جزئیات اجرای طرح ملی کنترل کرونا در کشور

به گزارش قائم آنلاین،  کرونا چند ماهی است فکر و ذکر همه مردم شده  و هر روز آمار مرگ و میر و داغدار شدن خانواده‌های بسیاری، ذهن و روح مان را آزرده و مکدر می‌سازد.

بیش از ۸ ماه است اقدامات مختلف بهداشتی و درمانی توسط وزارت بهداشت و همکاری دستگاه‌های مختلف در سطوح گوناگون صورت گرفته اما با بی توجهی برخی از افراد جامعه این اقدامات اثر بخشی لازم را نداشته است.

برای آگاهی از آخرین برنامه‌ها و طرح‌های کنترل اپیدمی کرونا در کشور، با دکتر حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و عضو ستاد ملی کرونا و ستاد کرونای استان تهران به گفت‌وگو نشستیم تا در جریان کم و کیف طرح بزرگ و جامع کنترل کرونا در کشور با نام «شهید سپهبد قاسم سلیمانی» قرار گیریم.

آنچه در ادامه از نظرتاk می‌گذرد، مشروح این گفت‌وگو و جزئیات طرح ملی کنترل کرونا در کشور است.

* آقای دکتر! به عنوان نخستین پرسش، تحلیلی از برنامه‌های اجرایی در کنترل اپیدمی کرونا در کشور بیان کنید.

سیاست‌هایی که تا کنون اتخاذ شده خیلی نتیجه مطلوبی نداشته و حتی وضع را بدتر هم کرده است. آسیب شناسی آنچه که  در طول ۸ ماه گذشته است، معنایش این است که ما نیاز داریم سیاست‌های خود را تغییر دهیم و با تجاربی که به دست آوردیم، مطالعات بومی که انجام دادیم و وضعیت فعلی اپیدمی در کشور بتوانیم الگوی مناسبی طراحی کنیم.

آنچه تاکنون در کشور انجام شده عملا در حوزه درمان بوده تا پیشگیری. به هرحال امکانات ما در بیمارستانها متمرکز بوده؛ به طوری که منتظر بمانیم افرادی که ابتلای شدیدی به کرونا دارند مراجعه کنند و ۶ و ۷ روز  نگهداری و درمان آنها را انجام دهیم.

به عبارت بهتر به جای اینکه به علت بپردازیم، به معلول پرداختیم. معلول بیماری و علت مواجهه افراد با افراد آلوده یا افراد با ویروس است. ویروسی که در خارج از بدن موجود زنده  قادر به حیات نیست.

برای اینکه بتوانیم به علت بپردازیم، چاره این است که آن جمعیت پرخطری که قبل از اینکه به بیمارستان ورود کنند و بیماری آنها شدید شود و هم کسانی که با آنها در تماس هستند را تحت مراقبت بدهیم.

عده‌ای که از بیمارستان ترخیص می‌شوند؛ این طور نیست که کاملا خوب شده باشند یا قدرت بیماری‌زایی دیگران را نداشته باشند؛ در نتیجه نیاز است افراد قبل از بیمارستان و هم بعد از ترخیص از بیمارستان تحت مراقبت قرار گیرند.

گروه پرخطری داریم که درصد قابل توجهی از مرگ‌ها را به خود اختصاص می‌دهند؛ مثل افراد دارای بیماری مزمن و پرخطر و سالمندان که نیاز است این افراد را تحت مراقبت قرار بدهیم.

*مراقبت از این افراد که ریسک ابتلای بیشتری به کرونا دارند به چه شکلی انجام خواهد گرفت؟

مراقبت باید فعال باشد نه غیر فعال. مراقبت غیر فعال یعنی اینکه منتظر بمانیم تا ببینیم چه کسی به خدمات ما نیاز دارد و این فرد مراجعه کند، یا آزمایشگا‌ه‌های ما فعال باشند و هر کسی نیاز به آزمایش و تست داشت مراجعه کند؛ در صورتی که رویکرد مراقبت فعال یعنی به جای مراجعه افراد، ما به آنها مراجعه کنیم.

ما نیاز به مراقبت‌های خانه یا (هوم کر) داریم. اگر مراقبت در خانه  سطح بندی درستی شود و بدانیم چه کسانی نیازمند هستند تا در خانه مورد مراقبت قرار دهیم، عملا از حضور آنها در جامعه جلوگیری کرده‌ایم و نه تنها آنها، بلکه افرادی که با آنها در تماس نزدیک هستند و تحت نظر گیریم.

این افرادی که با افراد مبتلا و آلوده هستند، حدود ۶٫۴ دهم درصد هستند؛ یعنی هر نفر به طور متوسط ۶٫۴ دهم درصد افراد را مبتلا می‌کند. برخی مبتلایان ممکن است بدون علامت و برخی نیز با علامت باشند؛ در برخی ممکن است بیماری شدید رخ دهد که نیاز به بستری داشته باشند و در  برخی این نیاز وجود نداشته باشد.

اگر ما بتوانیم به موقع این مراقبت را انجام دهیم، از گسترش و شدت گرفتن بیماری نیز جلوگیری می‌کنیم و آنقدر بیماری شدید نمی‌شود تا فرد نیاز به بستری در بیمارستان پیدا کند.

در نتیجه، با این اقدام بار بیمارستانها کم می‌شود و هزینه‌های درمان کاهش پیدا می‌کند؛ از طرفی وقتی شدت بیماری را کم می‌کنیم، باعث می‌شویم بیماری شدید نشود و مرگ‌ها را نیز کاهش می‌دهیم؛ ضمن اینکه گروه‌های پرخطر که بیشترین مرگ و میرها را به خود اختصاص می‌دهند نیز به  شکلی مراقبت می‌شوند.

* این مراقبت‌ها در چند سطح و مرحله اجرا خواهد شد؟

این مراقبت‌ها در سطوح مختلف تعریف می‌شود. در سطح اول نیاز است تا افرادی که نیاز به مراقبت دارند را شناسایی کنیم. تعدادی از اینها خودشان  تماس می‌گیرند و تعدادی هستند که مراقبین بهداشت، بهورزان و رابطین بهداشت و.. متوجه بیمارشان می‌شوند.

از بین این افراد که زیر چتر پوششی قرار می‌گیرند، به طور معمول ۲۰ درصدشان نیازمند مراقبت هستند. به طور متوسط روزی حدود ۱۰۰ هزار نفر زیر چتر پوشش می‌آیند که اگر ۲۰ درصد آنها را در نظر بگیریم؛ یعنی روزی ۲۰ هزار نفر نیاز به مراقبت خواهند داشت.

در نتیجه اگر این ۲۰ هزار نفر، به علاوه کسانی که با آنها در تماس هستند؛ یعنی همان ۶٫۴ دهم درصد و نیز گروه‌های پرخطر را با همدیگر جمع کنیم حدود ۱۵۳ هزار نفر می‌شوند. با محاسبه افراد آلوده و غیر آلوده ما به طور متوسط در هر دوره‌ای یک میلیون نفر خواهیم داشت که در سطح کشور نیاز به مراقبت دارند؛ یعنی این یک میلیون نفر برابر است با ۱٫۲ دهم درصد جمعیت کشور.

با این توضیحات آیا معقول تر است که ما ۱٫۲ دهم درصد جمعیت کشور را تحت پوشش فعال قرار دهیم یا ۸۴ میلیون نفر؟ نه تنها کشور ما بلکه هیچ کشور دیگری قادر نیست از افراد هم حمایت معیشتی و هم مراقبتی کند. اگر ما بتوانیم گروه‌های پرخطر را شناسایی کنیم، دیگر صحبت کردن در خصوص  قفل کردن و تعطیل کردن شهرها معنا پیدا نمی‌کند.

چون دلیل ندارد کسانی که نه با بیمار تماس داشتند و نه خود بیمار یا مشکوک هستند در خانه بمانند، بلکه می‌توانند فعالیت روزمره خود را داشته باشند؛ البته باید رعایت مسائل بهداشتی و پروتکلها را داشته باشند.

* هدف اصلی اجرای این طرح با این شکل و سیاق چیست؟

هدف اصلی طرح این است که با تمرکز روی گروه محدودی از جمعیت که یک درصد است، بتوانیم اپیدمی کرونا را کند کنیم. وقتی کنترل شود؛ یعنی هم  میزان بستری بیمارستان را به خاطر اینکه از شدت بیماری کاسته‌ایم و هم میزان مرگ و میر را کم می‌کنیم.

*سطوح مراقبت‌هایی که ذکر کردید توسط چه افراد و گروه‌های تخصصی بهداشتی عملیاتی می‌شود؟

مراقبت‌ها در سه سطح است. اول اینکه افراد را شناسایی کرده و توصیه‌های اولیه را به شکل فعال به آنها ارائه می‌دهند. گروه دو، کسانی هستند که نیاز به مراقبت‌های متوسط دارند که این کار توسط پرستاران و کارشناسان آموزش دیده انجام می‌گیرد.

گروه سوم، پزشکان عمومی هستند. گروه دوم و سوم با مراجعه به افرادی که ذکر کردم مراقبت لازم از آنها را انجام می‌دهند و حتی سعی می‌کنند معیشت این افراد را هم تامین کنند و نیازهای آنها را  به درِ خانه شان ببرند.

عمده ترین کار در بیمارستان برای بیمار کرونایی و دارای حالت شدید بیماری انجام می‌شود؛ چون اگر بیماری بیمار شدید باشد به بیمارستان ارجاع می‌شوند و ارجاع این افراد هم توسط اورژانس انجام می‌شود نه اینکه خود فرد بیمار به بیمارستان برود و این افراد توسط سیستم درمانی به شکل فعال هدایت می‌شوند.

* گروه‌های تخصصی و اجرا کننده طرح کنترل بیماران چه کارهایی انجام می‌دهند ؟

یکسری معاینات و مراقبت افراد شامل تب سنجی، فشار خون و…صورت می‌گیرد و حتی اگر بیمار نیاز به دستگاه اکسیژن داشته باشد به آنها به صورت قرضی داده می‌شود تا زمانی که به آن نیاز دارند.

چون مهمترین عضو بدن که می‌تواند در اپیدمی کرونا خطر ایجاد کند، ریه است. بنابراین مهمترین کاری که در بیمارستان  انجام می‌گیرد اکسیژن تراپی است.اگر بتوانیم اکسیژن لازم را تامین کرده و مراقبت پزشکی اولیه را هم انجام دهیم، تعداد زیادی از افرادی که به دلیل دریافت خدمات، مجبور هستند از خانه خارج شوند، نیازشان را در خانه تامین کرده‌ایم.

طرح ملی کنترل کرونا در کل کشور اجرا می‌شود و قرار است از ۲۰ آبانماه این طرح توسط وزیر بهداشت و فرمانده سپاه پاسداران و رئیس سازمان بسیج آغاز شود

قرار است در اجرای این طرح از نیروهای بسیجی استفاده شود و این نیروها مایحتاج روزانه این افراد را هم به در خانه آنها برساند تا این افراد محبور نباشند از خانه بیرون بیایند و در نتیجه خارج شدن عده‌ای را آلوده کنند.

از طرف دیگر، افرادی که دچار علائمی باشند یا در تماس با فرد آلوده‌ای باشند رهگیری می‌شوند؛ به این شکل که  اینها با روش‌های هوشمند؛ مثلا از طریق کارت بانکی، کارت بنزین و تلفن همراه کنترل می‌شوند تا از خانه و شهر خارج نشوند؛ تا زمانی که  توسط پزشکی که آنها را تحت کنترل دارد، مطمئن شویم این افراد دیگر کسی را آلوده نمی‌کنند و خود نیز آلوده نیستند.

همچنین در منزل تست پی سی آر نیز به صورت سریع انجام می‌شود و تا این افراد حتی برای تست هم مجبور نشوند از خانه خارج شوند. برای کسانی که امکان در خانه ماندن ندارند؛ مثلا خانه کوچکی دارند، ‌یا تراکم در خانه زیاد است و یا تنها زندگی می‌کنند  نیز نقاهتگاه مناسب تدارک دیده می‌شود؛ البته نه به شکل آسایشگاه، بلکه همراه با امکانات مطلوب، تا این افراد در مراکز نقاهتگاهی تحت مراقبت باشند. این افراد در مدت متوسط ۱۰ روزه و بعد از اینکه سلامتی خود را باز پیدا کردند، برای ادامه زندگی خود از این مجموعه و شرایط خارج می‌شوند.

*این طرح با مشارکت کدام دستگاه‌ها و نهادها در کشور اجرا خواهد شد؟

تفاهم نامه  اجرای این طرح بین وزارت بهداشت، سازمان بسیج و بسیج جامعه پزشکی امضا و به تصویب رسیده و مراحل علمی این طرح به تایید کامل رسیده ‌است.

در خصوص مسائل اجرایی نیز در حال فعالیت هستند تا بستر اجرایی را فراهم کنند؛ یعنی این طرح در استانداری تهران، وزارت کشور، وزارت بهداشت و جاهای دیگری که لازم است نظر دهند تصویب شده است.

* این طرح در کل کشور اجرا می‌شود یا مختص استان تهران است؟ همچنین از چه زمانی اجرایی خواهد شد؟

این طرح در کل کشور اجرا می‌شود و قرار است از ۲۰  این طرح توسط وزیر بهداشت و فرمانده سپاه پاسداران و رئیس سازمان بسیج کلید بخورد و اعلام شود.

این طرح هیچگونه تداخل یا تزاحمی با سایر برنامه‌های جاری وزارت بهداشت یا ستاد ملی کرونا نخواهد داشت، بلکه یک طرح تکمیلی است

البته باید بدانیم اگر در خصوص کنترل کرونا بهترین سناریو را هم بنویسیم، اگر مردم که بازیگر اصلی سناریو هستند همکاری و مساعدت کنند، هر طرح و برنامه‌ای قطعا شکست خواهد خورد. بنابراین نیازمند همکاری و مشارک مردم هستیم تا ان شاءالله بتوانیم برای یک دوره ۴ ماهه اپیدمی کرونا را کنترل کنیم.

* آقای دکتر! شما به نکته خوبی اشاره کردید. ما طرح‌های مختلفی نه تنها در خصوص کنترل اپیدمی کرونا بلکه در حوزه‌های گوناگون اجتماعی و فرهنگی  اجرا کرده‌ایم اما همواره خلاء نظارت وجود داشته است؛ برای نظارت چه فکری شده است؟

نظارتها در این طرح حتی المقدور به صورت هوشمند بر رفتار مردم انجام خواهد شد تا انجام نظارت‌های فیزیکی. خود طرح نیز مرتبا تحت نظارت و ارزشیابی قرار می‌گیرد تا ببینیم اثربخشی آن چقدر است و محدودیت‌ها و مشکلات اجرایی طرح چیست؟

برای اجرای این طرح ۲ هزار گروه مراقبتی را طراحی کردیم که در این دو هزار گروه، هر گروه شامل یک پزشک، ۴ پرستار یاکارشناس آموزش دیده و ۱۰ بهورز یا فرد آموزش دیده است که سطوح خدمات این افراد هم تعریف شده یعنی اینکه  چه وظایفی بر عهده دارند. سازمان‌های مختلفی نیز با این طرح که یک طرح ملی است همکاری خواهد داشت؛ از وزارت ارتباطات، خیریه‌ها ، سازمان‌های مردم نهاد و..

البته باید به این نکته توجه کرد که تولیت وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی مقابله با کرونا کاملا رعایت شده و این طرح هیچگونه تداخل یا تزاحمی با سایر برنامه‌های جاری وزارت بهداشت یا ستاد ملی کرونا نخواهد داشت، بلکه یک طرح تکمیلی است. به شکلی که بیمارستانها کار خود را انجام می‌دهند و هیچ دخالتی در حوزه درمان صورت نمی‌گیرد.

** به عبارت واضح تر این طرح در حوزه بهداشت اجرا می‌شود؟

بله، در حوزه پیشگیری قبل و بعد از ترخیص بیمار از بیمارستان اجرا می‌شود.

*آیا در برنامه ریزی و طراحی طرح ملی کنترل کرونا از برنامه‌های موفق کشورهای دیگر الگو گیری شده است؟

ببینید پشتوانه علمی این طرح اولا تجارب موفق بین‌المللی بوده که باید با جامعه ما و زمانی که در آن قرار گرفتیم سازگار می شد؛ ‌یعنی الزاما هر مداخله‌ای در هر زمانی ممکن است موثر نباشد. مثلا تایوان ۸ ماه پیش کاری را انجام داده و موثر بوده اما الان در این زمان این تاثیر را نخواهد داشت و حتی شاید بی تاثیر باشد.

پس ما باید درس‌های موفق در دنیا را دریافت کرده و متناسب با  زمان و شرایط  بومی مملکت، آنها را  بومی سازی کنیم. پشتوانه این طرح مطالعات اپیدمیولوژی است که در طی چند ماه گذشته در کشور انجام گرفته است؛ به شکلی که می‌دانیم الگوهای اپیدمی چگونه بوده و تفاوت‌های آن با دیگر کشورها چگونه است؛ همچنین مسائل خاص کشور ما چیست؛ در نتیجه برنامه ریزی اجرای طرح براساس آنچه در کشور انجام دادیم و آموختیم و نیز برگرفته از علم اپیدمیولوژی است.

اینها چارچوب رویکرد علم اپیدمیولوژی است، اما متاسفانه در طول ۸ ماه گذشته کسی به حرف اپیدمیولوژیست‌ها گوش نداده است.

وزارت بهداشت پذیرفت تا رویکرد خود را تغییر دهد؛ یعنی به جای رویکرد درمان، رویکرد پیشگیری را در پیش گیرد. این تفاهم نامه  که با سازمان بسیج امضا شده عملا این طور است که وزارت بهداشت این رویکرد را پذیرفته است.

ما نشست‌های متعددی با مسؤولان بهداشت داشتیم و آنها چارچوب علمی این طرح را کاملا تایید کرده‌اند؛ حتی سایر جاها مثل دانشگاه‌ها و کمیته علمی نیز طرح را تایید کردند.

اگر قرار باشد برای کنترل اپیدمی کرونا کاری انجام دهیم  غیراز این راه و طرح راهی وجود ندارد. اکنون این تنها نسخه‌ای است که موجود است و مطمئن هستیم اثر بخش بوده و انجام پذیراست؛ البته موفقیت آن در گرو ۲ نکته بسیار مهم است.

اول، حسن اجرای طرح توسط مجریان است و دوم، مشارکت و همکاری مردم است؛ مردم باید اعتماد کنند و همکاری کامل داشته باشند. مبانی علمی طرح هیچ مشکلی ندارد، بلکه باید این دو نکته کاملا و به خوبی رعایت شود.