تیم‌های پایه فوتبال ایران «یتیم» هستند

به گزارش قائم آنلاین، روزنامه اعتماد نوشت: «روز سه‌شنبه فدراسیون فوتبال خبر داد داود مهابادی به عنوان سرمربی و حمید درخشان به عنوان مدیر فنی تیم ملی جوانان ایران انتخاب شدند. با این انتخاب حالا تمامی تیم‌های پایه ایران سرمربیان خود را شناخته‌اند. پیش از این و با استعفای پرویز مظلومی از هدایت تیم جوانان این تیم بدون سرمربی مانده بود. پرویز مظلومی که سوم مرداد در میان مخالفت اکثر کارشناسان هدایت تیم جوانان را بر عهده گرفت چندی پیش به بهانه کمک به استقلال به تیم سابقش پیوست و سرپرست آبی‌ها شد. در حال حاضر تیم زیر ۱۳ سال، زیر ۱۴ سال، زیر ۱۷ سال (نوجوانان)، تیم جوانان و تیم امید ایران همگی با کادرهای فنی تمام ایرانی مشغول کار هستند. تیم‌هایی که قرار است آینده فوتبال ایران را بسازند.

سرمربی اجباری!

حمید استیلی در مسیر انتخابی المپیک توکیو در قامت مدیر به تیم زیر ۲۳ ساله‌ها که هدایتش را فرهاد مجیدی بر عهده داشت اضافه شد. مجیدی با تنها چند هفته دستیاری شفر به این سمت منصوب و جانشین زلاتکو کرانچار شده بود. مجیدی نتوانست با استیلی کار کند و استعفا داد. بعد از آن استیلی هدایت تیم امید را در مسابقات مقدماتی المپیک ۲۰۲۰ بر عهده گرفت. تیم ایران با هدایت حمید استیلی نتوانست از گروهش صعود کند و حذف شد. بعد از آن انتقادات زیادی از انتخاب استیلی مطرح شد. مرتضی محصص رییس کمیته فنی و توسعه فدراسیون فوتبال بعد از حذف تیم امید با دفاع از انتخاب حمید استیلی به عنوان سرمربی تیم امید گفت: «بدون شک این یک تصمیم کاملا درست بود.» او با اشاره به این که استیلی اصلا نمی‌خواست سرمربی تیم امید شود گفت: «واقعیت اول این است که حمید استیلی هیچ‌وقت به دنبال سرمربی شدن در تیم امید نبود. من در فوتبال چهره شناخته شده‌ای هستم و دلیلی ندارد که خلاف واقعیت صحبت کنم. می‌توانید از سایر اعضای کمیته فنی و دوستان من هم بپرسید. ما بعد از کرانچار به استیلی پیشنهاد دادیم سرمربی شود اما به هیچ‌وجه قبول نکرد و سراغ بررسی شرایط گزینه‌های دیگر رفتیم. بعد از فرهاد مجیدی باز هم این پیشنهاد را به استیلی دادیم که قبول نکرد و باز هم گزینه‌های متعددی مطرح شدند که به هر دلیل نشد. اما حمید استیلی بالاخره با اصرار اعضا قبول کرد به این دلیل که بهترین گزینه در آن مقطع بود. هیچ گزینه‌ای وجود نداشت که هم مدارج لازم را طی کرده باشد، پرولایسنس داشته باشد و در آن مقطع کوتاه باقیمانده با همه نفرات این نسل به خوبی آشنا باشد.» این ماجرا مربوط به دی ماه ۹۸ می‌شود. تقریبا ۱۰ ماه پیش.

روز ۲۴ آبان با اعلام میرشاد ماجدی رییس کمیته جوانان فدراسیون فوتبال حمید استیلی در سمت خود به عنوان سرمربی تیم امید ابقا شد. ماجدی در این رابطه گفت: «کمیته فنی به این نتیجه رسید که حمید استیلی راهی را که شروع کرده ادامه دهد و با توجه به تجاربی که کسب کرده استیلی در این سمت به کارش ادامه دهد.»

حمید استیلی مربی‌گری را از دستیاری در کادر فنی پرسپولیس آغاز کرد. او یک فصل سرمربی‌ استیل‌آذین، یک فصل سرمربی شاهین بوشهر، یک فصل سرمربی پرسپولیس، کمتر از یک فصل سرمربی راه‌آهن و یک فصل سرمربی ملوان بندر انزلی بود که برمی‌گردد به سال ۹۴. استیلی از آن تاریخ تا زمستان ۹۸ که سرمربی تیم امید شد هدایت هیچ تیمی را بر عهده نداشت و در کادر فنی هیچ باشگاهی هم نبود. او بدون هیچ دستاورد مشخصی بعد از ۴ سال دوری از مستطیل سبز هدایت تیمی را بر عهده گرفت که مهم‌ترین تیم ملی بعد از تیم بزرگسالان به حساب می‌آید. استیلی با آن تیم هم ناکام ماند و حال دوباره در سمتش ابقا شد. آن طور که محصص مدعی شده بود استیلی اصلا علاقه‌ای به قبول هدایت تیم امید نداشت اما به دلیل کمبود وقت، دو طرف همکاری را آغاز کردند. حال سوال اینجاست که بعد از گذشت ۱۰ ماه آیا فدراسیون همچنان برای انتخاب سرمربی امید با فشار زمانی مواجه بود؟ چه شد که حمید استیلی تیمی که تازه می‌خواست راهی مسابقات شود و کلی امید داشت را با اکراه پذیرفت ولی بعد از ناکامی به همراه این تیم حالا با علاقه در سمتش مشغول به کار شده است؟

زوج مهابادی – درخشان می‌آیند

آخرین حضور تیم جوانان در یک تورنمنت بین‌المللی به سال ۲۰۱۷ برمی‌گردد. جایی که تیم جوانان ایران در جام جهانی زیر ۲۰ سال کره‌جنوبی با کسب یک برد و دو شکست به عنوان تیم چهارم در دور گروهی به کارش پایان داد. هدایت تیم جوانان در آن برهه را فرهاد پورغلامی به عهده داشت. پورغلامی تیم ایران را در جام ملت‌های آسیا به دیدار نیمه‌نهایی رسانده بود. همین نتایج باعث شد پورغلامی در سمتش بماند و همراه تیم به جام جهانی هم برود. در مسابقات مقدماتی جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۸ تیم ایران در کمال شگفتی نتوانست در دور مقدماتی از گروهی که تیم‌های اردن، سوریه و فلسطین در آن حضور داشتند به مرحله پایانی مسابقات راه پیدا کند. این اتفاق غیر منتظره باعث جدایی پورغلامی شد و بعد از آن سیدسیروس پورموسوی هدایت تیم جوانان را بر عهده گرفت. موسوی یکی از مربیانی بود که تجربه کار در تیم‌های پایه را داشت. موسوی در مسابقات مقدماتی قهرمانی آسیا ۲۰۲۰ با سه برد در گروهش اول شد ولی بیماری کرونا برنامه‌های تیم جوانان را به هم ریخت و برگزاری مسابقات آسیایی را در هاله‌ای از ابهام فرو برد. در نهایت پورموسوی ترجیح داد دوباره به لیگ برتر بازگردد. تیم جوانان از آن تاریخ تا مرداد بدون سرمربی بود تا این که در نهایت پرویز مظلومی به عنوان سرمربی این تیم منصوب شد. مظلومی نیز همانند استیلی دورانی طولانی‌ از فوتبال دور بود. او بعد از این که در سال ۹۵ از هدایت استقلال کنار گذاشته شد تا زمانی که هدایت تیم جوانان را بر عهده گرفت هیچ سمت فنی در فوتبال نداشت. مظلومی جزو سرمربیانی بود که در دهه هشتاد کارنامه قابل قبولی به جا گذاشته بود. اما از ابتدای دهه ۹۰ تا زمانی که از استقلال اخراج شد روندی کاملا نزولی پیش گرفت. بی‌تیم ماندن او به مدت ۴ سال نشان‌دهنده همین مساله است.

در مهر ماه پرویز مظلومی با رسیدن پیشنهاد استقلال تیم جوانان را ترک کرد. این اتفاق در حالی رقم خورد که مظلومی در اوایل حضورش در تیم جوانان از داشتن برنامه ویژه و بلندمدت گفته بود. مظلومی بعد جدایی از تیم جوانان گفت: «در این موقعیت حساس استقلال به کمک نیاز داشت و من به خانه خودم بازگشتم. امکان فعالیت در هر دو تیم هم وجود نداشت و به همین دلیل از اعضای محترم تیم ملی جوانان قدردانی و خداحافظی می‌کنم.»

روز سه‌شنبه داوود مهابادی سرمربی فصل قبل تیم فجر سپاسی که در لیگ آزادگان بازی می‌کند به عنوان سرمربی تیم جوانان منصوب شد و جای مظلومی را گرفت. مهابادی از سال ۸۷ مربی‌گری را با تیم راه‌آهن آغاز کرد و بعد از آن تا امسال در چهارده تیم در لیگ‌های مختلف ایران در بسیاری از تیم‌های دسته یک و دو حضور یافت. مهابادی با هیچ‌کدام از این تیم‌ها به توفیق خاصی دست پیدا نکرد و در بسیاری از این تیم‌ها عمر حضورش کمتر از یک سال به طول انجامید. در کنار مهابادی حمید درخشان نیز سمت مدیر فنی تیم جوانان را به دست آورد. حمید درخشان نیز وضعیت مشابهی با مهابادی دارد. او بعد از دوره ناامیدکننده در پرسپولیس در سال ۹۵ راهی تیم‌های خونه‌ به خونه و در سال ۹۶ راهی نفت تهران شد و از آن موقع به بعد دیگر تیمی نداشته است. سوالی که بعد از جدایی مظلومی و انتخاب مهابادی و درخشان برای کادرفنی تیم جوانان مطرح می‌شود این است که فدراسیون چطور با مظلومی قرارداد بسته بود که او وقتی دلش خواست تیم را ترک کرد؟ و بعد این که جانشینان او با چه رزومه و بر اساس چه برنامه‌ای به این جایگاه رسیده‌اند؟

رزومه لازم نیست، سرمربی‌اش کنید!

تیم نوجوانان ایران در سال ۲۰۱۷ و در جام جهانی هند با هدایت عباس چمنیان به موفقیتی بزرگ دست پیدا کرد. تیم ایران در گروه سوم مسابقات با سه برد پیاپی مقابل تیم‌های کاستاریکا، گینه و از همه مهم‌تر آلمان به عنوان صدرنشین راهی دور بعد شد. تیم ایران در دور گروهی برد ارزشمند ۴ بر صفر مقابل ژرمن‌ها را به ثبت رساند. شاگردان عباس چمنیان در یک هشتم دو بر یک از سد تیم مکزیک گذشت و به بالاترین مرحله‌ای که یکی از تیم‌های ملی فوتبال ایران در مسابقات جام جهانی رسیده بود، رسید. تیم ایران در این مرحله با شکست مقابل اسپانیا از گردونه رقابت‌ها حذف شد. با این نتیجه عباس چمنیان که از تیم نفت‌وگاز گچساران به عنوان یک مربی ناشناخته هدایت تیم نوجوانان را بر عهده گرفته بود و جانشین علی‌ دوستی شده بود نشان داد مربی قابلی است و می‌توان روی او به عنوان یک مربی پایه که سال‌ها در تیم نوجوانان کار کند حساب باز کرد. با این حال حذف تیم نوجوانان در مرحله گروهی رقابت‌های قهرمانی آسیا در سال ۲۰۱۸ همه‌ چیز را به هم ریخت. تیم ایران در گروهی که تیم‌های هند و اندونزی و ویتنام حضور داشتند نتوانست صعود کند و این باعث شد قرارداد چمنیان تمدید نشود. بعد از آن حسین عبدی کاپیتان سابق پرسپولیس به عنوان سرمربی تیم نوجوانان منصوب شد. عبدی یکی از کم‌رزومه‌ترین مربیان تاریخ فوتبال ایران است که به عنوان سرمربی در یکی از تیم‌های ملی مشغول به کار شده است. یک سال سرمربی‌گری داماش و دو بار دستیاری در تیم پرسپولیس کل دوران مربی‌گری عبدی به حساب می‌آید. عبدی از سال ۲۰۱۵ به این سو نیز در فوتبال حضور فعال نداشت تا این که به عنوان سرمربی تیم نوجوانان انتخاب شد. تیم نوجوانان ایران در مرحله مقدماتی رقابت‌های قهرمانی آسیا شهریور ۹۸ با هدایت عبدی مقابل تیم‌های مالدیو و افغانستان و فلسطین به پیروزی دست پیدا کرد و راهی دور نهایی مسابقات شد. البته تیم ایران چند ماه قبل از این مسابقات در رقابت‌های آسیای میانه «کافا» با نتیجه دو بر یک مقابل افغانستان شکست خورده بود. مهم‌ترین محک حسین عبدی در قامت سرمربی نوجوانان در رقابت‌های قهرمانی آسیا خواهد بود که در بحرین برگزار می‌شود. این رقابت‌ها قرار بود در ماه نوامبر و دسامبر امسال برگزار شود که به دلیل شیوع بیماری کرونا به تعویق افتاده است.

تیم‌های پایه یتیم هستند

نگاهی به روزومه سرمربیانی که در یک سال اخیر هدایت تیم‌های ملی نوجوانان و جوانان و امید را بر عهده گرفته‌اند نشان می‌دهد که بخشی از آنها مربیان بدون تیم بوده‌اند نظیر استیلی و مظلومی و عبدی و درخشان. برخی دیگر نظیر مهابادی نیز جزو مربیان تاپ فوتبال ایران به حساب نمی‌آیند. واقعیت این است که تمام این افراد در چند سال اخیر چیز خاصی از خودشان نشان نداده‌اند. نه نگرش تازه‌ای نه دستاورد مشخصی. از انتخاب‌های فدارسیون فوتبال می‌توان چنین برداشت کرد که هیچ برنامه جامع و مشخصی برای پرورش بازیکنان جوان و نوجوان در فوتبال ایران وجود ندارد. این که تیم‌های پایه تحت یک برنامه مدون و هماهنگ با هم کار کنند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. معمولا در کشورهای پیشرفته فوتبال مربیان تیم‌های پایه کسانی هستند که سال‌ها سابقه کار با یک سن خاص را در کارنامه دارند و اگر هم مربی پرافتخاری نیستند اما نسبت به جایگاهی که در آن هستند آگاهی کامل دارند و با سایر سرمربیان تیم‌های پایه مرتبطند. این مربیان معمولا با جدیدترین متدهای روز فوتبال آشنا هستند و نگاه بسیار تیزبینانه‌ای در کشف استعدادها دارند. راه‌های ارتباط برقرار کردن با بچه‌های کم‌سن‌وسال و نوجوان و جوان را به خوبی می‌دانند و از همه مهم‌تر آموزش‌دهنده خوبی هستند. حال خوب است مسئولان فدراسیون فوتبال بگویند مربیان تیم‌های پایه کجا نشان داده‌اند که از چنین توانایی‌هایی برخوردار هستند و برنامه هماهنگی که قرار است تیم‌های پایه را همچون یک چتر حمایتی در بربگیرد چیست؟ چطور می‌شود که تیم ملی جوانان از سیروس پورموسی می‌رسد به پرویز مظلومی و از پرویز مظلومی می‌رسد به زوج مهابادی – درخشان؟ در میان این انتخاب‌ها چه عامل مشترکی می‌توان یافت؟ یا این که پروسه انتخاب کرانچار به فرهاد مجیدی و از مجیدی به استیلی با کدام ذهنیت عملی شده است؟ فاصله ذهنی این سه مربی و توانایی‌هایشان از زمین تا آسمان است. همچنین در مورد تیم نوجوانان هم این سوال مطرح است. اگر چمنیان به آنالیزهای دقیق و استعدادیابی شهرت پیدا کرد، حسین عبدی چه نسبتی با ویژگی‌های سرمربی سابق دارد و چه چیزهایی می‌تواند به آن اضافه کند؟

پازل کادرهای فنی تیم‌های پایه ایران با هیچ حالتی جور درنمی‌آید و به شکلی واحد ختم نمی‌شود. سه مدیر اخیر فدراسیون فوتبال یعنی علی کفاشیان، مهدی تاج و حیدر بهاروند هیچ‌کدام نگاه ویژه‌ای به تیم‌های پایه نداشته‌اند و انتخاب مربیان برای این تیم‌ها را صرفا نوعی رفع تکلیف قلمداد کرده‌اند.