چرا “کودتای ۵۳” مستند شد؟

به گزارش قائم آنلاین، مستند «کودتای ۵۳» در حالی در جشنواره سینما حقیقت به نمایش درآمده است که در اکران محدودی که به درخواست دست اندرکارانش داشته است،مورد توجه مخاطب قرار گرفته است و پر مخاطب ترین فیلم شده است.

تقی امیرانی کارگردان این اثر در یک گفتگوی مجازی در ابتدای صحبت هایش گفت: من با داستان کودتا و قصه دکتر مصدق بزرگ شدم، اما فکر نمی‌کردم، بتوانم روزی آن را بسازم. در واقع قصه کودتا من را انتخاب کرد.

در ادامه والتر مرچ درباره تجربه حضورش در این مستند بیان کرد: ابتدا قرار بود، ساخت این پروژه ۶ تا ۸ ماه طول بکشد و بنا بود فقط چهار روز کودتا را به تصویر بکشیم، اما بعد از سه ماه که از شروع کار گذشت، استودیویی که در آن کار را آغاز کرده بودیم همکاری خود را با ما متوقف کرد و ۶ ماه به دنبال استودیو بودیم که در ادامه باعث شد، زمان تولید فیلم طولانی شود.

امیرانی درباره مشکلات برای تولید این مستند افزود: برای راضی کردن افراد برای شرکت در فیلم، استفاده از منابع آرشیوی، پیدا کردن عکس، مقاله و کلنجار رفتن برای ساختار فیلم زمان زیادی صرف شد.

مرچ درباره همکاری مشترک در تالیف فیلم گفت: ما تدوینگران همیشه مانند نویسنده، نوعی نوشتار انجام می‌دهیم. تدوین این نوع فیلم‌ها مانند کار یک پیانیست سخت است و نباید کار یک تدوین‌گر در این نوع فیلم را نادیده گرفت. سال ۲۰۱۲ تقی را در نیویورک دیدم و با دیدن منابع و کتاب‌ها به کشفیاتی رسیدم که پیش از این در فیلم‌هایی با موضوع کودتا وجود نداشت.

تقی امیرانی راجع به دست‌اندرکاران نامدار که با شهرت جهانی در مستند «کودتای۵۳» همکاری کرده‌اند گفت: اکثر کسانی که در فیلم شرکت کرده‌اند علاقه شدیدی به کار داشتند، آنها حقوقی که معمولا در هالیوود دریافت می‌کنند را از ما نگرفتند. من هم ۱۰ سال حقوق نگرفتم. بیشتر هزینه صرف تدوین شد و همه گروه وفادارانه در کنار ما ماندند.

امیرانی درباره ایده و نوع کارتاکید کرد: وقتی ۱۱ سال پیش ایده فیلم شکل گرفت، قرار نبود کار به شکل مستند باشد بلکه قرار بود این کار به عنوان اولین فیلم داستانی من ساخته شود. وقتی شخصیت‌های اصلی فیلم را دیدم و با آنها از نزدیک صحبت کردم با خود گفتم مگر دیوانه‌ای؟ وقتی این افراد وجود دارند و خودشان داستان را با جزئیات تعریف می‌کنند چرا مستند نسازی؟ به علاوه حضور من و “مرچ” در فیلم ایده او بود.

مرچ درخصوص نقش پیش برنده امیرانی در قصه گفت: این واقعه داستان مجادله آمیزی است. ساختن آن به شکل حقیقت محض و دانای کل بسیار سخت است. امیرانی به دلیل حضور چندساله‌اش در خارج از ایران و مطالعه گسترده در زمینه کودتا و سایر موارد انتخاب شد. من به عنوان یک آمریکایی این موضوع را شنیده اما نسبت به آن شناخت کافی نداشتم.

امیرانی در بخشی دیگر از این گفت‌وگو درمورد مناقشات، مشکلات حقوقی و اکران «کودتای ۵۳» گفت: از روز اول سر راه فیلم ما، هر سدی که بگویید ساخته شد. باعث تعجب نیست وقتی فیلم ساخته و اکران شد هم به مشکل برخوردیم. اما ما پوست کلفت شده‌ایم. بعد از ۲۸ مرداد که مصادف با اکران مردمی فیلم بود به دلیل مشکلات حقوقی فیلم را پایین کشیدیم. ما چهار ماه جنگ را ادامه دادیم و فیلم همان نسخه اولیه و اصلی است و چیزی از آن حذف نشده است.

مرچ درباره علاقه خود به مقوله تاریخ و سیاست بیان کرد: اگر فرصت باشد خیلی به این فیلم‌ها علاقه مندم. اگر این نوع کارها قوی باشند، باعث تاثیر جهانی خواهند شد. تراژدی کودتای ۵۳ این موضوع بود که سی‌آی ای برای اولین بار به نیم کره دیگر رفت و در یک دولت دخالت کرد و بعدها باز این تجربه را در کشورهای دیگر ادامه داد.

امیرانی درخصوص نمایش فیلم در نقاط مختلف جهان و بازخوردهای آن گفت: برای یک فیلمساز هیچ چیز مهم‌تر از تجربه دیدن فیلم به همراه مخاطب در سالن نیست. خوشبختانه قبل از کرونا این فرصت را داشتیم. مردم در سالن میخکوب فیلم شده بودند. اکثر آمریکایی‌ها می‌گفتند ما اصلا نمی‌دانستیم چنین ماجرایی وجود داشته است. اغلب دوستان انگلیسی بابت عملکرد دولتمردانشان با شرم با ما صحبت کردند و از ما عذرخواهی کردند.

مرچ در قسمت دیگری از این گفت‌وگو گفت: به نظرم بزرگترین فرق فیلم داستانی و مستند استخراج آنچه می‌خواهید از بین بسیاری از منابع است. تکنولوژی دیجیتال مست‌کننده است اما می‌تواند کیفیت را مخدوش کند. ما چهارماه درباره ساختارهایی که می‌توانستیم، داشته باشیم صحبت کردیم. یک کاغذ به نام ایکس داشتیم که به اتفاقات جدید اختصاص داشت به کاراکتر جدید و مهم که برنامه‌ریز کودتا بود، هم همان‌جا رسیدیم.

امیرانی در پایان با تاکید گفت: من به مستندسازان در داخل و خارج ایران افتخار می‌کنم. مستندسازی کار سختی است. دنیایی سوژه در مستند ایران است. خیلی مایلم در ایران فیلم بسازم. سوژه‌ای را انتخاب کنیم که با عشق آن را بسازیم. کسی با مستندسازی پولدار نشده است. سرنوشت این فیلم از سال ۳۲ نوشته شد. دکتر مصدق کارگردان این فیلم بود. ظلمی که به دکتر مصدق و ایران شد، باعث شد این فیلم ساخته شود.

حامد شکیبانیا پنجشنبه ۲۷ آذرماه در گفتگویی که از اینستاگرام چهاردهمین جشنواره «سینماحقیقت» پخش شد با تقی امیرانی کارگردان و والتر مرچ تدوینگر ونویسنده مستند «کودتای ۵۳» درباره این فیلم و روند تولید آن صحبت کرد.