اقتصاد دانش‌بنیان، پایه اقتصاد مقاومتی

به گزارش عصرقائم، یکی از مهمترین محورهایی که در سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی به آن توجه خاصی شده، پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان است. در همین راستا، مقام معظم رهبری ارتقای جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه را به عنوان یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی دانستند.

یکی از اموری که می‌تواند کمک کند که کشور به میزان تولید دانش‌بنیان و به تبع آن به تحقق اقتصاد مقاومتی دست پیدا کند، درک ضرورت تولید دانش‌بنیان در جامعه است. حوزه زیست‌فناوری و نانوفناوری، دو حوزه مهم و هایتک در اقتصاد دانش‌بنیان محسوب می‌شوند. حوزه‌هایی که ایران نیز مزیت خوبی در آنها داشته و می‌توان با یک انسجام بین سیاست‌های علمی و فناوری و سیاست‌های تجاری به بهره‌وری بالا و توسعه این زیست‌بوم جوان و پرظرفیت کمک کرد. از این رو در این متن سیاستی ابتدا به رابطه تولید دانش‌محور و اقتصاد مقاومتی پرداخته شده است سپس اهمیت و نقش آن در پیشرفت اقتصادی کشورها بخصوص نقش آن در اقتصاد ایران اهتمام شده است و در نهایت راهبردهایی برای حل چالش‌های تولید دانش‌بنیان آورده شده است.

اقتصاد دانش‌بنیان از چندین کانال رشد اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار داده و منجر به تحقق اقتصاد مقاومتی می‌شود. کانال‌های اثرگذاری اقتصاد دانش‌بنیان بر تحقق اقتصاد مقاومتی عبارتند از:

اقتصاد دانش‌بنیان باعث افزایش بهره‌وری منابع تولید می‌شود. افزایش بهره‌وری منابع تولید، باعث افزایش رشد اقتصادی و منجر به تحقق اقتصاد مقاومتی می‌شود.

اقتصاد دانش‌بنیان باعث کاهش هزینه‌ها از طریق افزایش رقابت جهانی شده و این امر باعث افزایش رشد اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی می‌شود.

توسعه فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات، هزینه‌های تبادل اطلاعات  در تمام ابعاد اقتصاد را کاهش می‌دهد. کاهش هزینه‌های تبادل اطلاعات و امکان برقراری ارتباطات سریع، انگیزه فعالان اقتصادی را افزایش داده و این امر زمینه افزایش رشد اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی را فراهم می‌کند.

اقتصاد دانش‌بنیان سبب افزایش درآمد می‌شود و این افزایش درآمد باعث افزایش تقاضا برای دانش شده و در نهایت این امر نیز منجر به رشد اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی می‌شود.

عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: نامگذاری شعار سال جدید از سوی رهبر فرزانه انقلاب اکسیر رهایی بخش کشور از اقتصاد تک محصولی است.

علی کریمی فیروزجایی با اشاره به شعار امسال, افزود: تولید مبتنی بر دانش بنیان علاوه بر تحقق اشتغال پایدار، رافع گره های اقتصادی کشور است.

نماینده مردم بابل ادامه داد: رهایی از اقتصاد متکی به فروش نفت از دغدغه های جدی رهبر معظم انقلاب در سال‌های اخیر است.

وی با تاکید بر ظرفیت های بیشمار شرکت های دانش بنیان که ارزش افزوده بالایی دارند، افزود: اکنون ۷هزار شرکت دانش بنیان در کشور در عرصه های گوناگون سازماندهی شده اند که توانایی صادراتی دارند.

دبیرکل جامعه اسلامی فرهنگیان کشور با اشاره به تأثیر عمیق شعارهای محوری سال در گره گشایی از مشکلات کشور خاطرنشان کرد: شعارهای سالانه موجب هم افزایی توانهای ملی برای رفع چالش های عمده کشور می شود.

کریمی فیروزجایی تصریح کرد: برخورد شعاری با شعارهای محوری سال آفت جدی و مغایر با نظرات رهبر فرزانه انقلاب است.

وی با تأکید بر لزوم بسیج امکانات کشور برای تحقق عینی اهداف شعار محوری سال افزود: در صورت عملیاتی شدن شعار سال ظرفیت های عظیم داخلی در عرصه اقتصاد ملی فعال خواهد شد.

عضو هیأت رئیسه مجلس یازدهم گفت: دولت و عاملان اقتصادی بویژه جوانان فعال در شرکت‌های دانش بنیان رسالت خطیری در زمینه رونق تولید و اشتغال‌زایی پایدار بر عهده دارند.

وی با اشاره به برنامه ریزی مجلس شورای اسلامی برای عملیاتی شدن شعار محوری سال یادآور شد: مجلس در بسترسازی برای تمهید شرایط نقش آفرینی بیشتر عاملان اقتصادی با محوریت دانش بنیانی، برنامه راهبردی دارد.

عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: مجلس با اعطای مشوق های اعتباری شرایط حضور بهتر شرکت‌های دانش بنیان را تسهیل خواهد کرد.

این نماینده مجلس ادامه داد: دولت و مجلس در زمینه حل چالشهای بنیادی عرصه اقتصاد طرح یکپارچه و منسجم دارند که امسال اجرایی خواهد شد.

نماینده مردم بابل در مجلس گفت: مجلس، تصدی گری فعالیت های اقتصادی دولت را با محوریت جوانان به مردم واگذار خواهد کرد.

رییس فراکسیون کارگری مجلس نیز اعتقاد دارد رفع نرخ بیکاری ۱۵ درصد در گرو اشتغال آفرینی با همکاری بخش خصوصی و همه دستگاه های اجرایی است.

علی بابایی کارنامی ضمن گرامیداشت فرارسیدن سال جدید، با اشاره به اهمیت تحقق شعار سال ۱۴۰۱ مبنی بر” تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین”، گفت: طی سال های گذشته رهبر انقلاب بارها بر موضوع توجه به تولید داخلی تاکید کردند زیرا راه اندازی کسب و کارها و رونق در این عرصه، موجب توسعه اقتصادی در کشور می شود.

نماینده مردم ساری و میاندرود در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه امروزه کشورها درصدد توجیه چرخه اقتصادی خود هستند زیرا علم و فناوری پیشرفت کرده و باید هزینه تولید کاهش یابد، اظهار کرد: بر این اساس می توان اذعان کرد فعالیت دانش بنیان ها در حوزه تولید می تواند موضوع یاد شده را عملیاتی کند و زمینه سودآوری بیشتر را رقم بزند.

وی  با تاکید بر اینکه همه فعالیت های حوزه کسب و کار باید منجر به اشتغالزایی شود، ادامه داد: در سخنان رهبر انقلاب تاکید شد مسئولان به شعاری به موضوع تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین نپردازند لذا همه قوا و دستگاه های اجرایی دارای وظیفه سنگینی هستند و باید با همراهی و تعامل با بخش خصوصی در این راستا گام های موثرتری را بردارند.

این نماینده مردم در مجلس یازدهم  با اشاره به اینکه در تدوین بودجه سال ۱۴۰۱ به طور جدی اعتباراتی برای اشتغال آفرینی پیش بینی شده است، افزود: بنابراین دولتمردان باید کارگروه تخصصی  پیگیری شعار سال جاری با حضور نمایندگان مجلس تشکیل دهند و به طور روزانه موانع بر سر راه را احصاء و برطرف کنند زیرا دیگر هیچ بهانه ای پذیرفته شده نیست.

بابایی کارنامی گفت: نباید فراموش کرد تولید با حمایت از کارگران می تواند توسعه یابد از این رو باید سیاست های حمایتی و تشویقی پیش بینی شود؛ البته در این راستا صندوق پیشرفت و عدالت استانها از سوی دولت تشکیل شده و در قالب قرارگاه اشتغال بیش از ۶۵ هزار میلیارد تومان در اختیار دارد تا بتوان در سراسر کشور شاهد توسعه و پشرفت باشیم.

رییس فراکسیون کارگری مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه نرخ بیکاری بیش از ۱۵ درصد را تجربه کرده ایم که رفع این مهم به دغدغه تبدیل شده است، خاطرنشان کرد: بر این اساس می توان اذعان کرد مطالبه رهبر انقلاب، بیان مطالبه بحق مردم است.

در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، سیاست‌های علمی و فناوری از اولویت‌های تصمیم‌گیران بوده است و به‌خصوص در سالیان اخیر همواره در اسناد و سیاست‌های کلان بر رشد علمی و توسعه فناوری تاکید شده است. همچنین نهادهای مختلفی نیز جهت سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌ها ایجاد شده است. درنتیجه جمهوری اسلامی ایران شاهد پیشرفت قابل‌توجهی در زمینه رشد علمی، آموزش عالی و پژوهش بوده است. بااین‌وجود، بسیاری از اهداف تعیین شده در چشم‌انداز و برنامه‌های توسعه محقق نشده است، این موضوع در زمینه تحقیق و توسعه، رشد تولید و صادرات محصولات با فناوری بالا نمود بیشتری دارد.

درصد هزینه‌های تحقیق و توسعه به کل ارزش‌افزوده بنگاه‌ها نه‌تنها مقدار کمی را در سال‌های اخیر به خود اختصاص داده است؛ بلکه در طول سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۳ روند کاهشی داشته است. هرچند تحریم‌های بین‌المللی در این سال‌ها باعث رکود صنایع کشور شده است؛ لکن این روند کاهشی می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد که از اولین کاهش هزینه‌هایی که بنگاه‌ها در برخورد با مشکلات مالی انجام می‌دهند، امور پژوهشی و توسعه‌ای است.

در این زمینه برنامه‌ریزی کوتاه و میان‌مدت برای تعیین سهم تحقیق و توسعه و ارائه مشوق به بخش خصوصی برای هزینه در این بخش می‌تواند راهگشا باشد. ایران نیازمند افزایش بهره‌وری، به‌روزرسانی صنایع و تقویت ظرفیت نوآوری است تا بتواند در زنجیره‌های ارزش جهانی نقش ایفا کرده و صنایع بومی و سنتی را تقویت کند. سهم کالاهای صنعتی با تکنولوژی متوسط و بالا در ارزش‌افزوده صنعت در سال‌های اخیر تغییرات اندکی را تجربه کرده است که نشان می‌دهد رشد علمی کشور منجر به افزایش سهم صادرات کالاهای با فناوری متوسط و بالا نشده است. این موضوع نقش اساسی در قابلیت رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی در بازار داخلی یا بازارهای صادراتی ایجاد می‌کند و لازم است نهادهای مربوطه به نقش نوآوری و فناوری به‌عنوان ایجاد زمینه‌های رقابتی توجه نمایند.