زهکشی شالیزارهای شمال؛ خوب یا بد

به گزارش عصرقائم، چند نوبت کشت شدن مزارع و افزایش بهره وری هدفی است که با زهکشی اراضی در شالیزارهای شمال دنبال می‌شود، در حالی که به اعتقاد کارشناسان، این اقدام منجر به افزایش نیترات در آب‌های زیرزمینی و دریا می‌شود و نباید از پیامدهای زهکشی در مزارع غافل شد.

۳۶۰ هزار هکتار از شالیزارهای استان‌های شمالی به دلیل ماندابی بودن نیازمند زهکشی هستند و اجرای این طرح به رغم آنکه سه دهه قبل کلید خورد اما به دلیل کمبود اعتبار با کندی پیش می‌رود و تعلل در اجرای آن و ماندابی بودن، تغییر کاربری را در مزارع شتاب بخشیده است.

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی مازندران با اشاره به زهکشی اراضی شالیزاری شمال و توسعه کشت برنج با اشاره به معضلات اصلی در زمینه اراضی در استان‌های شمالی نظیر مازندران و گیلان اظهار داشت: اوضاع کشاورزی در شمال چندان مناسب نیست و دچار مشکل ماندابی شدن اراضی هستیم.

فرزین فرهادی در گفتگو با بازار افزود: با توجه به نزولات جوی شمال برخی تصور می‌کنند مشکل کم آبی نداریم در حالی که ۷۵ درصد بارش‌ها در فصولی است که به اراضی آسیب می‌زند و قابلیت استفاده ندارد.

وی به طرح جامع زهکشی اراضی اشاره و اضافه کرد: زهکشی نیاز توسعه اراضی کشاورزی است ولی با توجه به اعتبارات قطره چکانی، طرح نوسازی و تجهیز از سال ۷۰ استارت زده شد و یک سوم اراضی کشاورزی به شکل لکه‌ای کار شده است.

فرهادی با عنوان اینکه زهکش زیرزمینی در بخشی از اراضی استان قابلیت اجرا دارد، گفت: در طرح جامع به آب بندان ها اشاره شد و می‌تواند آب زراعی پایدار را تأمین کند.

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه احداث سد در مازندران به کندی صورت گرفت، گفت: آب بندان ها ظرفیت ذخیره سازی ۳۴۰ میلیون مترمکعب آب دارد و با احیا و مرمت کارکرد آن افزایش می‌یابد.

وی گفت: سیستم‌های آبیاری در اراضی سنتی است و با احداث شبکه‌های آبیاری می‌توان راندمان مصرف آب را در اراضی کشاورزی افزایش داد و اجرای پروژه زهکشی می‌تواند به توسعه کشاورزی کمک کند و از نظارت اساتید فن در این زمینه بهره می گیریم و فاز شناخت اراضی برای اجرای طرح انجام شده است.

سیستم‌های آبیاری در اراضی سنتی است و با احداث شبکه‌های آبیاری می‌توان راندمان مصرف آب را در اراضی کشاورزی افزایش داد و اجرای پروژه زهکشی می‌تواند به توسعه کشاورزی کمک کند و از نظارت اساتید فن در این زمینه بهره می‌گیریم

همچنین عبدالله درزی عضو هیئت علمی با اشاره به تجهیز و نوسازی اراضی راهکار اساسی برای جلوگیری از تغییر کاربری به شمار می‌رود، آن را ارزشمند دانست و گفت: باید به سمت توسعه آب بندان ها برویم و از ساخت سدهای بی مورد جلوگیری کنیم.

وی گفت: لایروبی انهار و زهکش های سطحی باید مورد توجه قرار گیرد و مطالعات دقیقی برای زهکشی باید صورت گیرد زیرا اکنون زمان زیادی از مطالعات قبلی گذشته است از این رو شرح خدمات باید متناسب با شالیزار و چالش‌های روز باشد و مطالعات اجتماعی و زیست محیطی در آن برای تصمیم گیری ها مورد توجه قرار گیرد.

درزی با بیان اینکه در برنامه‌های توسعه باید به سمت کاهش مصرف کودها و سموم شیمیایی رویم، گفت: کشاورزی باید دوستدار سلامت و محیط زیست باشد و اکنون شاهد هستیم کمربند سرطان کشور به سمت استان‌های شمالی سوق یافته که ناشی از آلودگی است.

وی درباره زهکشی زیرزمینی اراضی نیز گفت: زهکشی در مزارع تحقیقاتی خوب و پاسخگو است ولی نیاز به مدیریت پیچیده‌ای دارد و در مطالعات باید ارزیابی‌های زیست محیطی را مدنظر قرار دهیم.

این استاد دانشگاه یادآور شد: در شمال کشور ۳۶۰ هزار هکتار از مزارع نیازمند زهکشی و نوسازی است و نیاز داریم برای مناطق مختلف، طرح‌های پایلوت تهیه و اجرا شود.

روند باشتاب تغییر کاربری اراضی درپی ماندابی بودن اراضی شمالی، ضرورت تسریع در اجرای طرح‌های زهکشی مزارع را الزامی می‌سازد، محمد رشد رستمی عضو هیئت علمی دانشگاه در گفتگو با خبرنگار بازار نیز با بیان اینکه بر کسی پوشیده نیست زیرا در حوزه کشاورزی در استان‌های شمالی دچار بحران هستیم، گفت: تغییر کاربری و الگوی کشاورزان در زمینه کشت و مدیریت مزرعه و توجیه نداشتن طرح‌ها از جمله مسائل است.

وی گفت: ۱.۸ میلیارد مترمکعب انتقال آب از سرشاخه‌های استان نیز بر وضعیت رطوبت در جلگه و آب تأثیر خواهد گذاشت و خشکسالی و تأثیرات آن نیز طی یک دهه اخیر تبعات زیادی برجای گذاشته است.

وی گفت: یک سوم جلگه مازندران با تغییر کاربری از حیض انتفاع خارج شد و با همین روند نیمی از اراضی را از دست خواهیم داد و رشد افسارگسیخته قیمت زمین و بورس زمین سبب از دست رفتن اراضی کشاورزی می‌شود.

رستمی با اظهار اینکه دو هزار میلیارد تومان برای آغاز زهکشی اراضی در استان مازندران نیاز است، گفت: این درحالی است که هیچ انگیزه و اراده‌ای برای مقابله با تغییر کاربری افسارگسیخته وجود ندارد و بخش اعظم از تغییر کاربری‌ها در مناطق دارای مانداب متمرکز شده است.

وی گفت: وقتی این خانه در آتش می سوزد عوض کردن گلدان و خاک آن تأثیری ندارد در حالی هنوز الگوی کشت مناسب در فصول مختلف نداریم و نتوانستیم ارقام مناسبی را ارائه دهیم و بهره وری درستی از کشاورزی داشته باشیم.

مازندران با داشتن ۲.۵ درصد سطح اراضی کشور ۱۰ درصد تولیدات کشاورزی را به خود اختصاص داده است و زهکشی با برنامه و جامع مزارع در توسعه و افزایش تولیدات تأثیر به سزایی دارد. از مجموع اراضی کشاورزی ۲۱۵ هزار شالیزار بوده که ۱۵۰ هزار هکتار آن نیازمند زهکشی است.