چگونه از زمستان امسال با وجود کمبود گاز عبور کنیم

به گزارش عصرقائم، چندسالی است که مشکلاتی مانند قطعی‌های برق و گاز، جزئی جدایی ناپذیر از زندگی مردم شده و به بخش‌های گوناگون اقتصاد کشور از جمله بخش خصوصی و دولتی نیز آسیب وارد می‌کند. هرچند قطعی‌های برق به دلیل کم کاری‌های صورت گرفته در احداث نیروگاه‌های جدید و توسعه نیافتن انرژی‌های تجدیدپذیر است، اما می‌توان گفت عمدتا به دلیل کمبود سوخت نیروگاه‌های موجود که اغلب حرارتی هستند و با گاز فعالیت می‌کنند، رخ می‌دهد.

کارشناسان دلایل متعددی را برای بروز این مسئله مهم ذکر کرده اند و عقیده دارند که راهکار‌هایی برای پیشگیری از وخیم‌تر شدن اوضاع و حتی جبران مشکلات فعلی وجود دارد. در این گزارش، ابتدا به بررسی وضعیت شبکه گازرسانی کشور، سپس بررسی دلایل کسری گاز و پس از آن، به بررسی راهکار‌های رفع این مشکل که خسارت‌های متعددی را در پی دارد، پرداخته ایم.

محمدرضا جولایی مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران درباره آخرین وضعیت آمادگی شبکه گازرسانی کشور برای ورود به فصل سرما توضیح داد: در کل کشور ۲۲ پالایشگاه داریم که از آن‌ها می‌توانیم ۸۵۰ میلیون متر مکعب گاز را تصفیه کرده و به شبکه گاز تحویل دهیم.

وی افزود: چون ۸۰ درصد از گاز کشور در جنوب کشور تولید می‌شود و از سوی دیگر، ۷۰ درصد مصرف در شمال کشور است، یک ناترازی در تولید و مصرف داریم و باید این گاز را از جنوب به شمال برسانیم. طبیعتاً مصرف ما زمانی زیاد می‌شود که کشور با اُفت دمایی مواجه شود، بنابراین، غالباً ۵ ماه پایانی سال را به عنوان فصل سرد سال می‌شناسیم و ملاک کار‌های تعمیراتی و افزایش تولید قرار می‌دهیم.

این مقام مسئول درباره آخرین وضعیت گازرسانی به نیروگاه ها و صنایع بزرگ نیز، توضیح داد: خوشبختانه نیروگاه‌ها و صنایع عمده به صورت کامل گاز مصرف می‌کنند و خوشبختانه تاکنون مشکل خاصی را در بخش خانگی نیز نداشتیم. پیش بینی می‌شود که وضعیت مصرف گاز امسال نیز مشابه سال گذشته باشد. سال گذشته نیز روند مصرف افزایش خیلی زیادی را داشت و به مرز ۶۶۰ میلیون متر مکعب در بخش خانگی و تجاری رسیدیم که سبب ایجاد محدودیت هایی شد که سعی کردیم آن ها را با سوخت مایع برای صنایع و نیروگاه ها جبران کنیم.

جولایی ادامه داد: میزان تولید بر اساس ظرفیت پالایشی و خطوط لوله کشور مشخص است؛ بنابراین، طبیعتاً امسال نیز محدودیت‌هایی را خواهیم داشت و حتی اگر صنایع و نیروگاه‌ها را که ارزش افزوده زیادی برای کشور دارند نیز محدود کنیم، باز هم باید بتوانیم بخش خانگی و تجاری را تامین کنیم.

مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران در بخش دیگری از سخنان خود درباره اقدامات و آمادگی های لازم برای ورود به فصل سرما اظهار کرد: برای عبور بی‌دغدغه از زمستان امسال و اطمینان از پایداری و تاب‌آوری انتقال گاز، برنامه مشخصی را در سه فاز تعمیرات پالایشگاهی و خطوط لوله، مخازن ذخیره‌سازی و ذخیره‌سازی سوخت مایع در نیروگاه‌ها تدارک دیده‌ایم. تعمیرات اساسی بیشتر پالایشگاه‌ها نیز تکمیل شده است.

وی ادامه داد: در بخش شرکت انتقال گاز و خطوط لوله نیز افزون بر انجام پیگرانی‌های معمول امسال، موفق شدیم تعمیرات پیگرانی کل خط لوله چهارم سراسری را که یک هزار کیلومتر و در تاریخ شرکت ملی گاز ایران بی‌سابقه بوده، به انجام برسانیم. درباره مخازن ذخیره‌سازی که دومین فاز از این برنامه است، موفق شدیم ۴ میلیارد مترمکعب ذخیره‌سازی را در مناطق شمال و شمال شرق کشور در مخازن ذخیره‌سازی سراجه و شوریجه با موفقیت انجام دهیم. همچنین با همکاری دیگر سازمان‌های ذی‌ربط، در بخش نفت‌گاز و نفت کوره نیز ذخیره‌سازی خوبی انجام دادیم که اگر مجبور به اعمال محدویت برای صنایع شدیم، از بابت تأمین سوخت دوم، مشکلی نداشته باشیم.

نصرت الله سیفی مدیرعامل اسبق شرکت بهینه سازی مصرف سوخت  ضمن تاکید بر این که کسری گاز از حدود ۲۰ سال پیش شروع شده و اکنون به درجه بحرانی رسیده است، گفت:، چون میادین گازی را گسترش نداده ایم این مشکل بروز پیدا کرده و طبیعی است که باید در این میادین سرمایه‌گذاری کنیم. هنوز مقادیر زیادی از منابع ما استخراج نشده اند و نیاز به سرمایه‌گذاری دارند، اما این کار سرمایه هنگفتی می‌خواهد. با این وجود، از یک سو مصرف در حال رشد است و از سوی دیگر، پولی برای سرمایه‌گذاری کردن وجود ندارد.

وی افزود: افزایش یافتن شدت انرژی برخلاف ابلاغ سیاست های کلی انرژی، نشان می‌دهد که مصارف انرژی به ویژه گاز، در محل درست خود نبوده است. به طور مثال، گاز را باید در صنایعی که کمتر انرژی نیاز داشتند، استفاده می‌کردیم، اما آن را به سمت صنایع انرژی بر برده‌ایم یا این که باید ساختمان‌های خود را عایق و از بخاری‌های پربازده استفاده می‌کردیم، اما این اتفاقات نیفتاده است. امثال این مسائل زیاد است و از طرف دیگر، اوضاع اقتصادی کشور هم طوری نبوده که بتوان شدت انرژی را کاهش داد.

سیفی ادامه داد: می‌توان گفت، آن چیزی که عامل اصلی ایجاد تمامی مشکلات بوده، قیمت نادرست حامل‌های انرژی است؛ یعنی، قیمت نسبی سوخت نسبت به سایر اقلامی که مردم استفاده می‌کنند، غیر واقعی و نادرست است. این مسئله به همه علامت می‌دهد که به سمت مصرف بیشتر انرژی حرکت کنند که محدود به گاز نمی‌شود، بلکه بنزین، گازوئیل و سایر حامل‌های انرژی را هم در بر می‌گیرد. بخش خانگی یا صنایع، هیچ‌کدام به دنبال بهبود مصرف نیستند، زیرا این کار نه زیانی به آن‌ها می‌رساند و نه سودی دارد اما اگر در شرایط فعلی بخواهیم به سمت اصلاح قیمت‌ها حرکت کنیم، سبب ایجاد تورم می‌شود.

منصور دفتریان رئیس انجمن مهندسی گاز کشور نیز ضمن تاکید بر این که به دلیل ضعف های مدیریتی در سایه تحریم های خارجی، از تکنولوژی روز دنیا برای توسعه و افزایش ظرفیت تولید گاز عقب مانده ایم، اظهار کرد: ظهور تکنولوژی جدید به معنی غیراقتصادی شدن تکنولوژی قدیمی است.

وی دلیل دیگر کسری گاز پس از ضعف تکنولوژی های تولید را، وابسته بودن سبد انرژی کشور به گاز طبیعی برشمرد و گفت: بزرگترین مخزن گاز طبیعی ایران، پارس جنوبی است که اندازه آن نسبت به سایر مخازن مستقل گازی کشور بسیار بزرگتر است؛ به طوری که، بزرگترین مخزن گازی مستقل پس از پارس جنوبی، حجمی حدود یک دهم آن دارد. از میان مخازن گازی، تا کنون برای توسعه پارس جنوبی اقدام و هزینه زیادی را هم صرف کرده ایم؛ به گونه‌ای که اکنون شرکت ملی نفت حدود ۵۵ میلیارد دلار به بانک مرکزی بابت اوراق قرضه دریافتی از مردم (به منظور جبران هزینه‌های انجام شده در پارس جنوبی) بدهکار است.

وی با بیان این که با این حال، چون فقط به این میدان تکیه کرده ایم و سبد انرژی کشور را متنوع نکرده ایم و از سوی دیگر مصرف رو به رشد است، با ناترازی تولید و مصرف مواجه شده ایم، اظهار کرد: سهم پارس جنوبی از تامین گاز مورد نیاز کشور، در حال حاضر حدود ۷۰ درصد است که با اتمام دو فاز باقی مانده پارس جنوبی تا پایان امسال یا سال آینده، این رقم به ۸۲ درصد افزایش پیدا خواهد کرد اما چندسالی که بنابر دلایلی مانند تحریم ها، مراقبت نکردن از شرکت های خارجی و …، با افت تولید در این میدان مواجه شده ایم.

دفتریان هشدار داد: از سال آینده شاهد یک ناترازی در تولید مصرف و از سوی دیگر افت فشار این میدان خواهیم بود که اگر شرایط فعلی تغییر نکند، این ناترازی روز به روز گسترش خواهد یافت. به طوری که به گفته مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، در آینده تولید گاز از پارس جنوبی به صفر خواهد رسید!

او گفت: رئیس انجمن مهندسی گاز کشور اضافه کرد: در بخش مصرف، تمام سیاستگذاری‌ها و اقداماتی که توسط دولت‌های ما انجام می‌شود، این است که در تمام زمینه‌ها از گاز استفاده کنیم. نتیجه این سیاست‌ها این شده که نرخ مصرف گاز در کشور ما بسیار بالاست. بررسی روند مصرف گاز از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵ نشان دهنده این است که به طور متوسط، نرخ رشد حدود ۱۰ درصدی در مصرف گاز داشته ایم.

این مقام مسئول تاکید کرد: حتی اگر بتوانیم مطابق برنامه ریزی که در وزارت نفت انجام شده پیش برویم که البته غیرممکن است، در پایان سال ۱۴۱۸ به تولید حدود ۶۵۳ میلیون مترمکعب گاز از مجموع مخازن مستقل گازی کشور خواهیم رسید. این رقم از تولید فعلی پارس جنوبی نیز کمتر است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر با همین روند فعلی، شاهد افزایش مصرف باشیم، حتی اگر برنامه غیرعملی وزارت نفت برای توسعه مخازن، به صورت کامل هم اجرا شود، میزان تولید در سال ۱۴۱۸ پاسخگوی نیمی از میزان مصرف هم نخواهد بود که به معنی قطعی‌های گسترده برق و گاز منازل و کارخانجات است!

تا به این جا، دلایل کسری گاز را برشمردیم و آخرین وضعیت تولید گاز به همراه پیش بینی وضعیت آینده این تولید را نیز بررسی کردیم. با وجود این که در حال حاضر وضعیت مطلوبی در تولید و مصرف گاز نداریم و به گفته وزیر نفت، در ماه‌های آینده با کسری روزانه ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز مواجه خواهیم شد، گفت و گو‌های متعدد باشگاه خبرنگاران با کارشناسان مختلف حوزه انرژی و صنعت نفت و گاز، حاکی از آن است که راهکار‌های عملیاتی برای مواجهه با چنین بحرانی وجود دارد که در پایان این گزارش، به ترتیب زمان اثرگذاری آن‌ها دسته بندی شده اند.
برخی از راهکارهای موجود در جدول بالا، تاکنون عملیاتی شده و برخی دیگر قرار است عملیاتی شوند. به طوری که روز گذشته، جواد اوجی وزیر نفت پس از بازدید از مرکز دیسپچینگ شرکت ملی گاز، گفته است: قیمت گاز برای مشترکان پرمصرف و بدمصرف بی‌شک افزایش می‌یابدو برای مشترکانی که در سقف الگو و مطابق جداول شرکت ملی گاز ایران مصرف کنند، همانند گذشته خواهد بود.

به گفته او، هم‌اکنون نزدیک به ۳ میلیارد لیتر سوخت مایع در نیروگاه‌ها و صنایع ذخیره شده که ۴۵۰ میلیون لیتر بیشتر از پارسال است.

علی اکبر محرابیان وزیر نیرو نیز روز گذشته در حاشیه نمایشگاه صنعت برق گفته است: امسال با همکاری وزارت نفت ما در حال پر کردن مخازن هستیم تا در زمستان نیروگاه‌ها بتوانند امکان تولید کامل را داشته باشند.

لازم به بیان است؛ به عقیده اکثر متخصصان حوزه انرژی، تمامی این راهکارها به شرطی محقق خواهند شد که متولی مشخصی داشته باشند و تعیین این متولی، باید سریعتر صورت گیرد.