فیلمی که جنگی نیست، اما از جنگ می‌گوید + تصاویر

به گزارش عصرقائم، فیلم لبنانی «دیوار صوتی» ساخته احمد غصین نخستین نمایش خود را در هفتاد و هفتمین جشنواره فیلم ونیز در سال ۲۰۱۹ تجربه کرد و با استقبال روبه‌رو شد. او پیش‌تر فیلم‌های مستند و کوتاهی را ساخته است که از مشهورترین آن‌ها می‌توان به «صدای سفید» اشاره کرد. «دیوار صوتی» ۳ جایزه بهترین فیلم، بهترین فناوری و جایزه تماشاگران را از آن خود کرد، اما شیوع ویروس کرونا و انفجار بندر بیروت موجب شد نمایش آن در لبنان به تعویق بیفتد. این فیلم، در سی و هشتمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر ـ که در حال برگزاری است ـ حضور داشت و با زبان اصلی و زیرنویس انگلیسی به نمایش درآمد.

داستان فیلم به سال ۲۰۰۶ و جنگ دوم رژیم صهیونیستی و لبنان باز می‌گردد که بعدها به جنگ ۳۳ روزه مشهور شد. طی این جنگ، تبادل آتش بین اسرائیل و حزب‌الله بر صحنه حاکم بود و مردم جنوب لبنان به دلیل مخاطراتی که وجود داشت، خانه‌های ویران‌شده خود را ترک کرده بودند. در این وضعیت و هنگامی که آتش‌بس موقت حکمفرما می‌شود، جوان ۲۸ ساله‌ای به نام «مروان» برای یافتن پدر خود راهی جنوب لبنان می‌شود تا او را به بیروت و منطقه امن ببرد. این در حالی است که نامزد ۳۵ ساله‌اش «رنا» در حال ترک کشور به سمت کانادا است.

سفر به ظاهر کوتاه مروان که زمان زیادی از فیلم را شامل نمی‌شود، ما را فریب می‌دهد و او را در چالش بازگشت قرار می‌دهد. او پدرش را پیدا نمی‌کند، خودرویش را مقابل دیدگانش به سرقت می‌برند و مجبور می‌شود به خانه «نجیب» دوست پدرش پناه ببرد. از اینجا هیجان و اضطراب اصلی فیلم شروع می‌شود و دوربین به ندرت بیرون از خانه را نشان می‌دهد تا موقعیت نفسگیری که ایجاد شده است، از بین نرود.

با حضور سربازان اسرائیلی، مروان با ۲ دوست پدرش در داخل خانه محبوس می‌شود و تنها حفاظ میان آن‌‌ها و دشمن، دیوارهای خانه است. البته یک زن و شوهر میانسال هم کمی بعد به این ترکیب اضافه می‌شوند.

به عنوان مخاطب انتظار داریم در طول حوادث فیلم صحنه‌های جنگ بین لبنانی‌ها و صهیونیست‌ها را ببینیم، اما عملاً چیزی نمی‌بینیم، بلکه این صدای صحبت‌کردن صهیونیست‌ها، گلوله‌ها، خمپاره‌ها و بالگردهاست که از جنگ می‌‌شنویم و قهرمانان را در زندان خانه می‌بینیم؛ خانه ای که هنوز دیوارهای آن تخریب نشده است و فقط گاهی از پنجره‌ها و سوراخ‌های کوچکی که توسط ترکش‌ها ایجاد شده، به روشنایی سرک می‌کشیم.

* فیلمی که جنگی نیست، اما از جنگ می‌گوید

خود کارگردان هم پیش‌تر گفته است که دیوار صوتی فیلمی است که در طول جنگ اتفاق می‌افتد اما یک فیلم جنگی نیست. به گفته غصین «ما در جنگ ها زندگی می‌کنیم در حالی که خودمان به عنوان غیرنظامی در آن جنگ‌ها نمی‌جنگیم. جنگ‌ها تمام تخریب‌های روحی، اجتماعی و مادی خود را بر سر ما می آورند، بنابراین با هر جنگ بخشی از خود را به عنوان بشریت از دست می‌دهیم.»

فیلمنامه در فیلم‌های جنگی بر اساس صحنه‌های نبرد و تعقیب و گریز و کشتار پیش می‌رود، اما «دیوار صوتی» با اینکه تقریباً همه این‌ها را از مخاطبش  دریغ می‌کند، به وضوح با صداها او را احاطه کرده و خطر دشمن صهیونیستی را گوشزد می‌کند. این محاصره صوتی چنان باورپذیر می‌شود که با هرصدای کوچکی مانند تیراندازی یا نزدیک‌شدن بالگرد، مخاطب به وحشت می‌افتد.

بدین ترتیب، مسیر فیلم به مسیری تغییر می‌کند که از ابتدا انتظار آن را نداشتیم و جستجوی مروان برای پدر به محاصره اجباری تبدیل می‌شود و به پرسشی دراماتیک تغییر می‌کند؛ آیا مروان نجات پیدا می‌کند و موفق می‌شود بار دیگر به بیروت بازگردد؟ ضمن اینکه در این میان مروان فرصت پیدا می‌‌کند تا حقیقت را درباره پدرش و فعالیت‌های سیاسی او بشنود.

این کشش و جذابیت، تماشاچی را ۹۰ دقیقه پای فیلم نگه می‌دارد و او ناخودآگاه سمت محبوس‌شدگان قرار می‌گیرد و آرزو می‌کند که کاش آن‌ها در این نبرد نابرابر پیروز شوند. البته در این ۹۰ دقیقه بین زندگی و مرگ و سرنوشت‌های معلق به دلیل تصمیماتی که توسط خود آن‌ها اتخاذ نشده است، تماشاچی فراز و فرودهایی را تجربه می‌کند و کارگردان با قراردادن شخصیت‌ها در موقعیت‌های کنایه آمیز یا پرتنش، گاهی لبخند، گاهی ترس و گاهی هیجان را به مخاطبش تزریق می‌کند.

احمد غصین (کارگردان) و برادرش کرم غصین (بازیگر نقش اصلی فیلم)

این ایجاد تعادل بین تاریک و روشنایی، کاری است که احمد غصین به خوبی از عهده‌اش برآمده و هر شخصیت، یک بخش از این مسئولیت را بر عهده گرفته است. به عنوان نمونه، شخصیت اول فیلم (مروان با بازی «کرم غصین» برادر کارگردان) پنجره خانه‌ای را که در آن محبوس شده است، باز می‌کند تا زیبایی طبیعت جنوب لبنان را به ما نشان دهد.

یا قاسم (با بازی عادل شاهین) که در پایان فیلم توسط صهیونیست‌ها کشته می‌شود، به دلیل اینکه مدت طولانی را در زندان‌های رژیم صهیونیستی گذرانده، به زبان عبری مسلط است و دیالوگ‌های صهیونیست‌های روی بام خانه را برای مروان و دیگر محبوس‌شدگان ترجمه می‌‌کند.

یا بازی اکثراً بدون دیالوگ «سحر منقاره» در نقش جمانه که بار عاطفی فیلم را به دوش می‌کشد.

*  ۳ عنصر اصلی فیلم «دیوار صوتی»

در مجموع می‌توان گفت ۳ عنصر در فیلم «دیوار صوتی» وجود دارد: قصه در حال وقوع، سفر شاعرانه (کشته‌شدن قاسم ۷۲ ساله، پیرمردی که آسم دارد) و شکاف سیاسی میان افراد. ضمن اینکه پایان‌بندی فیلم به نوعی است که نمی‌توان سرنوشت مروان را پیش‌بینی کرد؛ آیا او با وجود همه ناامنی‌ها در خاورمیانه می‌ماند یا کشورش را مانند همسرش ترک می‌کند؟

«دیوار صوتی» بر اساس داستانی واقعی در سال ۲۰۰۶، ساخته شده است و یادآوری می‌کند که حافظه جمعی مردم لبنان با بمباران‌های ویرانگر و ترس از هجوم جنگنده‌های اسرائیلی پیوند خورده است؛ اضطرابی که بعد از هر بار شکسته‌شدن حریم هوایی کشوشان تجربه می‌کنند.