مهاجرت آب‌های شور به آبخوان‌های شیرین در استان اصفهان

به گزارش قائم آنلاین، دکتر علیرضا شهیدی در گفت‌وگو ، با اشاره به بازنگری نقشه‌های زمین شناسی، توضیح داد: در سازمان‌های زمین شناسی بزرگ دنیا هر چند سال یک بار نقشه‌های زمین شناسی تهیه شده را به روز می‎کنند؛ چرا که دانش امروز با توجه به دانشی که در سال‌هایی که این نقشه‌ها تهیه شده بود، پیشرفت داشته است؛ از این رو کیفیت داده‌هایی که قابلیت تبدیل شدن به نقشه را داشته باشند، افزایش یافته است.

وی با تاکید بر اینکه نقشه‌های تهیه شده سازمان زمین شناسی ایران مربوط به سال۱۳۴۷ دانست، اظهار کرد: زمان بسیار زیادی از تهیه این نقشه‌ها گذشته، ضمن آنکه در محافل مختلف اظهار می‌شود که وقتی نقشه‌ها در کنار یکدیگر قرار داده می‌شوند، واحدها همخوانی ندارند؛ از این رو نسبت  به بازنگری نقشه‌ها، اقدام و تهیه نقشه‌های نسل دوم زمین شناسی را آغاز کردیم.

شهیدی با بیان اینکه این نقشه‌ها بیشتر بر اساس تصاویر دورسنجی و ماهواره‌ای خواهد بود، خاطر نشان کرد: این پروژه با همکاری دانشگاه تربیت مدرس خواهد بود و در فاز اول به صورت آزمایشی حدود ۶ نقشه را تهیه می‌کنیم، در طی آن در کنار استفاده از روش ریموت سنسینگ در سطح زمین چک کنترل مجددی به منظور بررسی دقت و راستی آزمایی واحدهای دورسنجی انجام خواهد شد.

رییس سازمان زمین شناسی مقیاس مورد نظر برای تهیه این نقشه‌ها را یک ۵۰ هزارم ذکر کرد و ادامه داد: این نقشه‌ها که با همکاری دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشکده علوم زمین مورد بازنگری قرار می‌گیرد، شامل ۶ لایه زمین شناسی است که در دشت “لوت” در حال انجام است. فاز اول این طرح اجرا و نقشه‌ها تهیه شده است و منتظر هستیم که شرایط هوایی منطقه لوت بهتر شود تا محققان برای چک نهایی به این منطقه اعزام شوند.

تهیه نقشه مخاطرات

شهیدی با اشاره به اقدامات سازمان زمین شناسی برای تهیه نقشه مخاطرات کشور، توضیح داد: ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند آلپ-هیمالیا دارای شرایط خاص زمین شناسی است؛ از این رو تعداد زیادی از مخاطرات طبیعی که در دنیا رخ می‌دهد، ما در کشور تجربه می‌کنیم.

وی با تاکید بر اینکه در دنیا ۴۳ مخاطره وجود دارد که ۳۴ مورد از این مخاطرات در ایران شناسایی شده است، یادآور شد: وظیفه سازمان زمین شناسی شناسایی و پدیده شناسی مخاطرات است و مطالعات ما در زمینه‌هایی چون “زلزله”، “فرونشست”، “زمین لغزش”، “گردو غبار”، “آب‌های کارستی” و غیره است و جدیدترین فعالیتی که در زمینه مخاطرات در دستور کار داریم، بررسی مخاطره فرونشست استان اصفهان است.

رییس سازمان زمین شناسی ادامه داد: در استان اصفهان مشکل بزرگی که وجود دارد، این است که اکثر دشت‌های استان اصفهان متاسفانه دچار فرونشست شدند و میانگین فرونشست این دشت حدود ۱۸ سانتی‌متر در سال است که عدد بسیار بزرگی محسوب می‌شود.

شهیدی با تاکید بر اینکه فرونشست این دشت به اندازه‌ای است که شاخه‌های آن به داخل شهر اصفهان نفوذ کرده است، خاطر نشان کرد: بسیاری از بناهای تاریخی، جاده‌ها و راه آهن و غیره تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته است و اگر مخاطره فرونشست به خوبی توسط استان اصفهان مدیریت نشود، ما در آینده نباید منتظر خبرهای خوب از این استان باشیم.

وی اضافه کرد: در بازدیدی که اخیرا از این استان داشتم، مشاهده کردم که در چنین استانی که به این اندازه با کمبود آب و فرونشست مواجه است، باغ‌های بزرگ پسته در حال توسعه است و از آن بدتر در منطقه‌ای مانند کاشان پدیده مهاجرت آب‌های شور به سمت آبخوان‌های شیرین را داریم و در صورتی که این روند ادامه یابد، باعث خواهد شد که در آینده نه چندان دور منابع آب شیرین را به طور کامل از دست بدهیم.

وی با بیان اینکه پدیده مهاجرت آب‌های شور به سمت آبخوان‌های شیرین در مناطق دیگر کشور در حال رخ دادن است، اضافه کرد: در میناب و بندر عباس که پدیده فرونشست به شدت در حال رخ دادن است، موجب شده که با پمپاژ آب شیرین، آب شور دریا از سمت دریا به سمت خشکی مهاجرت کند که مقداری از زمین‌ها را نیز آلوده کرده است.

به گفته این محقق حوزه زمین شناسی، هر منطقه‌ای که منابع آب‌ شور و پدیده فرونشست زمین را داشته باشد، پدیده مهاجرت آب شور به سمت آبخوان‌های شیرین می‌تواند اتفاق بیفتد و در حال حاضر بسیاری از استان‌های کشور با خطر مهاجرت آب‌های شور به سمت آبخوان‌های شیرین مواجه هستند.

رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی در پاسخ به این سوال که استان‌های کم آب‌تری مانند یزد هم داریم، ولی چرا پدیده مخرب فرونشست زمین تنها در اصفهان احساس می‌شود، پاسخ داد: استان‌هایی مانند یزد هرچند کم آب هستند، ولی میزان تراکم جمعیت آنها کمتر است، ولی استان اصفهان، استانی پرجمعیت و صنعتی است و از آنجایی که بسیاری از صنایع کشور آب‌خور هستند، از این رو این عوامل دست به دست هم داده تا استان اصفهان با معضل بزرگی مواجه شود.

فرونشست در ۸۰ درصد دشت‌های کشور

شهیدی با اشاره به برخی اظهار نظرها درباره اینکه بیش از ۳۰۰ دشت کشور با پدیده فرونشست مواجه هستند، تاکید کرد: در حال حاضر من صحبت از ۳۰۰ دشت نمی‌کنم، بلکه تاکید داریم که حدود ۸۰ درصد از  دشت‌های کشور با پدیده فرونشست مواجه هستند و در صورتی که میزان استفاده از منابع آب‌های زیر زمینی در ۲۰ درصد باقی مانده دشت‌ها کنترل نشود، آنها نیز به این وضعیت دچار خواهند شد.

وی با بیان اینکه این سازمان تنها در زمینه پدیده شناسی مطالعات انجام می‌دهد، یادآور شد: مدیریت منابع آب‌های زیر زمینی می‌تواند در کاهش پدیده فرونشست دشت‌ها موثر باشد.

شهیدی با بیان اینکه بر اساس آمارهای متفاوت ۴ تا ۵ درصد منابع آبی در بخش صنعت، ۴ درصد شرب و حدود ۹۱ تا ۹۲ درصد در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، تاکید کرد: اگر الگوی کشت مناسبی برای مناطق مختلف داشته باشیم، موجب کاهش فشار بر آبخوان‌ها خواهد شد.