانه‌ها مواجه شد؛ اما گویی این مخالفت‌ها، کارساز نیست و دولتی‌ها عزم خود را برای سیراب کردن موطن آقای رئیس جمهور، جزم کرده‌اند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که رودخانه‌های زیادی به عنوان سرشاخه‌های سد شهید رجایی ساری قرار دارد که از پائین دست سد فینسک به رودخانه اصلی سفید رود متصل می‌شوند و در واقع ساخت سد فینسک حدود ۷ درصد از ذخایر آبی سد شهید رجایی ساری را کاهش خواهد داد و تبعات جبران ناپذیری را برای استان مازندران و روستاهای بالادست و همچنین پایین دست، سد سهید رجایی بدنبال خواهد داشت.

احداث سد فینسک به‌­منظور تأمین آب مورد نیاز برای شهرهای سمنان، سرخه و مهدی­شهر و ‌مصارف صنعتی و آشامیدنی تعریف شده است، اما در واقعیت این پروژه موجب از بین رفتن صنایع در دو استان گلستان و مازندران، تخریب محیط­ زیست و از بین­ رفتن توده جنگلی و بکر در این مناطق خواهد شد.

احداث این سد علاوه‌ بر کاهش شدید منابع آبی در مبدأ مازندران، موجب خراشیدگی کوه‌­ها، فرسایش خاک در مسیر، از ‌بین رفتن توده جنگلی و به‌جا ماندن زباله‌­های ناشی از انجام عملیات عمرانی خواهد شد.

سکوتی که شکست

هر چند طی نزدیک به یک دهه به میان آمدن بحث انتقال آب دریای خزر به استان همسایه و پس از آن احداث سد فینسک در استان سمنان، شاهد سکوت معنادار مسئولان ارشد استانی، مدیران دستگاه‌های مرتبط، نمایندگان و افراد ذی‌ربط در کنار اعتراض و گلایه مردمی و تشکل‌های زیست محیطی و مردم نهاد بودیم؛ اما شکستن این سکوت از سوی استاندار فعلی و همچنین نمایندگان مرکز استان و تنی چند تن از مدیران، قوت قلبی شد برای دلگرمی مردم نجیب این دیار همیشه سبز.

استاندار مازندران سکوتش درباره سد فینسک را در حالی در مراسم تجلیل از روز خبرنگار در میان اصحاب رسانه شکست که دولت برای اجرای این سد اعتبارات عمرانی در نظر گرفته و نگرانی درباره اقدامات انجام شده برای این سد به دغدغه تبدیل شده است.

وی در این زمینه گفت: به افکار عمومی اطمینان می‌دهیم که انفال در استان حراست خواهد شد.

حسین‌زادگان ادامه داد: استانداری از سال‌های گذشته نسبت به انتقال حساسیت مربوط به احداث سد اقدام کرده است و در شرایط فعلی نیز در این زمینه ورود مسؤولانه داشته است و قابل ذکر است استان اصرار به حفظ منابع آبی سد شهید رجایی، تامین آب مورد نظر اراضی کشاورزی و حفظ اکوسیستم و مسائل زیست محیطی دارد و با توجه به اهمیتی که دولت برای افکار عمومی و اقناع‌سازی افکار عمومی قائل است، اقدام خواهد کرد.

هر چند تنی چند دیگر از مدیران و نمایندگان استانی نیز به اظهار نظرهای مشابه استاندار، پرداختند؛ اما آنچه مورد توقع مردم استان و مخالفان اجرای این طرح در استان همسایه است؛ پیگیری جدی و ممانعت از اجرای این طرح با توجه به مخاطرات واضح و تبعات فاجعه آمیز آن است و این اظهارنظرهای شفاهی را کافی نمی‌دانند.

سعادتی: هیچ طرح و پروژه‌ای از تامین امنیت و سلامت مردم مهم‌تر نیست

رئیس مجمع نمایندگان مازندران در این باره با اشاره به آغازعملیات ساخت سد فینسک در مناطق مرکزی مازندران گفت: اجرای این سد آسیب جدی به ذخایر آبی، بخش کشاورزی و نیز حیات طبیعی مازندران وارد خواهد کرد.

مهدی سعادتی با بیان اینکه وزارت نیرو باید به دغدغه‌های اصولی مردم، مسؤولان و حامیان محیط زیست مازندران  پاسخگو باشد؛ افزود: هیچ طرح و پروژه‌ای از تامین امنیت و سلامت مردم مهم‌تر نیست و تهدید سامانه‌های زیست محیطی مردم نیز غیر قابل قبول است.

رئیس مجمع نمایندگان مازندران با بیان اینکه مجمع نمایندگان مازندران به‌عنوان مرجع نظارتی پیگیری این موضوع را در دستور کار دارد؛ تصریح کرد: مجمع نمایندگان مازندران از تمام ابزار و ظرفیت‌های قانونی در اختیار برای روشن شدن ابعاد این موضوع استفاده خواهد کرد.

سعادتی لزوم توجه مسؤولان وزارت نیرو به نگرانی‌های مطرح شده دلسوزان مازندران در خصوص ساخت سد فینسک را یادآور شد و گفت: ملاحظات کارشناسی نباید در فرآیندهای توسعه و ساحت سیاست قربانی شود.

بابایی کارنامی: با احداث سد فینسک به شدت مخالف هستم

علی بابایی‌کارنامی نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس شورای اسلامی درباره حواشی احداث سد فینسک، اظهار کرد: ما نمایندگان حوزه ساری و میاندورود و نمایندگان مازندران با احداث سد فینسک به شدت مخالف هستیم و مراتب ابراز مخالفت خود را به دولت و مجلس اعلام کردیم.

وی افزود: ناگفته نماند یکی از غفلت‌هایی که در مجلس دهم صورت گرفته این است که دو سال متوالی برای احداث این طرح برای نخستین ‌بار ردیف اعتباری در نظر گرفته شد و ما همچنان با احداث این سد، علیرغم داشتن ردیف ملی در اعتبارات کشور به شدت مخالف هستیم.

نماینده مردم مرکز مازندران در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه مخالفت ما به دلایل فنی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی است، تصریح کرد: انتقال حق‌آبه تجن و منابع آبی مازندران به سمنان منجر به یک فاجعه زیست‌محیطی خواهد شد. چرا که این سد، بالادست سرچشمه های مازندران از جمله شهرستان های ساری و میاندورود و شرق استان قرار دارد.

زارعی: مجدانه پیگیر موضوع در مجلس هستیم

منصورعلی زارعی یکی از نمایندگان مرکز استان در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار بلاغ در این باره می‌گوید: ما در خصوص این طرح، مجدانه در مجلس، پیگیر هستیم.

وی افزود: ما در خصوص اجرای این پروژه، چندین سوال طرح کردیم و با تنظیم نامه و اخذ امضا از سوی نمایندگان سایر استان‌ها، پیگیر موضوع هستیم.

نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه گذشتگان در این باره اقدامات شایسته و تلاش جدی نداشتند؛ خاطرنشان کرد: نتیجه حاصل امروز، حاکی از این مدعا است که کار به اینجا ختم شده است و با وجود اینکه در این مرحله، کار کمی سخت‌تر از قبل شده است اما ما در حال تلاش برای پیگیری موضوع هستیم.

زارعی ادامه داد: ما در حال استفاده از معافیت‌های قانونی در اجرای این طرح هستیم و در هرصورت متولی اجرای این پروژه، وزارت نیرو است و با طرح سوال، از وزیر و اعلام وصول از سوی هیئت رئیسه مجلس، منتظر پاسخ وزیر و کمیسیون کشاورزی مجلس به سوالات مطروحه هستیم که اگر پاسخ‌ها، قانع کننده نباشد، باید وزیر با حضور در صحن مجلس، پاسخگوی سوالات باشد.

یک فعال محیط زیست: کاملا مخالف احداث سد هستیم

علاءالدینی دبیر تشکل‌های مردم نهاد مازندران نیز در این باره به خبرنگار بلاغ می‌گوید: ما طی نامه‌ای به مقام معظم رهبری در خصوص موضوعاتی نظیر قله دماوند، جنگل آق مشهد و احداث سد فینسک، مطالبات و گلایه‌های خود را مطرح کردیم، که معظم له، دستور موکد جلوگیری این طرح‌ها را دادند.

وی افزود: ما در خصوص احداث سد فینسک، کاملا مخالف هستیم؛ البته در موضوع کلان‌تر، ما از ریشه مخالف انتقال آب بین حوزه‌ای هستیم، چرا که هم بحث تبعات اجتماعی که این موضوع دارد و هم تبعات زیست محیطی که بدنبال دارد، موجب شده است که در دنیا، انتقال بین حوزه‌ای ممنوع و شیوه‌ای منسوخ اعلام شود.

دبیر تشکل‌های مردم نهاد مازندران خاطرنشان کرد: بحث احداث سد به جز تبعات زیست محیطی و اجتماعی که دارد، موجب زیر آب رفتن یک سری از روستاها و از بین رفتن یک سری از پوشش‌ها گیاهی و گونه‌های جانوری خواهد شد.

این مسئول ادامه داد: البته احداث سد موجب خواهد شد تا یک سری از روستاهای پایین دست سد، که از طریق کشاورزی، ارتزاق می‌کنند، به دلیل کاهش منابع آبی، تبعات سوء بگذارد.

فینسک تهدید جدی برای منابع آبی و کشاورزی

علاءالدینی بیان کرد: این سد از آنجا که روی سرچشمه رودخانه تجن واقع شده و مطمئنا موجب کاهش دبی آب این رودخانه خواهد شد، حق آبه این محدوده که غالبا به سمت مازندران است، متاسفانه موجب بروز مشکلات عدیده‌ای برای منطقه خواهد شد.

وی با بیان اینکه استان مازندران، منطقه‌ای کاملا کشاورزی است و طبیعتا کشاورزانی که در حاشیه این رودخانه در حال ارتزاق هستند با مشکل کم آبی مواجه خواهند شد؛ گفت: طی سالیان اخیر، به دلیل احداث سدها، خشکسالی و بهره برداری بی رویه از چاه‌ها، به حد کافی سطح آب‌های زیرزمینی در استان، کاهش یافته است و آب‌های سطحی باقیمانده، جور کمبود آب مورد نیاز کشاورزی را می‌کشند که احداث این سد، این آب‌های سطحی نیز مورد تهدید قرار گیرند و سبب نابودی کشاورزی منطقه خواهد شد.

دبیر تشکل‌های مردم نهاد مازندران اعلام کرد: امیدواریم با بررسی کارشناسانه تبعات این موضوع و تلاش برای جلوگیری از اجرای این پروژه، بتوانیم جلوی احداث این سد را بگیریم.

مخفی کاری و سکوت مسئولان، کار را به اینجا کشاند!

این مسئول در پاسخ به این سوال که چرا با وجود تبعات واضح اجرای این پروژه و مخالفت‌های فراوان، کار اجرایی این سد در حال انجام است؛ تصریح کرد: متاسفانه در یک سری از پروژه‌ها، مخفی کاری‌هایی در سطح کلان انجام می‌شود و از آن‌جا که احداث این سد در محدوده مازندران نبوده و حالا شاید آنگونه که باید نمایندگان ما در گذشته پیگیر آن نبودند، این پروژه تا اینجا، پیش رفته است.

علاءالدینی متذکر شد: طی سالیان اخیر، طرح‌های متعددی از این دست با محوریت تامین آب شرب استان سمنان در حال طرح شدن است که ما نمی‌دانیم مگر مصرف این استان چقدر است که این همه تبعات را نادیده می‌گیرند؟

وی با بیان اینکه مخالفت با اجرای این پروژه، چندین سال است که در جال انجام است و حتی جلوی کار هم گرفته شده است؛ گفت: احداث این سد به همین راحتی‌ها نیست و خیلی زمان بر است و می‌شود در هر کجای پروژه و با صرف هر میزان هزینه، جلوی آن را گرفت.

ابراهیمی: صلاح نیست سدی ساخته شود

حسینعلی ابراهیمی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار بلاغ اظهار کرد: ارتباطات میان دو استان همسایه سمنان و مازندران بسیار ریشه‌دار است و انحراف  این موضوع که مازندرانی‌ها به سمنانی‌ها آب نمی‌دهند، شایسته نیست.

وی با بیان اینکه هر دو ملت برای ما یکی است؛ افزود: صحبت ما بر سر نفع مدیریت آب است و ما می‌گوییم حتی در استان مازندران نیز در شرق استان، با خشکسالی روبرو هستیم و در اینجا هم می‌گوییم باید مدیریت آب انجام شود و صلاح نیست سدی ساخته شود.

مدیرکل محیط زیست مازندران، خاطرنشان کرد: باید در این پروژه دید که در اکو سیستم پایین دست چه اتفاقی خواهد افتاد، همه این‌ها نیازمند این است که کارشناسی‌ها و بررسی‌های جامع و کاملی صورت بگیرد، ما مجدانه در حال پیگیری هستیم و انتظار هم داریم تبعات احداث این سد، حتما دیده شود.

این مسئول ادامه داد: از آن‌جا که این سد، حق آبه رودخانه را تهدید می‌کند و هم فاصله زیادی با شاخه‌های تجن دارد و در بحث زراعت و تغذیه آب‌های زیر زمینی هم اثرات فراوانی را خواهد گذاشت، باید یکایک موضوعات دیده شود.

تصمیمی نگیریم که بعدها پشیمان شویم

ابراهیمی گفت: امیدواریم تصمیمی گرفته نشود که بعدها، پشیمانی بدنبال داشته باشد؛ البته نگاه باید کامل و ملی باشد و منافع و تبعات در کنار هم دیده شود و تصمیم گرفته شود.

وی توصیه کرد: باید ببینیم آیا این توان را داریم که با کارهای مهندسی و فنی و همچنین تعیین حق آبه، اثرات و تبعات را به حداقل ممکن کاهش دهیم یا خیر، اگر نمی‌توانیم نباید این کار را انجام دهیم و اگر می‌توانیم باید بگوییم با چه شرایط و ضوابطی که این غایت بحث ما در موضوع سد فینسک است.

مدیرکل محیط زیست مازندران، در خصوص چرایی وصول موافقت زیست محیطی این پروژه در سال ۹۱، اعلام کرد: کلیه سدها به لحاظ اثراتی که در محیط پیرامون خود می‌گذارند، به هر حال تبعات زیست محیطی دارند و به همین خاطر قانونگذار آمده است اجرای آن را مشمول موافقت ارزیابی زیست محیطی کرده است و حتما این پروژه هم مشمول این قانون است.

این مسئول متذکر شد: به هر حال، این سد در سال ۹۱ مجوز گرفت و دوستانی که در آن زمان مسئولیت داشتند، ما نمی‌دانیم چه واکنشی نشان دادند و یا اگر نظر خواهی شده چه اقداماتی صورت گرفته است، اما اکنون که عملیات اجرایی این سد شروع شده، ما شاهد اعلام نظرهایی هستیم که قطعا برخی از آن‌ها، صحیح، به جا و درست است.

جزییات طرح شفاف اعلام شود

ابراهیمی با بیان اینکه ما از کشور مطالبه اعلام ضوابط اجرای این پروژه را خواستار شدیم؛ گفت: ما از آن‌ها خواستیم تا معیارهایی که در طرح ارزیابی زیست محیطی این پروژه دیده شده را به ما اعلام کنند که منتظر وصول آن هستیم تا به یک جمع بندی برسیم و بی شک برای تصمیم گیری نیازمند دسترسی به جزییات ارزیابی هستیم.

وی اذعان کرد: با وجود اینکه این سد در حوزه جغرافیایی استان سمنان در حال احداث است اما تبعات منفی آن برای استان مازندران کم نیست و این حساسیت‌ها به تهران هم منتقل شده است و مجدانه در حال پیگیری هستیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، تاکید کرد: مسئولیت تخصیص آب را وزارت نیرو دارد و در استان سمنان یکی از مشکلات اصلی این است که تابلوی منابع و مصارف احداث این سد مشخص نیست و این یک بی نظمی و یک بی برنامگی در این دستگاه است که اگر این برنامه شفاف باشد، می‌توان به افکار عمومی هم پاسخ قانع کننده‌ای داد.

یخکشی: کاهش ۷٫۵ میلیون متر مکعب آبدهی وارده در سال به مازندران

محمدابراهیم یخکشی مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار بلاغ در پاسخ به این سوال که با احداث این سد، دبی رودخانه‌های بالا دست سد شهید رجایی ساری چقدر کاهش می‌یابد، گفت: مجوز انتقال حدود ۷٫۵ میلیون متر مکعب در سال و به طور متوسط معادل ۲۳۷ لیتر در ثانیه است که به همین نسبت از آبدهی وارده به حوزه استان کم می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که چرا طی سالیان اخیر، به هر طریقی می‌خواهند به حق آبه مردم مازندران تجاوز کنند؛ بیان کرد: بخشی از حوزه جغرافیایی استان سمنان در حوزه آبریز رودخانه تجن واقع است و استان سمنان با توجه به رشد و توسعه، تقاضایی بریا انتقال آب داده است و وزارت نیرو هم پس از بررسی‌های لازم، اجازه این امر را داده است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار ما درخصوص اینکه برای جلوگیری از اجرایی شدن سد فینسک، آب منطقه‌ای قرار است چه اقداماتی را در پیش گیرد؛ اعلام کرد: فرآیند اجرایی شدن سد فینسک در چارچوب قانون و مجوزهای سطح ملی بوده و در ارتباط با این سد، مسائل و مباحث مربوطه به حوزه‌های ذیربط، منعکس شده است.

احداث سد زارم رود و چهاردانگه در آینده‌ای نزدیک

یخکشی در پاسخ به این سوال که در این ماجرا، وضعیت رودخانه تجن و کم آبی کشاورزان به کجا ختم می‌شود، اظهار کرد: علاوه بر سد شهید رجایی، سدهای دیگری از جمله زارم رود و چهاردانگه در برنامه قرار دارد؛ سد زارم رود با حجم تنظیمی حدود ۹۰ میلیون مترمکعب برای مصارف شرب، کشاورزی، محیط زیست و صنعت، در سال‌جاری شروع خواهد شد و سد چهاردانگه نیز در درست مطالعه قرار دارد.

وی در پاسخ به سوال خبرنگار ما در این باره که بنا بر شنیده‌ها، مسئولان سمنان، تأمین آب را برای واحدهای صنعتی می‌خواهند نه شرب و با این وجود چرا این پروژه در دست انجام است؛ گفت: آنچه در مستندات و مجوزهای صادره وجود دارد، تأمین آب شرب آمده است و وزارت نیرو نیز مجوز آب شرب صادر کرده است.

دست از دوئل آبکی بردارید

با همه مخالفت‌ها، بنظر می‌رسد سمبه استان نزدیک به ۷۰۰ هزار نفری همسایه به ساکنان بیش از ۳ میلیون نفری مازندران، می‌چربد و مشخص نیست چرا منافع اقلیت استان سمنان به خسارت اکثریت استان مازندران، ترجیح داده شده است؟!

شکرآب دو همسایه دوست و قدیمی بر سر «فینسک» در حالی این روزها بالا می‌گیرد که روزگاری دو استان سمنان و مازندران، پاره‌ تنی از هم بوده‌اند و حالا، این تنش آبی و شاید بیشتر سیاسی، به گرو کشی و قدرت نمایی نمایندگان و مسئولان ارشد استانی، مبدل شده است و برد و باخت در این نبرد آبکی، فارغ از تبعات جغرافیایی و زیست محیطی، که حالا دیگر جنبه حیثیتی پیدا کرده است، بازنده مشترکی دارد و آن مردم، زیست‌گاه‌ها، منابع طبیعی، اراضی کشاورزی و گونه‌های بسیاری از جانوران و گیاهان است!

در این گیرودار باید از موافقان این طرح که مشتاقانه بدنبال تحقق این پروژه چندین هزار میلیاردی هستند، تا کارنامه سفید خود را سیاه کنند! پرسید: احداث این سد به این همه فجایع زیست محیطی و تبعاتی که آن سرش ناپیدا است، می‌ارزد؟ آیا در ماجرای احداث این سد به معیشت مردم روستاهای پایین دست که جز دامپروری و کشاورزی هیچ راه امرار معاش دیگری ندارند، توجه و دقت کافی شده است؟ آیا شیرینی پیروزی در این دوئل آبی به تلخی بی انتهای پس از آن، می‌ارزد؟

پروژه احداث سد فینسک راهی طولانی برای رسیدن به سرمنزل مقصود دارد؛ طرحی که درصورت به ثمر نشستن، اتفاقات ناگوار بسیاری را در حوزه‌­های مختلف، به­‌خصوص برای ساکنان همجوار سد شهید رجایی مازندران رقم­ خواهد زد.