ذره بین دیوان محاسبات بر نقاط تاریک بودجه ۹۹

به گزارش عصرقائم، گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور دیروز از سوی مهرداد بذرپاش رئیس کل دیوان محاسبات کشور در صحن مجلس قرائت شد؛ تفاوتی که این گزارش با سایر گزارش تفریغ بودجه در سنوات گذشته داشت این بود که چهار ماه زودتر از موعد به مجلس رسید و حالا مجلس در راستای اصلاح نواقص میتواند هم بر نحوه هزینه کرد بودجه جاری نظارت کند و هم با نگاهی واقع بینانه بودجه سال آینده را تصویب کند.

گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور برای نخستین بار، ۴ ماه قبل از موعد مقرر قانونی تهیه و در ۳۱ شهریورماه سال ۱۴۰۰ به مجلس شورای اسلامی ارسال شد و بعد از بررسی در کمیسیون دیروز در صحن قرائت شد.

بذرپاش در بخشی از سخنرانی خود در صحن علنی مجلس شورای اسلامی گفت: این گزارش شامل حسابرسی بیش از ۳۷۰۰ دستگاه اجرایی، بررسی و تلفیق بیش از ۶۸۰۰ گزارش حسابرسی و عملکرد تبصره های ماده واحده قانون بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور، بررسی گزارش های تلفیقی تعداد ۲۷۲ تبصره، بند و جزء در کارگروه فنی و حقوقی، گزارش تفریغ ماده واحده و تبصره های ذیل آن می باشد که در ۷۶۲ صفحه تهیه و در هیات عمومی دیوان محاسبات کشور به تصویب رسیده است.

*جزئیاتی از مهمترین ترک فعل‌ها که تفریغ بودجه از آنها پرده برداشت

گزارش تفریغ بودجه سال ۹۹ نکات مهمی داشت که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود:

– کسری تراز عملیاتی در سال ۱۳۹۹ حدود ۶ برابر الزام برنامه ششم توسعه است.

– نسبت اعتبارات هزینه ای به تملک دارایی های سرمایه ای در قانون بودجه و عملکرد به ترتیب ۵ و ۵٫۸ واحد بوده در حالیکه مطابق الزام برنامه ششم توسعه این نسبت ۳٫۳ واحد پیشبینی شده بود.

– از مجموع ۲۷۲ تبصره، بند و جزء؛ رعایت احکام، حدود ۲۸ درصد، عدم رعایت تمام و یا بخشـــی از احکام، تقریباً ۴۲ درصد، عدم تحقق اهداف قانونگذار حدود ۱۵ درصد و همچنین۱۵  درصد از احکام، فاقد عملکرد است

– وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف بوده است نسبت به شناسایی و حذف سه دهک بالای درآمدی از فهر ست یارانه بگیران، اقدام کند و سازمان هدفمند سازی یارانه ها نیز مکلف بوده اسـت امکان ثبت نام برای افرادی که موفق به ثبت نام برای بهره مندی از یارانه نشـده اند را فراهم نماید؛ در ســـال ۱۳۹۹وزارتخانه مذکور تعداد  ۲۳ میلیون و ۳۳ هزار و ۵۰۵ نفر  سه دهک بالای درآمدی یارانه بگیران را شناسایی نموده، لیکن اقدامی جهت قطع یارانه آنها صورت نگرفته ا ست. شایان ذکر اســـت، یارانه پرداختی به افراد مذکور بالغ بر ۱۲ هزار و ۵۷۶ میلیارد تومان بوده اســت. همچنین ســازمان هدفمندســازی یارانه ها اقدامی جهت ثبت نام افرادی که موفق به ثبت نام برای بهره مندی از یارانه نشده اند، انجام نداده است.

– تأخیر و تعلل۳ ماهه شورای عالی بورس در تصویب تزریق مبلغ ۱۵۰۰ میلیارد تومان از محل منابع صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه و عدم اتخاذ تصمیم در استفاده از منابع حاصل از کارمزدهای وصول شدهی مربوط به خرید و فروش سهام در سال ۱۳۹۹، مبلغ ۲۶۰۰۰ میلیارد تومان، در ساماندهی و حمایت از بازار سرمایه از مصادیق ترک فعل بوده است.

– سهم ایران از مجموع ظرفیت استخراج رمزارزها و به طور خاص رمزارز بیتکوین حدود ۱۰ درصد از ظرفیت کل دنیا بوده که تقریبا معادل ۲۰۰۰ مگاوات، معادل ۳ درصدظرفیت عملی تولید برق نیروگاههای کشور (۶۴٫۰۳۵ مگاوات) است. از مجموع این مقدار، تعداد ۵۰ مرکز با ظرفیت حدودی ۲۰۹ مگاوات به صورت مجاز فعالیت می نمایند. همچنین تعداد ۵۱۴۴ مرکز غیرمجاز استخراج رمز ارز با مجموع ظرفیت ۶۰۷ مگاوات تاکنون در کلیه استانهای کشور کشف و جمع آوری شده اند. مابقی مراکز غیرمجاز کشف نشده نیز با ظرفیت حدودی ۱۱۸۴ مگاوات متاسفانه همچنان به صورت غیرمجاز در حال فعالیت هستند.

– عدم استقرار سامانه های الکترونیکی شامل سامانه جامع اموال تملیکی، سامانه جامع انبارها و شناسه کاال، عدم دسترسی سازمان مذکور به سامانه ارزشگذاری گمرک و عدم استقرار سامانه شناسایی و مبارزه با قاچاق کالا و ارز

– طی سال ۱۳۹۹ ،از حدود ۲٫۳ میلیارد دلار ارز دولتی تخصیص یافته برای واردات دارو، مبلغ ۱٫۶۲ میلیارد دلار حدود ۷۰درصد توسط بانک مرکزی تأمین و پرداخت شده است. از طرفی به لحاظ عدم اعمال فرآیند رقابتی در صدور مجوز واردات و تعیین میزان ارزبری داروهای وارداتی، علیرغم محدودیتهای منابع ارزی کشور، صرفه و صالح دولت در تعیین قیمتهای ارزی داروهای وارداتی رعایت نشده است. به صورت نمونه بررسی واردات ۳۱ قلم دارو حاکی از اختصاص جمعاً ۲۳۵ میلیون و ۲۱۶ هزار و ۶۸۶ یورو مازاد بر قیمت واقعی داروها به تعداد ۱۲ شرکت واردکننده است.

در این گزارش به مواردی همچون منابع غیربودجه ای اختصاص یافته برای مقابله با بیماری کرونا، یارانه پنهان، تعارض منافع در صدور مجوزها، حقوق و مزایا اشاره شد و ضمن آسیب شناسی عملکرد دستگاه های اجرایی، پیشنهادهای قابل اعمال در الیحه بودجه سال ۱۴۰۱ هم ارائه شد.

* وعده برخط شدن گزارش‌های تفریغ

مهرداد بذرپاش از ابتدای فعالیتش در دیوان محاسبات وعده‌ای درباره حسابرسی اثربخش و ارائه زودهنگام گزارش های تفریغ بودجه و حتی حرکت به سمت برخط شدن آن داد؛ بر همین اساس بود که سال گذشته گزارش تفریغ بودجه سال ۹۸ یک ماه زودتر از موعد قانونی به دست نمایندگان مجلس رسید و امسال این فاصله کمتر هم شد و ۴ ماه زودتر از موعد مقرر در قانون، گزارش تفریغ بودجه سال ۹۹ در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفت.

رئیس دیوان محاسبات با اعتقاد بر اینکه اگر نقش نظارتی دیوان درست ایفا می شد چقدر بودجه هدر نمی شد، معتقد بود اگر دیوان محاسبات در انجام وظایف خود مطابق قانون اساسی عمل کند و گزارش تفریغ بودجه را در زمان مناسب تقدیم مجلس کند آن وقت چقدر اثر بخشی تصمیمات افزایش می یابد.

* آغازی بر برخط شدن گزارش تفریغ

او برخط شدن و ارائه زودهنگام گزارش تفریغ بودجه را آغازی بر یک پایان بزرگ دانست که آن پایان ارزیابی های ظریف و بی خاصیت عملکرد دستگاهها است.

در اصل ۵۵ قانون اساسی آمده است که دیوان محاسبات، حساب ها و اسناد و مدارک مربوط را برابر قانون جمع آوری و گزارش تفریغ بودجه هرسال را به انضمام نظرات خود به مجلس شورای اسلامی تحویل می دهد. این گزارش باید دردسترس عموم گذاشته شود.

دیوان محاسبات کشور سالانه با بررسی حساب‌ها و اسناد مربوط به دستگاه‌های دولتی گزارش «تفریغ بودجه» را تهیه می‌کند که در آن نحوه و میزان هزینه سازمان‌ها، پروژه‌ها و پیشرفت آن‌ها بر اساس لایحه بودجه مشخص است. مطابق ماده ۲۲۱ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، رئیس دیوان محاسبات موظف است گزارش تفریغ بودجه سالانه کشور را حداکثر تا پایان دی‌ماه سال بعد تهیه و برای رسیدگی به مجلس شورای اسلامی تسلیم کند.

مروری بر گزارش سال‌های اخیر دیوان محاسبات نشان می‌دهد، عملکرد دولت‌ها در اجرای احکام بودجه نامطلوب و  پرنوسان بوده است اما در عین حال گزارش این عدم پایبندی معمولا زمانی اعلام میشود که کار از کار گذشته و حتی ممکن است بودجه سال بعد هم نوشته و اجرایی شده باشد و به همین دلیل پایبندی اندک دولت به اجرای قوانین بودجه سالانه برای آنها هزینه ای به طور معمول نداشته است.

* تغییر رویه در گزارش‌های تفریغ بودجه

سال گذشته این رویه تا حدی شکسته زود و شاهد ارسال زودتر از موعد گزارش تفریغ بودجه ۱۳۹۸ بودیم؛ نمایندگان مجلس از این اتفاق استقبال کرده و معتقد بودند این گزارش در تصمیم گیری مجلس بسیار موثر است و می تواند رویکرد تصویب بودجه ۱۴۰۰ را در مجلس شورای اسلامی،کاملا دچار تحول کند.

امسال هم نیمه تیر ماه سال جاری بود که دیوان محاسبات کشور آغاز عملیات گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹در این دیوان را اعلام کرد. بر اساس اعلام دیوان این اقدام از لحاظ زمانی، برای نخستین بار در تاریخ دیوان محاسبات رقم می‌خورد و نحوه اجرای بودجه سال گذشته، در اواسط تیرماه آغاز شده است تا پس از ارائه رسمی به مجلس، وکلای ملت و نخبگان و عموم مردم با در اختیار داشتن فرصت کافی، عملکرد دستگاه‌های اجرایی را با اشراف بیشتری واکاوی کرده و لایحه پیشنهادی دولت برای سال آینده را با دقت مضاعف مورد بررسی قرار دهند ؛  ۳۱ شهریور ماه گزارش تفریغ بودجه آخرین سال مالی دولت روحانی در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفت.

علاوه بر این ارائه گزارش‌های ۲ ماهه از نظارت مستمر بر اجرای بودجه سال ۱۴۰۰ هم برای نخستین بار در دوران مدیریت فعلی دیوان محاسبات به سرانجام رسید و نخستین گزارش عملکرد بودجه منتهی به اردیبهشت ماه در ۱۵ تیرماه رسما منتشر شد. در راستای تحقق نظارت بر خط، دیوان محاسبات کشور همچنین در دی ماه گذشته گزارش ۸ ماهه‌ اجرای بودجه سال ۱۳۹۹ جهت بهره‌برداری در تصویب هرچه بهتر قانون بودجه ۱۴۰۰ را برای نخستین بار همزمان با بررسی لایحه بودجه سال آینده به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده بود.