تحقق تمدن نوین اسلامی نقطه هدف فعالیت‌های کانون‌های “فهما” است

به گزارش قائم آنلاین، حجت‌الاسلام و المسلمین حبیب‌رضا ارزانی به مناسبت فرارسیدن روز جهانی مسجد، به اهمیت توسعه و احیای کارکردهای مسجد اشاره کرد و گفت: پیامبر اکرم(ص) در بیانی نورانی نسبت به مقام و جایگاه مسجد فرمود: «أَلاَ إِنَّ بُیُوتِی فِی اَلْأَرْضِ اَلْمَسَاجِدُ تُضِی ءُ لِأَهْلِ اَلسَّمَاءِ کَمَا تُضِی ءُ اَلنُّجُومُ لِأَهْلِ اَلْأَرْضِ أَلاَ طُوبَی لِمَنْ کَانَتِ اَلْمَسَاجِدُ بُیُوتَهُ أَلاَ طُوبَی لِعَبْدٍ تَوَضَّأَ فِی بَیْتِهِ ثُمَّ زَارَنِی فِی بَیْتِی أَلاَ إِنَّ عَلَی اَلْمَزُورِ کَرَامَةَ اَلزَّائِرِ أَلاَ بَشِّرِ اَلْمَشَّاءِینَ فِی اَلظُّلُمَاتِ إِلَی اَلْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ اَلسَّاطِعِ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ» (خداوند بلند مرتبه و فرازمند فرمود: هان خانه‌های من بر روی زمین مسجدها هستند که برای آسمانیان بدرخشند همان گونه که ستارگان برای زمینیان پرتو افکنند. هان خوشا بر آن کس که مسجدها اقامتگاه اویند. هان خوشا بر بنده‌ای که در خانه‌اش وضو گیرد و پس آنگاه مرا در خانه‌ام زیارت کند. هان بی گمان بر عهده زیارت شونده باشد که زیارت کننده را احترام کند. هان رهروانی را که در تاریکی‌ها به مسجدها گام نهند به نورافشانی روز واپسین بشارتشان ده.»

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور ادامه داد: اگر این مدل که پیامبر(ص) فرموده است در سبک زندگی ما تبدیل به یک روش شده و به نوعی باورمان شود، بسیاری از مولفه‌های در سبک زندگی شهری، معماری، شهر و روستانشینی دستخوش تغییرات اساسی می‌شود.

وی با اشاره به اهمیت بازتعریف جایگاه مساجد در راستای تحقق تمدن نوین اسلامی گفت: دستیابی به این هدف والا نیازمند آن است که سنجیده عمل کرده و از قضاوت عجولانه دوری کنیم به این معنا که بگوییم چهل سال از انقلاب اسلامی گذشته است و اگر قرار بود اتفاقی بیفتد می‌افتاد؛ برای رسیدن به قله تمدن نوین اسلامی بر اساس منویات امام راحل و مقام معظم رهبری باید هدف گذاری برای رسیدن به قله داشته باشیم، در این مسیر مسجد جایگاه و نقشی مهم ایفا می‌کند.

مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: تقویت کارکرد مساجد از چند جهت اهمیت دارد، به ویژه آنکه در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن شاهد رونق مساجد در عرصه‌های مختلف بودیم اما مساله این است که به درستی این حرکت را ادامه ندادیم و بعضا در برخی موارد برای مساجد رقیب درست کردیم، بسیاری از امور که کارکردهای اصلی آنها در مسجد تعریف شده بود را از مسجد خارج کردیم، این اتفاق ناآگاهانه بود که برای مساجد انتخاب کردیم.

وی گفت: تجمع در مسجد به این دلیل اتفاق می‌افتد که جامعه ایمانی برای رسیدن به خدا و رفع دغدغه‌های اجتماعی با یکدیگر همراهی و همکاری کنند، این سیره‌ای است که از صدر اسلام وجود داشت، برای مثال زمانی که پیامبر اکرم(ص) به مسجد می‌آمدند و متوجه می‌شد یکی از نمازگزاران در مسجد حضور ندارد جویای احوالش می‌شدند و برای دیدار او و رفع مشکل‌اش اقدام می‌کردند.

ارزانی تصریح کرد: امروز اما آمده‌ایم و به اسم تقدس مسجد، بسیاری از کارکردها را از این مکان مقدس حذف کرده‌ایم، بله! مسجد مقدس است اما مقدس‌تر از مسجد خود مسجد است. این دقیقا همان کاری است که با قرآن انجام دادیم و گفتیم قرآن مقدس است و بالای طاقچه گذاشتیم بی آنکه مراجعه ای به آن داشته باشیم.

وی در بخش دیگری از مباحث خود در مورد تقویت کارکردهای مساجد در روزگار کنونی و از سوی دیگر هم افزایی میان نهادهای فعال در مسجد گفت: از آنجایی که مسجد علاوه بر کارکرد عبادی، در عرصه هایی نظیر مشارکت سیاسی ، تبلیغی، تعلیمی و تربیتی، زیستی و اجتماعی، حقوقی و قضایی فعالیت دارد در نتیجه نهادهای مختلفی نیز در این عرصه در مسجد فعالیت دارند، ضمن اینکه هر کدام از این کارکردها در حکمرانی اسلامی متولیاتی دارند؛ با این وجود هرگز کسی نمی‌گوید که چرا وقتی دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم کار تبلیغ انجام می‌دهد چرا مسجد باید وارد میدان شود؟ یا زمانی که یک نهاد سیاسی متولی امر سیاسی است چرا مسجد در مسایل سیاسی ورود می‌کند؟ کسی چنین اظهار نظری نمی‌کند چراکه این کارکردها در دل مسجد تعریف شده است.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور گفت: معتقدم همه باید دین خود را به مسجد ادا کنند، برای مثال پایگاه بسیج مستقر در مسجد، کانون‌های فرهنگی هنری مساجد هرکدام از جنبه فعالیت خود باید ادای وظیفه به مسجد داشته باشند.

ارزانی گفت: راهکاری که در این راستا در سطح ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور طراحی شده است، منبعث از دیدگاه اعضای شورای سیاست گذاری است که متشکل از ۱۳ نفر از مسئولان و متولیان نهادهایی است که در مسجد نقش آفرین هستند، ما طی جلساتی که هر سه ماه یکبار برگزار می‌شود، برای تقویت این همافزایی برنامه‌های متعددی را ارایه می‌کنیم؛ برای مثال ستاد هماهنگی کانون‌های “فهما” با بسیج تفاهم نامه‌ای را به امضا رساند، همچنین با سازمان تبلیغات اسلامی، آموزش و پرورش، شهرداری؛ همه این تفاهم نامه‌ها در راستای هماهنگی و هم افزایی شکل گرفت.

مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه به برنامه‌های ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور ویژه روز جهانی مسجد اشاره کرد و گفت: ما در فاز جدید فعالیت خود تلاش می‌کنیم تا کارکردهای متعدد، متکثر و متنوع مسجد را احیا کنیم، این رویکرد از محوری‌ترین اهداف ما مسحوب می‌شود که در راستای تحقق این چشم انداز با رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس و برخی اعضای این کمیسیون دیدار کرده و ضمن رونمایی از پوستر روز جهانی مسجد نسبت به تحقق مولفه‌های مذکور بحث و تبادل نظر داشتیم.

وی تاکید کرد: فعالیت‌های ما به این معنا نیست که بخواهیم کارکردی که مسجد نداشته است را اضافه کنیم، بلکه به دنبال آن هستیم که همان کارکردهایی که در صدر اسلام بوده احیا کنیم، آن زمان فناوری و فضای مجازی و امکانات امروز نبود اما با این وجود دامنه تاثیرگذاری مساجد شگرف بود، امروز با توجه به امکاناتی که در اختیارمان هست باید بررسی کنیم که چگونه می‌توانیم در قالب نوین فعالیت‌های خود را در مسجد عرضه کنیم به ویژه کانون‌های فهما که در گستره فرهنگ و هنر فعالیت دارند.

ارزانی گفت: برای نیل به این هدف سه شبستان فرهنگ، هنر، نوآوری طراحی شده است که ذیل آنها دوازده رواق تعریف شده که هدف از آن گونه‌بندی مساجد است، به این معنا که همه مساجد کارکردهای عمومی دارند اما ذیل این فعالیت‌ها به شکل تخصصی بر اساس توانایی که هر مسجد دارد گونه بندی خواهند شد و امکان دریافت و کسب یک یا چند رواق را می‌یابند؛ ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور تا سال ۱۴۰۴ ذیل همین برنامه جلو می‌رود. در حال حاضر برای شش سال آتی این طرح‌ها را کلید زده‌ایم و روز جهانی مسجد فرصتی برای تبلور هرچه بیشتر این فعالیت‌ها است.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد در ادامه به طرح ملی سه‌شنبه‌های تکریم اشاره کرد و گفت: این طرح نیز اقدام موثری است که نزدیک به دوماه است در سطح کشور آغاز شده و با استقبال فراوانی هم مواجه شد، طی اجرای این طرح اعضای کانون‌های مساجد با خانواده شهدا دیدار می‌کنند هرچند که در مدت اخیر به دلیل شیوع کرونا برخی از این دیدارها به صورت مجازی بوده است، اما در هر صورت تاثیری که این اتفاق در سطح فعالیت های مساجد بر جای می‌گذارد بی بدیل و ماندگار است، این طرح مانند بحث تلاوت قرآن است که این طرح نیز به همت کانون‌های مساجد کلید خورد و اکنون تبدیل به یک سنت شده است که هر شب یک صفحه قرآن در مساجد تلاوت شود.

وی ادامه داد: معتقدم جایگاه مسجد در تمدن نوین اسلامی را در وهله اول باید به عنوان یک مفهوم بپذیریم تا بتوانیم بسیاری از طرح‌ها و برنامه‌ها را از گذرگاه مسجد در جامعه اسلامی تحقق بخشیم، شاید بی مناسبت نباشد که اشاره‌ای داشته باشیم به کشورهایی که مسجد همچنان محوریت خود را در قالب یک مرکز دینی به شکل شبانه ر وزی حفظ کرده است.

ارزانی گفت: شهر استانبول در کشور ترکیه به شهر مناره‌ها مشهور است، از هر سو در این شهر بنگریم منازه و گنبد مسجد مشخص است، حال مقایسه داشته باشیم که با وضعیت فعلی که برای مثال در سطح تهران چه قدر این چنین معماری توانسته غالب باشد؟ به اندازه ای با ساختمان‌های سر به فلک کشیده مواجهیم که گویی مسجد در دل هر جا پنهان شده است. گاهی این تصور غلط در جامعه به کمرنگ شدن فعالیت‌های مسجدی دامن می‌زند، تصوری بر این مبنا که مسجد زیاد داریم به جایش مسجد، بیمارستان بسازیم، این اندیشه غلط است، هرکدام از این موارد در جای خودش و مسجد هم در جای خودش، چرا نباید کسی که در حوزه کارآفرینی اطلاعات کسب می‌کند در مسجد حضور داشته باشد و بتواند تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارد؟

وی ادامه داد: ۲۵ هزار و پانصد کانون فرهنگی هنری در سراسر کشور فعالیت دارند، این در حالی است که ۸۰ هزار مسجد در کشور داریم، احتساب مساحت این مساجد و ظرفیت‌هایی که دارند خود به ما نشان می‌دهد که از این گستره وسیع به درستی بهره‌مند نشده‌ایم، حتی بعضا برخی مساجد ما برای نماز یومیه تعطیل هستند، بنابراین باید طرحی نو در انداخت و ستاد هماهنگی کانون‌های فهما نیز همین مولفه را دنبال می‌کند که کارکرد مساجد را احیا کند.

مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش پایانی مباحث خود با توجه به درگذشت عالم فقید آیت الله تسخیری، به فعالیت‌های آن مرحوم در عرصه تقریب مذاهب اسلامی از گذرگاه مسجد اشاره کرد و گفت: آیت الله تسخیری از آنجایی که در نجف تحصیل کرد و از سوی دیگر در مساجد فراوانی در آن دیار رفت و آمد داشت، با فضای جهان اسلام و به ویژه جهان عرب آشنایی کامل داشت، ظرفیت مساجد را به خوبی درک کرده بود و به معنای واقعی کلمه اسوه‌ای بود برای نشان داد اسلام واقعی به جهان.

ارزانی تصریح کرد: من در چندین طرح با آیت الله تسخیری همکاری داشتم، یکی از خصوصیات بارز آن مرحوم این بود که مستمع توانایی بود و کمتر صحبت می‌کرد، بعضا رئیس جلسه بود اما فقط ده دقیقه صحبت می‌کرد.

وی ادامه داد: یکی از ویژگی‌های آیت الله تسخیری تسلط به زبان عربی بود به گونه‌ای که در سخنرانی ها از واژگان فاخر عربی بهره می‌جست، او ادیب عرب و دانشمند فرزانه‌ای بود که افتخاری برای ایران و بلکه برای جهان اسلام بود.

رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور گفت: مباحثی که از سوی آیت الله تسخیری مطرح می‌شد، نگاه قومیتی و مذهبی نداشت بلکه عموم مباحث آن عالم فقید، مبتنی بر وحدت میان ادیان بود و در حوزه دین مبین اسلام نیز اسلام به ما هو اسلام مد نظر آن عالم وارسته بود. از سوی دیگر در میان تمامی ادیان از مسیحیان و یهودیان گرفته تا زردشتی‌ها ایشان را قبول داشتند، آیت الله تسخیری دانشمند مسلمان و تاثیرگذار بود و اگر بخواهیم بگوییم که چه مدت طول می‌کشد که جایگزینی چون او پیدا شود، باید بگوییم که زمان طولانی باید منتظر باشیم، البته قحط الرجال نیست اما قطعا زمان می‌برد.