ابیات جعلی که از شاهنامه نیست

به گزارش عصرقائم، در روزهای اخیر بحث جعلیاتی که به «شاهنامه» فردوسی منسوب هستند، در فضای مجازی داغ شده است؛ بیت‌هایی که بعضا حتی در کتاب درس فارسی دانش‌آموزان آمده‌اند و موجب واکنش نشان دادن برخی شاهنامه‌پژوهان شده‌اند.

صفحه‌ای به نام محمدرضا شفیعی‌ کدکنی نیز که در روزهای اخیر به معرفی این بیت‌های جعلی پرداخته، فهرستی را هم از شاهنامه‌های معتبر منتشر کرده است؛ چاپ مسکو، چاپ تورنر ماکان بر اساس نسخ متعدد، چاپ ژول مول بر  اساس نسخ متعدد،  چاپ ژان اگوست وولّرس بر اساس دو چاپ تورنر ماکان و ژول مول،  چاپ بروخیم به اهتمام سعید نفیسی،  چاپ نفیس عکسی بایسنقری، چاپ موسسه خاور، چاپ قسمت‌هایی از شاهنامه زیر نظر  استاد مجتبی مینوی، بنیاد شاهنامه، شاهنامه دکتر جلال خالقی مطلق، چاپ دبیرسیاقی بر اساس چاپ ماکان و مول، نامه باستان دکتر میرجلال‌الدین  کزازی،  شاهنامه بر اساس چاپ مسکو دکتر سعید حمیدیان، شاهنامه دکتر عزیز الله جُوینی و شاهنامه مصطفی جیحونی.

حالا این صفحه اعلام کرده تعدادی از ابیات جعلی و برساخته دیگران را منتشر می‌کند و نوشته است: هدف از انتشار ابیات جعلی و برساخته دیگران با نام بلند حکیم فردوسی و شاهنامه که البته به سببِ خیرِ پیام‌ها، درخواست‌ها یا دشنام‌ها پی گرفته شد، جلوگیری از هرج و مرجی‌ست که با گسترش بی‌حد فضای مجازی در صدها کانال و رسانه با هدف دوستی با فرهنگ و آثار ملی ایران یا دشمنی با آن به راه افتاده است.
امروز، روزبازارِ بی‌پروایی‌هاست. هر کسی بر اساس اغراض درونی، حزبی، قومی، زبانی یا ندانستن‌ها، ابیاتی دلخواه، همسو با شور و هیجان درونی خود، تشخیص شخصی و اهداف دیگر به آثار ملی ما می‌چسباند و دست به دست می‌کند. این رسانه به قدر توان و ظرفیت خود، تلاش دارد تا ابیات مشهور جعلی شاهنامه را به گواه نسخه‌های معتبر و سخن شاهنامه‌شناسان معرفی کند؛ توصیه‌ای که همهٔ خادمان فرهنگ ایران و شاهنامه‌شناسان در هر دوره و عصری مدام گفته‌اند و مایهٔ آزردگی عمیق آن‌ها بوده است.
معرفی و حساسیت روی بیتی جعلی به معنای وجود یا نبود بیتی مشابه با همان مضمون در شاهنامه نیست. معرفی بیت جعلی و برساخته در آثار ملی ما، کمک به رهایی این آثار از افزودن‌ها و کاستن‌ها به هر بهانه‌ و شکل در هر دوره و عصری‌ست. کمک به شناخت بهتر این آثار است، زیرا «صحت انتساب و قطعیّتِ صدور» اصل بنیادین تمامی پژوهش‌ها در حوزهٔ علوم انسانی‌ست. حساسیت بر روی ابیات سست و برساخته یا الحاقی، کمک به مفهوم بلند اصالت در هنر و ادبیات است.
مغایرت مضامین بعضی ابیات جعلی با شاکلهٔ معنوی شاهنامه در جای خود محفوظ است. در مورد چند بیت بحث‌برانگیز دیگر شاهنامه مطالبی جداگانه منتشر خواهد شد.
منابع مورد نظر ما جدای از نسخه‌های معتبر شاهنامه که نگاشته شاهنامه‌شناسانی‌ست که نامشان برده شد، در فضای مجازی در دسترس همگان هست. به زودی بعضی از همین مقاله‌ها را در مورد ابیات سست و جعلی در کانال تلگرام قرار خواهیم داد.