ایران و ونزوئلا در مسیر اثرناپذیری از تحریم

به گزارش قائم آنلاین، در سالهای اخیر کشورهای زیادی از سوی آمریکا مورد تحریم قرار گرفته‌اند: چین، روسیه، ایران، سوریه، کره شمالی، ونزوئلا، کوبا و… .

اما شدت و وسعت تحریمهای اعمال شده علیه ایران، شدیدتر از همه این کشورها بوده است، بطوریکه منبع اصلی درآمد دولت، (یعنی فروش نفت) و ابزار تعاملات خارجی (یعنی بانک) از سوی آمریکا بطور کامل تحریم شده است.

*ایران و ونزوئلا در مسیر اثرناپذیری از تحریم

اما در سالهای اخیر، شدت و وسعت تحریمها علیه ونزوئلا به حدی رسیده است که میتوان ایران و ونزوئلا را دو کشور بسیار مشابه از نظر تحریمی دانست. اعمال تحریم حداکثری آمریکا علیه هر دو کشور باعث قرار گرفتن ایران و ونزوئلا در یک مسیر و همراستایی منافعشان شده است. تحریم ثانویه بانکی آمریکا منجر به شناسایی و تنبیه دور زنندگان تحریم و در نتیجه کاهش روابط اقتصادی کشور با «دیگران» میگردد. با این وجود، اعمال حداکثری تحریم علیه دو کشور و عدم استفاده از نظام مالی آمریکا موجب بی‌تاثیر شدن تحریم روی روابط «دو کشور» گردیده است. اثرگذاری تحریم بر تعامل دو طرفه، زمانی معنا خواهد داشت که یکی از طرفین نگران تحریم شدن باشد. هنگامی که دو طرف تحریم شده باشند، چنین ترسی وجود نخواهد داشت و در نتیجه، این رابطه از تحریم و دخالت آمریکا مصون میگردد.

نمونه اثرناپذیری روابط ایران و ونزوئلا از تحریمهای آمریکا در تعاملات چندماه اخیر قابل مشاهده است. پنج نفتکش در خرداد ماه بنزین، تجهیزات پالایشگاهی و فرآورده‌های شیمیایی برای اکتان‌افزایی بنزین در پالایشگاه‌ها را از ایران به ونزوئلا منتقل کردند. آمریکا اعلام کرد که پاسخ میدهد اما هیچ پاسخ عملی نتوانست به معامله تجاری ایران و ونزوئلا بدهد. این پیام به آمریکا منتقل شده بود که اگر در کارائیب، به نفتکشهای ایران تعرض شود، پاسخش را در خلیج فارس دریافت خواهد کرد. این عملیات در مهر ماه نیز توسط سه نفتکش تکرار شد. مطابق اخبار منتشر شده، تسویه این تعامل، از طریق طلا انجام پذیرفت.

*تعامل با ونزوئلا نیاز به راهبرد بلندمدت دارد

تعامل ضدتحریمی ایران و ونزوئلا در ابتدای راه است و برای ادامه، باید آن را از طرق مختلف تقویت کرد. نکته مهم در زمینه همکاری با ونزوئلا این است که این ارتباط باید پایدار باشد. یعنی لزوما یک بار صادرات بنزین و تحویل طلا (یا کالاهای دیگر) از سوی ونزوئلا به معنای شکست تحریم نخواهد بود. برای شکست تحریم لازم است روابط راهبردی بلندمدت با این کشور تعریف شود تا بتوان برای تکمیل اقتصاد یکدیگر برنامه ریزی بلند مدت انجام داد.

نباید تجربه تلخ «رابطه با چین پس از برجام» تکرار شود. در مسئله برجام، محدود شدن تعاملات اقتصادی ایران به چند کشور اروپایی (بخصوص فرانسه)، باعث ایجاد ابهامات راهبردی در طرف چینی گردید و این تلقی در دولتمردان این کشور شکل گرفت که ایران، چینی‌ها را به اروپا فروخته است! برای اینکه چنین اتفاقی برای روابط ایران و ونزوئلا رخ ندهد، از هم‌اکنون باید به فکر ایجاد یک زیرساخت حقوقی مستحکم و بلندمدت برای تعاملات اقتصادی بود.

*یک خطر برای روابط ایران و ونزوئلا؛ اعطای معافیت تحریمی از سوی آمریکا

در شرایطی که رابطه ایران و ونزوئلا بر مبنای تحریم دوسویه آمریکا شکل گرفته است، اعطای معافیت و تخفیف تحریمی از سوی آمریکا به یکی از طرفین، میتواند منجر به قطع این رابطه شود. چرا که در چنین شرایطی، طرف معاف شده از تحریم، برای اینکه دوباره به تحریم نشود و بتواند از مزایای خروج از تحریم (مانند فروش نفت) استفاده کند، دست از همکاری با طرف تحریمی دیگر میکشد. از این منظر انعقاد یک توافق راهبردی طولانی مدت میان دو کشور، اهمیت دوچندان پیدا میکند.

*فروش سلاح به ونزوئلا، یک ایده عملیاتی و پرسود

ونزوئلا در چند سال اخیر به شدت تحت فشار آمریکا و حتی در معرض حمله نظامی این کشور و هم‌پیمانان منطقه‌ای آن بوده و اخیرا این تهدیدات افزایش جدی داشته است. از سوی دیگر مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ در روز ۲۷مهرماه سال جاری، موعد ۵ ساله تحریم‌های تسلیحاتی ایران به سر رسیده است. با وجود اینکه کشورهای ۴+۱، در ظاهر ادعای آمریکا را درباره فعال شدن مکانیزم ماشه نپذیرفته‌اند اما عملا تاکنون اتفاق ویژه‌ای در عرصه میدانی تجارت تسلیحاتی کشور رخ نداده است.

در چنین شرایطی فروش سلاح به ونزوئلا میتواند یک ایده عملیاتی و پرسود باشد. این اقدام چند مزیت مهم برای ایران خواهد داشت: ۱٫ بهترین اقدام برای بی‌اثر کردن ادعای آمریکا و اثبات رفع تحریمهای تسلیحاتی، فروش سلاح به ونزوئلا است. فروش سلاح ایرانی میتواند بطور عملی قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت را بی‌اثر کرده و مهر تاییدی بر رفع تحریمها بزند. ۲٫به دلیل تهدیدات نظامی علیه ونزوئلا، این کشور نیاز به سلاح دارد و در چنین شرایط حساسی، قطعا کمک ایران باعث میشود روابط راهبردی و عمیق میان ایران و ونزوئلا بهتر شکل بگیرد. ۳٫در شرایط سخت اقتصادی، صادرات سلاح میتواند منبع درآمد خوبی برای کشور باشد.

*لزوم تکرار تعامل ایران-ونزوئلا با کشورهای تحریمی دیگر

علاوه بر ایران و ونزوئلا، آمریکا تحریمهای شدید خود را علیه سوریه، کوبا و کره شمالی نیز گسترش داده است. این کشورها از نظر تحریمی مشابهت زیادی با ما دارند. هر کدام از این کشورها، توانمندیها و نیازمندیهایی دارند. ایران میتواند توانمندیها و نیازمندیهای این کشورها را استخراج کرده و با پوشش نیازمندیها از طریق توانمندیها، بخش زیادی از تحریمها را بی‌اثر کند.

به عنوان نمونه همانطور که ذکر شد، ایران توانسته است از طریق توانمندی بومی تولید بنزین، نیاز ونزوئلا را رفع کند. همچنین کوبا در زمینه پزشکی توانسته است بخشی از نیازمندی ایران به واکسن را تامین کند. در صورتی که شبکه‌ای از کشورهای تحریمی شکل بگیرد، بازی برد-برد برای کشورهای تحریمی و باخت-باخت برای آمریکا شکل خواهد گرفت. برخی دیگر از کشورها، فضای کاملا تحریمی ندارند اما بخشی از اقتصاد آنها تحریم شده است (مانند عراق و روسیه). این شبکه میتواند به بخش تحریم‌شده اقتصاد آن کشورها نیز گسترش یابد.

یادداشتی از حسین حاجیلو کارشناس مسائل تحریم و دیپلماسی اقتصادی