قدس؛ اجماع بنیانگذار و کارگزار

به گزارش عصرقائم، امروز نهم اردیبهشت ماه چهل و سومین سالروز نام‌گذاری آخرین روز جمعه ماه مبارک رمضان به نام روز قدس در سال ۱۳۵۸ است.

در روزهایی که امام خمینی ایده اختصاص یک روز به نام روز قدس را به کشورهای اسلامی را رسانه‌ای کرد، ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه دولت موقت ابتکار تعیین این روز را متعلق به خود و تیمش در وزارت خارجه دولت موقت دانست.

او در توضیح چگونگی طی شدن فرآیند طرح ایده و تصویب این نام‌گذاری، از بحث و تبادل نظر با سید کمال خرازی معاون سیاسی و علی صادقی تهرانی معاون اقتصادی و بین‌الملل خود در وزارت امور خارجه و انتقال این پیشنهادِ به بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران سخن گفت.

رهبر فقید انقلاب اسلامی اما طی سالهای حیات‌شان هیچ واکنشی مبنی بر رد یا تایید این سخنان نداشتند.

سابقه

سازمان آزادی بخش فلسطین در کنار سایر گروههای جهادی فلسطینی در جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ (۱۳۴۶) با اقدامات ایضایی ارتش اسرائیل را به داخل دره کرامه در حد فاصل مرز اردن و سوریه کشاندند و با عملیات چریکی و پارتیزانی، تلفات انسانی و لطمات جنگ‌افزاری سنگینی به نیروی زمینی این رژیم غاصب وارد کردند و پیروز معرکه شدند.

برای گرامیداشت این پیروزی، آن روز تاریخی از سوی گروههای جهادی فلسطین و برخی کشورهای دوست، به نام «روز جهانی فلسطین» نامگذاری شد و از آن سال به صورت پراکنده در برخی کشورهای اسلامی در حمایت از انتفاضه فلسطین جشن پیروزی گرفته شد اما با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن ۱۳۵۷ به درخواست و پیشنهاد بنیانگذار جمهوری اسلامی ایرانی «روز قدس» جای «روز فلسطین» را گرفت.

شروع ماجرا

با بمباران جنوب لبنان توسط نیروی هوایی رژیم صهیونیستی، امام خمینی(ره) در روز سه‌شنبه ۱۶ مرداد ۱۳۵۸ مطابق با ۱۳ رمضان ۱۳۹۹ قمری در پیامی مکتوب از شهر قم با مخاطب قرار دادن عموم مسلمانان جهان و دولت‌های اسلامی از آنان خواستند آخرین جمعه این ماه را در تقویم کشورهای‌شان «روز قدس» نام‌گذاری کنند و در این روز به صورت یکپارچه و متحد از حقوق قانونی مردم مسلمان فلسطین حمایت کنند.

عباس امیرانتظام، معاون نخست‌وزیر و سخنگوی وزارت خارجه دولت موقت پیام امام را از رادیو و تلویزیون قرائت کرد و این پیام همزمان در روزنامه‌های کثیرالانتشار چاپ شد.

پیام به این شرح بود: «من در طی سالیان دراز، خطر اسرائیل غاصب را گوشزد مسلمین نمودم که اکنون این روزها به حملات وحشیانۀ خود به برادران و خواهران فلسطینی شدت بخشیده است و به ویژه در جنوب لبنان به قصد نابودی مبارزان فلسطینی، پیاپی خانه و کاشانۀ ایشان را بمباران می‌کند.‏

من از عموم مسلمانان جهان و دولت‌های اسلامی می‌خواهم که برای کوتاه کردن دست این غاصب و پشتیبانان آن به هم بپیوندند. و جمیع مسلمانان جهان را دعوت می‌کنم آخرین جمعۀ ماه مبارک رمضان را که از ایام قدر است و می‌تواند تعیین کننده سرنوشت مردم فلسطین نیز باشد به عنوان «روز قدس» انتخاب و طی مراسمی همبستگی بین‌المللی مسلمانان را در حمایت از حقوق قانونی مردم مسلمان اعلام نمایند.»

تبیین نام‌گذاری

امام خمینی(ره) ۸ روز پس از این ابتکار، در دیدار با عبدالحلیم خَدام، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه وقت سوریه و هیات همراه، مهمترین پیام این نام‌گذاری را اینگونه تشریح کردند: «برای من یک مطلب به شکل معماست و آن این است که همه دوَل اسلامیّه و ملتهای اسلام می‌دانند که این درد چیست، می‌دانند که دستهای اجانب در بین است که اینها را متفرق از هم بکند، می‌بینند که با این تفرقه‌ها ضعف و نابودی نصیب آنها می‌شود، می‌بینند که یک دولت پوشالی اسرائیل در مقابل مسلمین ایستاده – که اگر مسلمین مجتمع بودند، هر کدام یک سطل آب به اسرائیل می‌ریختند او را سیل می‌برد – مع ذلک در مقابل او زبون هستند. معما این است که با اینکه اینها را می‌دانند، چرا با علاج قطعی، که آن اتحاد و اتفاق است روی نمی‌آورند؟ چرا توطئه‌هایی که استعمارگرها برای تضعیف آنها به کار می‌برند، آنها توطئه‌ها را خنثی نمی‌کنند؟

اسرائیل، دشمن بشریت، دشمن انسان، که هر روز غائله ایجاد می‌کند و برادرهای ما را در جنوب لبنان به آتش می‌کشد، باید بداند که دیگر اربابهای او رنگی ندارند در دنیا، و باید انزوا اختیار کنند؛ طمع‌ها را از ایران باید قطع کنند، دست‌های آنها باید از همۀ ممالک اسلامی قطع شود و عمال آن در همۀ ممالک اسلامی باید کنار بروند، روز قدس روز اعلام یک چنین مطلبی است. اعلام این است به شیاطینی که ملتهای اسلام را می‌خواهند کنار بگذارند و ابرقدرتها را به میدان بیاورند. روز قدس روزی است که قطع آمال آنها را بکند؛ و به آنها هشدار بدهد که گذشت آن زمان‌ها.»

تاکید دوباره

بنیانگذار جمهوری اسلامی یک روز بعد از این دیدار در ۲۵ مرداد ۱۳۵۸ در سخنرانی‌شان در جمع مردم قم هم تاکید کردند: «اسرائیل، دشمن بشریت، دشمن انسان، که هر روز غائله ایجاد می‌کند و برادرهای ما را در جنوب لبنان به آتش می‌کشد، باید بداند که دیگر ارباب‌های او رنگی ندارند در دنیا و باید انزوا اختیار کنند، طمع‌ها را از ایران باید قطع کنند. دست‌های آنها باید از همۀ ممالک اسلامی قطع شود. عمال آن در همۀ ممالک اسلامی باید کنار بروند.

روز قدس روز اعلام یک چنین مطلبی است. اعلام این است به شیاطینی که ملت‌های اسلام را می‌خواهند کنار بگذارند و ابرقدرت‌ها را به میدان بیاورند. روز قدس روزی است که قطع آمال آنها را بکند و به آنها هشدار بدهد که گذشت آن زمان‌ها.

روز قدس روز اسلام است. روز قدس روزی است که اسلام را باید احیا کرد و احیا بکنیم و قوانین اسلام در ممالک اسلامی اجرا بشود. روز قدس روزی است که باید به همۀ ابرقدرت‌ها هشدار بدهیم که اسلام دیگر تحت سیطرۀ شما، به واسطۀ عمال خبیث شما، واقع نخواهد شد. روز قدس، روز حیات اسلام است. باید مسلمین به‌هوش بیایند. باید بفهمند قدرتی را که مسلمین دارند. قدرت‌های مادی، قدرت‌های معنوی.

مسلمین که یک میلیارد جمعیت هستند و پشتوانۀ خدایی دارند و اسلام پشتوانۀ آنهاست و ایمان پشتوانۀ آنهاست از چه باید بترسند؟ ما با یک جمعیت کمی در مقابل دشمن‌های زیاد، دشمن‌های بسیار، قیام کردیم و ابرقدرت‌ها را شکست دادیم و کسی گمان نکند که دیگر بعضی از این قشرهای فاسد، بعضی از این چپ‌روهای آمریکایی یا غیرآمریکایی بتوانند در این مملکت اظهار وجود کنند.

آن روز که ما بخواهیم و ملت ما بخواهند، در ظرف چند ساعت تمام آنها به زباله‌دان‌های فنا خواهند ریخته شد. ملت بزرگ ما دیگر از این حرکات مذبوحانه نخواهد ترسید و حرکات اسرائیل در جنوب لبنان و نسبت به فلسطین همین حرکات مذبوحانه است. حرکاتی است که اواخر امر، اشخاص فاسد می‌کنند ـ چنانچه شاه ما، شاه مخلوع ایران این حرکات را کرد و منتهی به فنا شد.‏

دین باید دین الهی باشد، اسلام دین خداست؛ و باید در همۀ اقطار اسلام پیشروی کند. روز قدس، اعلام یک چنین مطلبی است، اعلام به این است که مسلمین به پیش! برای پیشرفت در همۀ اقطار عالَم.

روز قدس فقط روز فلسطین نیست، روز اسلام است، روز حکومت اسلامی است، روزی است که باید جمهوری اسلامی در سراسر کشورها بیرق آن برافراشته شود. روزی است که باید به ابرقدرتها فهماند که دیگر آنها نمی‌توانند در ممالک اسلامی پیشروی کنند.

‏من روز قدس را روز اسلام و روز رسول اکرم می‌دانم و روزی است که باید ما تمام قوای خودمان را مجهز کنیم و مسلمین از آن انزوایی که آنها را کشانده بودند خارج شوند و با تمام قدرت و قوت در مقابل اجانب بایستند و ما در مقابل اجانب با تمام قوا ایستاده‌ایم و نخواهیم اجازه داد کسان دیگر در مملکت ما دخالت کنند، و مسلمین نباید اجازه بدهند که کسان دیگر در ممالکشان دخالت کنند.

در روز قدس، ملتها باید به حکومت‌هایی که خائن هستند هشدار دهند. روز قدس روزی است که ما خواهیم فهمید چه اشخاصی و چه رژیم‌هایی با توطئه‌گرهای بین‌المللی موافقت دارند و با اسلام مخالفت. آنهایی که شرکت ندارند مخالف با اسلام هستند و موافق با اسرائیل و آنهایی که شرکت کردند، متعهد هستند و موافق با اسلام و مخالف با دشمنان اسلام ـ که در رأس آنها امریکا و اسرائیل است. روز امتیاز حق از باطل است، روز جدایی حق و باطل است.‏»

اهمیت چندباره

امام راحل همچنین در پیامی که سه سال بعد در تاریخ ۲۵ فروردین ۱۳۶۱ خطاب به ملت فلسطین و امت اسلام صادر کردند بر لزوم تداوم مبارزه با اشغالگران قدس، تاکید و خاطرنشان کردند: «مسئله قدس یک مسئله شخصی نیست. یک مسئله مخصوص به یک کشور و یا یک مسئله مخصوص به مسلمین جهان در عصر حاضر نیست بلکه حادثه‌ای است برای موحدین جهان و مؤمنان اعصار گذشته و حال و آینده، از روزی که مسجدالاقصی‏ پی‏ریزی شد تا آنگاه که این سیاره در نظام هستی در گردش است و چه دردناک است برای مسلمانان جهان در عصر حاضر که با داشتن آن همه امکانات مادی و معنوی، در مرئا‏ و منظر آنان به پیشگاه خداوند متعال و رسولان عالیقدرش این چنین جسارت واقع شود، آن هم از یک مشت اوباش جنایتکار.

و چه ننگ است برای دولت‌های اسلامی‌که با در دست داشتن شریان حیاتی ابرقدرت‌های جهان بنشینند و تماشاگر باشند که امریکا ابرجنایتکار تاریخ، یک عنصر فاسد بی‏‌ارزش را در مقابل آنان علم کند و با عده‏ای ناچیز عبادتگاه مقدس و قبله گاه اول آنان را از آنان غصب نموده و با کمال وقاحت در مقابل همه آنان قدرت‏نمایی کند.

و چه شرم‌‏آور است سکوت در مقابل این فاجعه بزرگ تاریخ. و چه زیبا بود که بلندگوهای مسجد الاقصی از همان روز که اسرائیل این عنصر خبیث دست به کار این جنایت عظیم شده بود، به صدا در می‏ آمدند. اکنون که مسلمانان انقلابی و شجاع فلسطین با همتی عالی و با آوای الهی از معراجگاه رسول ختمی- صلی اللَّه علیه و آله و سلم – خروش بر آورده و مسلمانان را به قیام و وحدت دعوت نموده ‏اند و در مقابل کفر جهانی نهضت نموده‏ اند، با کدام عذر در مقابل خداوند قادر و وجدان بیدار انسانی می‏‌توان در این امر اسلامی بی‏ تفاوت بود؟

اکنون که خون جوانان عزیز فلسطین دیوارهای مسجد قدس را رنگین کرده است و در مقابل مطالبه حق مشروع شان از مشتی دغل باز، با مسلسل جواب شنیده ‏اند، برای مسلمانان غیرتمند عار نیست که به ندای مظلومانه آنان جواب ندهند و همدردی خود را با آنان اظهار نکنند؟ باشد که فریاد همدردی آنان دولتها را بیدار کند که از قدرت عظیم اسلامی استفاده کرده و دست امریکای جهانخوار، این جنایتکار تاریخ را که از آن طرف دریاها به پشتیبانی ستمگران، دست پلید اسرائیل را می‏ فشارد قطع کنند و خود و ملتهای مظلوم جهان را نجات دهند.

روز قدس، روزی است که باید به این روشنفکرانی که در زیر پرده با امریکا و عمال امریکا روابط دارند هشدار داد. هشدار به اینکه اگر از فضولی دست برندارید، سرکوب خواهید شد. ما به آنها مهلت دادیم و با آنها با ملایمت رفتار کردیم که شاید دست از شیطنت بردارند و اگر دست برندارند، کلمه آخر را خواهیم گفت و خواهیم به آنها فهماند که دیگر رژیم سابق قابل برگشتن نیست و دیگر امریکا نمی تواند به اینجا حکومت کند و دیگر سایر ابرقدرتها نمی توانند در این مملکت حکومت کنند. روز قدس روزی است که باید به همۀ ابرقدرت ها هشدار داد که باید دست خود را از روی مستضعفین بردارید و سر جای خود بنشینید.

ابراهیم و پیشنهادش

با وجودی که تا لحظه مخابره پیام اختصاص آخرین جمعه ماه رمضان به نام روز قدس و قرائت این پیام توسط عباس امیرانتظام، سخنگوی دولت موقت هیچ نامی از ابراهیم یزدی نبود، اما مدتی بعد سید محمدمهدی جعفری، پژوهشگر متون دینی که از دوستان نزدیک ابراهیم یزدی بود با اشاره به گفت‌وگویش با وزیر خارجه دولت موقت در روزهای بعد از نام‌گذاری روز قدس توسط امام خمینی(ره) گفت: «… محسن رفت، من بیرون سالن منزل آقای حاج سیدجوادی با دکتر یزدی شروع کردم به صحبت کردن. دکتر یزدی گله می‌کرد و می‌گفت: «روز قدس را من در نماز جمعه پیشنهاد کردم که آخرین جمعه ماه مبارک رمضان باشد، من به امام این پیشنهاد را کردم، اما وقتی اعلام شد اصلاً اسمی از من نبردند.» من به او گفتم: «تو برای اسم این کار را کردی یا برای خدا؟» دکتر یزدی گفت: «نه، برای خدا و به خاطر فلسطینی‌ها این کار را کردم.»

ابراهیم یزدی هم در کتاب خاطراتش به نام «۶۰ سال صبوری و شکوری» و هم در صحبت‌های شفاهیش با افراد و شخصیت‌های ملی و مذهبی اواخر دهه ۱۳۵۰ و بعد از آن، مبدع و خالق روز قدس را خودش اعلام کرد و از اینکه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در پیام اولیه‌شان هیچ نامی از او نبرد، اظهار دلخوری و گلایه کرد.

او در تشریح چگونگی ابداع و نامگذاری روز قدس در کتاب خاطراتش نوشت: «پیشنهاد نامگذاری روز قدس را من مطرح کردم. بعد از جنگ شش روزه سال ۱۹۶۷ و شکست مصر و سوریه در این جنگ. برای اولین بار فلسطینی‌ها توانستند با یک سلسله عملیات نظامی در دره کرامه که در مرز اردن و سوریه بود، ارتش اسرائیل را به داخل آن منطقه بکشانند و با عملیات چریکی لطمات بسیار شدیدی به این رژیم وارد کنند. به دنبال این پیروزی آن روز تاریخی به «معرکه کرامه» و «روز جهانی فلسطین» نام گرفت که در ماه اکتبر مراسمی در این روز در همه جا برگزار می‌شد.

نامگذاری روز فلسطین هویت عربی داشت به همین دلیل مورد استقبال مسلمانان و کشورهای اسلامی غیرعرب قرار نگرفت اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی در وزارت امور خارجه با دوستانی از جمله آقایان کمال خرازی معاون سیاسی و علی صادقی تهرانی معاون اقتصادی و بین‌الملل اینجانب، بحث و تبادل نظر کردیم و در نتیجه پیشنهادی به بنیانگذار انقلاب ارائه کردیم که روز قدس به جای روز فلسطین در آخرین روز جمعه ماه مبارک رمضان قرار گیرد.

علت اینکه جمعه آخر ماه رمضان را مطرح کردیم به این دلیل بود که دهه آخر ماه رمضان یعنی از ۱۹ تا ۲۷ این ماه در خصوص شب قدر اختلاف‌‏هایی وجود دارد به همین دلیل جمعه آخر ماه رمضان پیشنهاد شد.»

منابع:

صحیفه امام، جلد ۹، ص ۲۶۷ و ۲۷۷ و ۲۷۸