ایجاد رانت و فساد با معافیت مالیاتی مناطق آزاد

به گزارش قائم آنلاین،  از سال ۶۸ مناطق آزاد در ایران تأسیس شده‌اند و همواره امتیازاتی به این مناطق برای گسترش تجارت و ایجاد اشتغال داده شده است. ازجمله این امتیازات می‌توان به معافیت این مناطق از پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده اشاره کرد، موضوعی که مجددا در لایحه مالیات بر ارزش‌افزوده توسط دولت پیشنهاد داده شد و به تصویب مجلس دهم هم رسید ولی توسط شورای نگهبان «تبعیض‌آمیز» تشخیص داده شده و برای اصلاح به مجلس برگشت.

*مالیات بر ارزش‌افزوده مانع پیشرفت مناطق آزاد نیست

براساس این گزارش، محمد عنبری کارشناس اقتصادی درباره دلایل ایجاد مالیات بر ارزش‌افزوده گفت: «ایده اجرای قانون مالیات بر ارزش‌افزوده (VAT) متعلق به آلمانی‌ها است. اعمال فشارهای آمریکا بر آلمان پس از جنگ‌های جهانی برای محدودیت‌های اقتصادی و نظامی و پیوستن آلمان به نظام تجارت جهانی، منجر به صفر شدن و کاهش شدید تعرفه صادرات و واردات کالاهای آلمانی شد، سپس آلمانی‌ها به فکر وضع پایه مالیاتی جدید به نام مالیات بر ارزش‌افزوده افتادند و میزان آن را برای کالاهای تولیدی خودشان ناچیز لحاظ کردند ولی برای کالاهای وارداتی عدد قابل ملاحظه‌ای قرار دادند تا کارکرد تعرفه گمرکی را به‌منظور کنترل و محدود کردن واردات پیدا کند».

با این وجود، احمد جمالی معاون اقتصادی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری_ صنعتی در توجیه معافیت مناطق آزاد از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده گفت: «این قوانین با علم به اینکه مناطق آزاد خاص تجارت و اشتغال هستند تدوین شده‌اند، معافیت از مالیات در این مناطق نیز برای جذب مشارکت مردم در این مناطق است».

این در حالی است که کارشناسان اعتقاد دارند مالیات بر ارزش‌افزوده مانع پیشرفت مناطق آزاد نیست. به عنوان مثال، عبدالرضا ارسطو کارشناس اقتصادی درباره این موضوع گفت: «بر اساس ماده یک قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، اهداف ایجاد و تشکیل مناطق آزاد به‌صراحت ذکرشده که آن‌هم عبارت است از تولید، اشتغال و صادرات. اگر ما به فلسفه مالیات بر ارزش‌افزوده توجه ویژه‌ای داشته باشیم متوجه می­شویم وضع مالیات بر ارزش‌افزوده در مناطق آزاد ارتباطی با این ۳ موضوع پیدا نمی­کند؛ زیرا اولاً در مالیات بر ارزش‌افزوده به دلیل وجود مفهوم اعتبار مالیاتی تولیدکننده و فعال اقتصادی پرداخت‌کننده نهایی مالیات بر ارزش‌افزوده نیست و همه‌جا مالیات بر ارزش‌افزوده را درزمینه مالیات بر مصرف طبقه‌بندی می­‌کنند».

گفتنی است شفافیت جریان کالا و خدمات و همچنین افزایش درآمدهای مالیاتی دولت، از دیگر مزایای اخذ مالیات بر ارزش‌افزوده در مناطق آزاد است.

*مناطق آزاد مأمن فساد و رانت مالیاتی

عرفان قمی کارشناس اندیشکده سیاست‌گذاری اقتصاد تهران درباره فساد ناشی از معافیت مالیاتی مناطق آزاد گفت: «{معافیت مالیاتی} مناطق آزاد تجاری و ویژه علاوه بر این که درآمد‌های دولت را به شدت کاهش داده‌اند؛ بلکه بستر‌های فسادزایی همچون قاچاق، زمین‌خواری و ثبت شرکت‌های صوری را نیز ایجاد کرده‌اند. مثلاً در ۲ ماه گذشته ۱۲ هزار شرکت صوری در مناطق آزاد تجاری ثبت و شناسایی شده‌اند در هر حال وقتی که در یکسری از مناطق کشور معافیت مالیاتی اعمال می‌شود در شرایطی که سازوکار سامانه درست حسابی هم وجود ندارد درنتیجه شرکت‌های صوری در این مناطق ثبت می‌شوند و از معافیت‌های مالیاتی استفاده می‌کنند».

*پاساژهای لوکس خارجی در منطقه آزاد ایرانی مالیات نمی‌دهند!

اخیرا روح‌الله ایزدخواه عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفت‌وگو ، این معافیت مالیاتی را فساد انگیز و ایجاد کننده رانت دانست و گفت: «ایجاد پاساژهای لوکس و فروش کالاهای خارجی جزء فعالیت‌های سالم اقتصادی نیست، بر این اساس نباید مناطق آزاد، آزاد از هر قیدی باشند بلکه باید بین فعالیت مولد و غیر مولد اقتصادی در مناطق آزاد فرق گذاشت».

همچنین محسن زنگنه عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس درباره این موضوع گفت: «اگر معافیت‌ را برای مناطق آزاد قرار دهیم و شرکت‌ها را تشویق کنیم که بروند در مناطق آزاد تولید کنند و بعد درنهایت کالایشان را داخل کشور بیاورند در عمل موجب تضعیف شهرک‌های صنعتی کشور خواهیم شد».

با توجه به آنچه گفته شد، انتظار می رود مجلس در راستای حمایت از تولیدکننده و افزایش اشتغال در کشور، نسبت به تجدیدنظر درباره موضوع معافیت مناطق آزاد از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده اقدام کند. در این صورت، هم درآمدهای مالیاتی دولت افزایش پیدا می کند و هم زمینه‌های رانت و فساد از مناطق آزاد برچیده می شود.