سونامی سالمندی در کشور؛ جمعیت یک سومی سالمندان در سال ۱۴۳۵

به گزارش عصرقائم، حسام الدین علامه رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور همزمان با روز سالمندان و با اشاره به شعار روز جهانی سالمند امسال، “بهره مندی عادلانه همه سنین از فناوری دیجیتال”، گفت در حال حاضر جمعیت سالمندان مثبت ۶۰ سال ایران، حدود ۲/۱۰ درصد از جمعیت کشور یعنی نزدیک به هشت و نیم میلیون نفر است و از سال ۱۳۵۵ تا سال ۱۳۹۸ یعنی طی ۴۳ سال ، جمعیت سالمندی ایران  از ۵ درصد به ۱۰ درصد رسیده و سپس در یک شتاب منحصر به فرد جهانی، تنها در عرض ۲۳ سال، یعنی از سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۴۲۰ ، جمعیت سالمندی از ۱۰ درصد به ۲۰ درصد می‌رسد؛  و استمرار این رشد، باعث عبور جمعیت سالمندان ایران از یک سوم جمعیت کشور (یعنی ۳۳ درصد) در حدود سال ۱۴۳۵خواهد شد.

افزایش امید به زندگی و سنوات طول عمر در کشور

علامه در خصوص چالش های پیش رو در حوزه سالمندی گفت: علاوه بر این تحول کمی بی‌نظیر به تعبیری سونامی سالمندی در کشور، رصد شاخص های جمعیت شناختی جامعه کنونی میانسالان، و تأمل با رویکرد آینده نگری، در حوزه های سلامت، رفاه و فناوری، نشان دهنده ی ایجاد تغییرات کیفی و دگرگونی ویژگی های جمعیت شناختی سالمندی و تحول در چالش های ایشان، در دو دهه آینده است.

وی از افزایش امید به زندگی در کشور گفت و افزود: استمرار روند افزایشی شاخص امید زندگی و افزایش متوسط سنوات طول عمر بعد از بازنشستگی به بیش از ۳۰ سال و افزایش تعداد بازنشستگان و به تبع آن افزایش  شاخص نسبت وابستگی و بار تکفل نیروی کار که می‌تواند منجر به رکود اقتصادی و ورشکستگی صندوق های بازنشستگی شود.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور ادامه داد: کاهش تعداد فرزندان خانواده های واجد سالمند در دو دهه آینده، که همراه با افزایش تعداد سالمندان دچار تجرد قطعی و سالمندان بدون همسر (ناشی از افزایش طلاق در دوران جوانی و میانسالی) ، باعث افزایش شدید سالمندان تنها و یا بدون همسر بویژه زنان سالمند تنها، در دو دهه آینده می شود. امری که با توجه به ارزشهای فرهنگی و مذهبی جامعه ما و نیز محدودیت های شدید زیرساختی  و کمبود ظرفیت در مراکز نگهداری اقامتی، مشکلات فراوانی را درمراقبت غیررسمی خانواده و اجتماع محور سالمندان ، در دو دهه آینده ایجاد خواهد کرد.

علامه از افزایش سطح سواد سالمندان به حدود چهار برابر در پنج  دهه گذشته خبر داد و تشریح کرد: این امر و افزایش سطح توقعات رفاهی جامعه به ویژه با گسترش ارتباطات حقیقی و مجازی و توسعه فناوری‌های نوین باعث مطالبه‌گری سطوح بالای خدمات بیمه‌ای ، تکمیلی ، رفاهی ، سلامت و به ویژه دریافت خدمات هوشمند و ایمن در منزل و نیز مطالبه بسترسازی برای مشارکت اجتماعی حداکثری و استقلال هرچه بیشتر سالمندان در دهه‌های آینده خواهد شد. اینترنت اشیا ، هوش‌مصنوعی، موبایل هلث، سنسورهای محیطی و بدنی مراقبت از سالمند از راه دور در منزل و اجتماع، سرویس های آنلاین خدمات اجتماعی، رفاهی و سلامت در منزل، مشاوره های هوشمند و آموزش از راه دور، بخشی از واقعیت های تعمیم یافته زندگی سالمندان در دهه های آینده خواهد بود.

هیچگاه موضوع سالمندی از حد یک تعارف اخلاقی فراتر نرفته است

وی با بیان اینکه برای اولین بار در برنامه سوم توسعه کشور به موضوع ساماندهی سالمندان اشاره‌ای شده و متعاقب آن، هیئت دولت در سال ۱۳۸۳، آیین نامه اجرائی  تشکیل شورای ملی سالمندان را به تصویب رسانده است تصریح کرد:  هیچگاه موضوع سالمندی از حد یک  تعارف اخلاقی، مسئولیت اجتماعی و موضوع خوشایند کلیشه‌ای برای هفته سالمندی فراتر نرفته است؛ و عزم ملی و اراده حاکمیتی برای بررسی ابعاد پیچیده سونامی سالمندی و بسترسازی برای مواجهه کارآمد با آن، شکل نگرفته است؛ و دستگاه‌های اجرایی، الزام قانونی و تکلیف حقوقی برای ارائه خدمات شایسته به سالمندان نداشته‌اند؛ و خدمات مراکز حمایتی ما، به علت محدودیت منابع ، محدود به تامین بخش کوچکی از نیازهای بخش کوچکی از سالمندان آسیب پذیر بوده اند؛ و واقعیت آن است که ما برای شناسایی ، سیاستگذاری و اقدام به پاسخگویی به نیازهای سالمندان سالم و فعال در درون خانواده و اجتماع، متولی و نهادهای اجرایی اختصاصی و متناسب نداریم.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور با اشاره به تصویب سند ملی سالمندان کشور بعد از سال‌ها کشمکش و اختلافات در ۳۱ شهریور ۱۳۹۹، افزود: سند ملی سالمندان کشور که مورد توافق دستگاه‌های اصلی حوزه سالمندی یعنی دبیرخانه شورای ملی سالمندان، سازمان برنامه و بودجه، وزارت رفاه اجتماعی، سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت بود به دستگاه‌های اجرایی عضو شورای ملی سالمندان کشور ابلاغ شد. با توجه به آنچه در یک سال گذشته بعد از ابلاغ سند، صورت گرفته که تفاوت چندانی با روند طی شده از سال ۱۳۷۹ تاکنون نداشته است و نشانه ناکارآمدی و عدم اتقان قوانین، ساختارها، زیرساخت ها و منابع مالی و انسانی لازم برای بسترسازی و مواجهه با سونامی سالمندی و نیازهای سالمندان مظلوم کشور ما است.

علامه ادامه داد: احتیاج به یک اراده حاکمیتی قوای سه گانه و وفاق بین بخشی برای بازآرایی و تحول در همه عرصه‌های تقنینی ، اجرایی و نظارتی در حوزه سالمندی وجود دارد و لازم است به منظور ساماندهی و ارتقاء وضعیت سالمندان در حوزه های رفاهی، حمایتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، توانمندسازی و سلامت ایشان و نیز ارائه خدمات فراگیر، مناسب سازی شده، در دسترس و مورد نیاز ایشان، نسبت به بازآرایی و تقویت نظام سیاستگذاری، راهبری، برنامه ریزی، اجرایی و نظارت بر امور سالمندی کشور اقدام شود.

بسته های سیاستگذاری و طرح های کلان برای تصویب در مجلس شورای اسلامی و هیأت دولت  شده است

وی تدوین برنامه هفتم توسعه کشور را فرصت مغتنمی بر شمرد و گفت: با محوریت شورای ملی سالمندان و با مشارکت همه دستگاه های مرتبط، اقدام به تهیه بسته های سیاستگذاری و طرح های کلان کرده ایم تا برای تصویب به مجلس شورای اسلامی و هیأت دولت ارائه شود.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان گفت: امسال برای اولین بار بودجه اختصاصی  جهت انجام اقدامات لازم برای اجرایی شدن سند ملی سالمندان به دبیرخانه شورا، اختصاص یافته است اما کماکان مشکلات بوروکراتیک مالی، پیشروی استفاده بودجه این دبیرخانه در امور بین بخشی و فرابخشی خارج سازمانی می باشد و هزینه کرد برای برنامه های غیر مرتبط با جمعیت تحت پوشش و گروه حمایتی هدف سازمان، مانعی برای پیشبرد برنامه‌های فراسازمانی این دبیرخانه است که لازم است سازمان برنامه و بودجه مجوز این گونه هزینه کرد را به سازمان بهزیستی صادر نماید تا مشکلات اداری فعلی رفع شود.

علامه با اشاره به شعار امسال روز جهانی سالمندان گفت: در قسمت‌های مختلف سند ملی سالمندان که شامل ۶ هدف، ۱۹ راهبرد و ۱۳۳ سیاست اجرایی می‌باشد، به محورهای مرتبط با این شعار، اشارات واضحی صورت گرفته است و به عبارتی سند ملی سالمندان موید و حامی این گونه فعالیت‌ها و رویدادهای حوزه فناوری دیجیتال می باشد.

به گفته علامه، برخی از سیاستهای اجرایی مرتبط با رویداد جاری عبارتند از: ایجاد و توسعه فرصت های آموزشی و مهارت آموزی برای عموم سالمندان، جلوگیری از محروم سازی سالمندان از انواع خدمات، ترویج تکنولوژی های جدید آموزشی به منظور کسب دانش و مهارت های جدید، ترویج و حمایت از سیاست‌های محیط دوستدار سالمند، افزایش دسترسی فیزیکی و مجازی سالمندان به خدمات مورد نیاز، حمایت از طرح ها و مدل های توانمندسازی مبتنی برمشارکت سالمندان، تاکید بر خود مراقبتی و افزایش دسترسی سالمندان به اقدامات پیشگیرانه سلامت، تاکید بر ارائه خدمات درمانی، توانبخشی در محل زندگی، ایجاد بیمه مراقبت طولانی مدت مبتنی بر جامعه، استفاده از فناوری های نوین برای بهبود ارائه خدمات، دسترسی به تجهیزات پزشکی و کمکی نوین در مراقبت از سالمندان، ترویج و حمایت از مدل‌های مراقبت در منزل از سالمندان مبتنی بر خانواده و مراقبین غیررسمی، توسعه و حمایت از برنامه‌های مشارکتی و اجتماع محور سالمندان، توسعه نشاط اجتماعی و مدیریت اوقات فراغت با حمایت از برنامه هایی مانند کسب و کار خانگی، بازی های بومی و ملی، بازی و سرگرمی و سایر برنامه های تفریحی، مدل سازی، شبکه سازی و توسعه سمن‌های ارائه دهنده خدمات اجتماعی، دینی ، معنوی ، فرهنگی ، هنری، ورزشی ، تفریحی و سیاحتی با رویکرد جامعه محور به سالمندان به ویژه خدمات خیریه و داوطلبانه، تهیه و تولید محتوا و محصولات تخصصی، توسعه فناوری در خدمات رسانی به سالمندان از جمله فناوری‌های نوین در مراقبت، ارائه خدمات و ارائه آموزش به سالمندان، فراهم سازی ساز و کارهای بکارگیری فناوری برای سالمندان، اتخاذ رویکردهای بهینه ساز مصارف منابع مالی، مانند: تقدم پیشگیری و غربالگری، تمرکز بر توانمندسازی و مهارت آموزی، محرومیت‌زدایی و حمایت از اقشار آسیب پذیر، حمایت از ایجاد نظام پرداخت هوشمند یارانه و مستمری در خصوص ارتقاء کیفیت زندگی و منزلت سالمندان، این ها بخشی از سیاست های اجرایی سند ملی سالمندان، مرتبط با شعار امسال می باشد که انشاءالله با تدوین برنامه عملیاتی و پیاده سازی سند ملی سالمندان و تهیه نظام پایش عملکردی و ارزشیابی پیامدی برای راهبردهای آن و تامین منابع مالی برای اجرای آن، در سال های آینده، شاهد بهبود وضعیت سالمندان و حمایت از استارت آپ های فعال در زمینه های مرتبط خواهیم بود.

استفاده از فناوری های نوین برای آگاهی بخشی و آموزش سالمندان

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان همچنین گفت: امروزه با توجه به تاکید بر سالمندی سالم و فعال و لزوم بسترسازی برای مشارکت همه جانبه سالمندان ، موضوع سود جمعیتی دوم که بر پایه ویژگی‌های مثبت اقتصادی جمعیت سالمندی تعریف می شود، از موضوعات مطرح در افزایش بهره‌وری و توسعه جوامع سالخورده می باشد؛ به صورت مصداقی در صورت احصاء نیاز های ویژه جمعیت سالمندان، مبتنی بر بازاریابی اجتماعی، امکان ایجاد یک بازار کار جدید و اختصاصی وجود دارد.

علامه افزود: همچنین هزینه کرد بخشی از سرمایه اندوخته شده در سنین کار، توسط سالمندان بازنشسته، در مواردی مانند گردشگری، تفریح، رفاه و سلامت ایشان، باعث جذابیت بازار خدمات سالمندی می‌شود و سالمندان با توجه به تجارب کاری فراوان وفرصت فراغت از شغل رسمی در دوران بازنشستگی، توان ممتازی در ایجاد کارآفرینی و انتقال تجارب بین نسلی دارند.

براساس گزارش روابط عمومی و امور بین الملل سازمان بهزیستی، وی در پایان گفت: دنیای آینده، دنیای هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء و حاکمیت نظام حکمرانی دیجیتال و استفاده عمومیت یافته از انواع سامانه های تعاملی، اپلیکیشن ها، دیوایس ها، گجت ها و الگوریتم های هوشمند برای ارائه انواع خدمات آگاهی بخشی،  خود مراقبتی، آموزشی، مهارت افزایی و مشاوره ای و نیزارائه خدمات  مراقبتی، درمانی و توانبخشی در منزل و همچنین ارائه سرویس های آنلاین اجتماعی، رفاهی و معیشتی در منزل به سالمندان می باشد.