تأمین امنیت غذایی در الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت

به گزارش عصرقائم، منوچهر گرجی عضو اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و استاد دانشگاه تهران می‌نویسد:

الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت در تدابیر خود به مقوله مدیریت خاک و تأمین امنیت غذایی جامعه اشاره کرده است.

تدبیر – «بهینه‌سازی مصرف آب و انرژی، حفظ هوای پاک، حفاظت و بهره‌برداری پایدار از محیط زیست و منابع حیاتی همچون خاک، آب، جنگل، مراتع و تنوع زیستی و انجام فعالیت‌های زیربنایی، اقتصادی و اجتماعی به فراخور ظرفیت‌های بوم‌شناختی با رعایت حقوق و اخلاق زیست‌محیطی بر پایه آموزه‌های اسلامی».

تدبیر – «تأمین امنیت و ایمنی غذایی با تأکید بر تولید داخلی، ترویج تغذیه سالم و حلال، ممنوعیت تولید و واردات محصولات تراریخت بدون مجوز سلامت و ایمنی زیستی، اصلاح الگوی تولید و توزیع و مصرف مواد غذایی و محصولات کشاورزی و دامی و آبزی، و برقراری سازوکارهای نظارتی مورد نیاز».

عملیاتی شدن هر یک از این تدابیر می‌تواند در آینده کشور بسیار اثرگذار باشد. مقوله مدیریت پایدار خاک، موضوع مغفول و فراموش‌شدهای است که می‌تواند بسیاری از مشکلات جامعه و محیط‌زیست را برطرف نماید یا کاهش دهد؛ و بدون توجه به آن، امکان حل کامل این مشکلات وجود ندارد. برخی خدمات و کارکردهای خاک به شرح زیر است:

* تولید محصولات مختلف، تأمین امنیت غذایی جامعه و تغذیه همه موجودات زنده

* چرخه مواد و عناصر غذایی و تغییر و تبدیل و ذخیره آنها برای مصرف گیاه

* توزیع، تنظیم جریان، تصفیه، و ذخیره سازی آب در طبیعت، و حفاظت کمی و کیفی آن

* تنظیم هوا و تعادل‌بخشی به ترکیب گازهای جو زمین

* حمایت و حفاظت از تنوع زیستی در زیست بومها

* محل ذخیره و نگهداری بانک بذر گیاهان و ذخایر ژنتیکی ارزشمند

* کاربردهای عمرانی، شهرسازی، صنعتی، داروسازی، تولید انرژی، و …

خاک‌های دنیا در طول میلیونها سال تشکیل شده و خدمات خود را به طبیعت، گیاهان، و جانوران مختلف و انسان ها عرضه نموده اند. اراضی کشاورزی که دارای حاصل‌خیزترین خاکها هستند حداقل از ۱۲۰۰۰ سال قبل تاکنون غذا و سایر نیازهای بشر را تامین نموده اند. سازمان جهانی غذا و کشاورزی (فائو)، خاک را مادر همه پوشش‌های گیاهی جهان اعلام نموده است.

این مادر مهربان و بخشنده با حمایت فیزیکی از نباتات و تغذیه مناسب آنها، استقرار پوشش های گیاهی در طبیعت را امکان پذیر و غذای کلیه موجودات زنده را تأمین می نماید.

یکی از مهم‌ترین وظایف خاک، توزیع، تنظیم جریان، تصفیه، و ذخیره سازی آب در طبیعت، و حفاظت کمی و کیفی از آن است.

بر اساس یافته های تحقیقاتی و اجرایی در جهان و ایران، مدیریت پایدار خاک در جنگلها، مراتع، و دیم‌زارها باعث افزایش چشمگیر تولید زیست‌توده گیاهی و ارتقای بهره‌وری آب می شود. توجه کافی به مدیریت پایدار منابع خاک می تواند با حدود ۱۰۰% افزایش تولید محصول و ارتقای بهره وری آب در اراضی آبی و دیم، کمک بزرگی به حل مشکل آب کشور بنماید.

مدیریت پایدار خاک از طریق افزایش تنوع زیستی گیاهی و جانوری، ذخیره کربن، کاهش گازهای گلخانه ای و تنظیم گازهای جو زمین،۷ مهار فرسایش آبی و بادی خاک و کاهش رسوبات منابع آب و گرد و غبار، پالایش آلاینده‌ها و استحاله سموم، و تأمین نیازهای روحی-روانی و زیبایی‌شناختی انسان از طریق طراوت ناشی از استقرار پوشش گیاهی و ایجاد رنگها و عطرهای متنوع و مناظر بدیع و چشم‌نواز، یکی از ارکان مهم حفاظت محیط زیست و بهینه‌سازی شرایط زندگی انسان و همه موجودات زنده است.

برخی راهکارهای مدیریت پایدار خاک و افزایش کیفیت و بهره وری منابع خاک کشور به شرح ذیل است:

* اجرای قانون حفاظت از خاک و آیین نامه ها، و دستورالعمل های مربوط

* حفظ اراضی حاصل‌خیز و پیشگیری جدی از تغییر کاربری زمین های کشاورزی

* جلوگیری از تخریب خاک و مدیریت پایدار آن در اراضی کشاورزی، جنگلی، مرتعی، صنعتی و شهری

* مطالعه، شناسایی و تهیه نقشه های مدیریت پذیر خاک

اجرای برنامه بهبود وضعیت حاصل‌خیزی و کوددهی متوازن خاک