مشکلات مالیات بر ارزش افزوده برای تولیدکنندگان

به گزارش قائم آنلاین،  مالیات‌های درآمدی یکی از اصلی‌ترین منابع درآمدزایی دولت‌ها هستند. اکثر کشورهای دنیا برای رفع نیازهای دولت‌ها به اخذ مالیات روی می‌آورند. یکی از مهم‌ترین مالیات‌های درآمدی در ایران مالیات بر ارزش افزوده است.

سهم مالیات بر کالا و خدمات (مالیات بر ارزش افزوده) در درآمدهای مالیاتی دولت
مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر مصرف چند مرحله‌‏ای است که در مراحل مختلف زنجیره واردات، تولید و توزیع بر اساس درصدی از ارزش کالاهای فروخته شده یا خدمات ارائه شده در هر مرحله اخذ می‌گردد، البته مالیات پرداختی در هر مرحله از زنجیره واردات-تولید-توزیع به عنصر مرحله بعدی زنجیره انتقال می‌یابد تا در نهایت توسط مصرف‌کننده نهایی پرداخت گردد؛ عملا هدف این مالیات اخذ مالیات از خریدار نهایی است.
این مالیات در کشورهای مختلف برای محصولات مختلف دارای نرخ‌های شناور و متنوع است اما در ایران نرخ این مالیات ۹ درصد به صورت ثابت است. این پایه مالیاتی از سال‌ها قبل در کشورهای اروپای غربی مانند فرانسه و آلمان مورد استفاده قرار می گرفت تا اینکه در اواخر دهه ۷۰ میلادی در اکثر کشورهای توسعه‌یافته اجرایی شد.
از دیدگاه سازمان امور مالیاتی، مهم‌ترین کارکردهای مالیات بر ارزش افزوده عبارتند از: تامین درآمد پایدار برای دولت، شفاف‌سازی مبادلات و جلوگیری از اقتصاد زیرزمینی و کاهش فشار مالیاتی بر فعالیت‌های مولد.
با این وجود، مالیات بر ارزش افزوده یکی از اصلی‌ترین موانع تولید از دیدگاه تولیدکنندگان است. این موضوع نشان می دهد که مالیات بر ارزش افزوده که از بهترین پایه های مالیاتی محسوب می شود، بسیار پرایراد اجرایی شده است.
*مالیات بر ارزش افزوده چه مشکلاتی برای تولیدکنندگان ایجاد می کند؟
یکی از مهمترین دلایلی که تولیدکنندگان مالیات بر ارزش افزوده را یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تولید می‌دانند، بلوکه شدن بخش قابل توجهی از سرمایه در گردش تولیدکنندگان به صورت اعتبار نزد سازمان امور مالیاتی است.
حمید بهزادی بخش کارشناس اقتصادی درباره این موضوع گفت: «یکی از اصلی‌ترین دلایل اخذ مالیات بر ارزش افزوده، شفافیت جریان کالا و خدمات است، با این وجود اکثر تولیدی‌ها با اخذ مجوز، زیر ذره بین سازمان مالیاتی می‌ایند پس جریان کالا تقریبا مشخص است؛ اما خریداران محصول و فروشندگان مواد اولیه به این شرکت‌ها غیرشفاف هستند و عملا با اخذ مالیات بر ارزش افزوده و امکان بدون فاکتور خریدن محصولات، حلقه‌های پسین و پیشین تولیدی‌ها از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده سر باز می‌زنند و معمولا تنها تولیدکننده است که مالیات را می‌پردازد.»
این کارشناس اقتصادی درباره بلوکه شدن سرمایه در گردش تولیدی‌ها به صورت اعتبار نزد سازمان امور مالیاتی اظهار داشت: «در قانون مالیات بر ارزش‌ افزوده مقررشده است درصورتی‌که صورت‌حساب‌ها کاملاً شفاف باشند، اعتبارات مالیاتی به تولیدکنندگان برمی‌گردد اما درواقع این‌طور نیست. اعتبارات مالیاتی به دو طریق برگشت داده می‌شود. اول اینکه همان اعتبار با مالیات ارزش‌افزوده فصل بعدی تسویه شود و دوم اینکه به‌صورت نقدی به مؤدی برگردد. مؤدی اگر روش اول را انتخاب کند تائید می‌شود ولی اگر روش دوم را انتخاب کند و طلب پول نقد کند، ممیز برای اینکه به هر طریقی ایراد و اشکالی پیدا کند حکم رسیدگی مالیات بر درآمد مشاغل برایش می‌زند. عملا برای تسویه حساب اعتبار تولیدکننده حداقل سه ماه هیچ پولی نصیبش نخواهد شد که سبب کاهش بخش مهمی از سرمایه در گردش تولید خواهد شد».
*ایجاد رقابت بر سر عدم شفافیت
یکی از مهم‌ترین مشکلات اخذ مالیات بر ارزش افزوده، هزینه‌دار کردن شفافیت برای بخش مولد اقتصاد است. بعد از اجرای مالیات بر ارزش افزوده، خریدار نهایی یا حلقه بعدی برای اینکه این مالیات را نپردازد، به سراغ فروشنده‌ای می‌رود که فاکتور صادر نکند. مالیات بر ارزش افزوده، شفافیت را هزینه دار کرده است و با این نحوه پیاده سازی، برخلاف هدفش عمل می‌کند. عملا تا زمانی که مسیرهای فعالیت بدون شفافیت باز است و در صورت شفافیت، باید مالیات اضافی پرداخت شود، فروشندگان برای فروش محصولات بدون فاکتور و بدون شفافیت، رقابت خواهند کرد.
عملا با توجه به فرآیندهای ایجاد شده در اخذ مالیات بر ارزش افزوده، تولیدکنندگان مجبور به فروش بدون فاکتور محصولات خود هستند، زیرا خریداران محصول بدون مالیات را می‌خواهند و برای اینکه محصول به فروش برسد، تولیدکنندگان مجبور به عرضه محصول بدون ارائه فاکتور است.
در کشورهای پیشرفته هم اخذ مالیات بر ارزش افزوده این مشکلات را ایجاد کرده است و این کشورها با شفافیت تراکنش‌ها و اطلاق یک کد اقتصادی مشخص به هر فرد، تا حدودی این مشکلات را حل کرده‌اند. اما این راهکار در کشورمان اجرایی نشده است.
ایجاد مشکلاتی مانند عدم توانایی در شناسایی خریدار نهایی و هزینه بالای تجهیزات فنی و نیروی انسانی بابت کنترل و نظارت در کشورهایی مانند آمریکا سبب شده است که این کشورها تمایل به حذف مالیات بر ارزش افزوده داشته باشند.
در مجموع و با توجه به مشکلات فراوان اخذ مالیات بر ارزش افزوده که علاوه بر هزینه بالای تجهیزات فنی و نیروی انسانی، تولیدکننده را نیز متحمل هزینه برای دفاتر مالیاتی می‌کند، ضرورت دارد دولت به سمت اصلاح نظام مالیاتی و ایجاد نظامات جدید مالیات درآمدی که هم هزینه عملیاتی کمتری داشته باشد و هم شفافیت را هزینه‌دار نمی کند، حرکت کند.