“افسنتین”، تجویز طب سنتی ایرانی برای بیماری‌های کبد

به گزارش عصرقائم، افسنتین یک گیاه دارویی قدیمی با نام علمی «ابسینتیوم آرتمیزیا» است. ازنظر تاریخی، پزشکان یونانی در کتب خود از این گیاه نام برده و خواص درمانی مختلفی برای آن ذکر کرده‌اند که ازجمله آن می‌توان درمان بیماری‌های معده و کبد را نام برد. در طب سنتی آسیا و اروپا نیز این گیاه به‌عنوان دارویی برای درمان بیماری‌های دستگاه گوارش، بی خوابی و بیماری‌های مثانه استفاده می‌شده است. همچنین در طب سنتی برزیل به‌عنوان بهبوددهنده هضم، در کوبا به‌عنوان گیاهی ضدمالاریا، در چین برای درمان سرطان، در ترکیه برای کمک به درمان دیابت و در پاکستان در رفع تب استفاده می‌شده است.

به گفته محققان، مطالعاتی که بر روی گیاه افسنتین انجام شده با توجه به تدوین و ابلاغ استراتژی‌های سازمان بهداشت جهانی مبنی بر استفاده از ظرفیت طب سنتی و طب مکمل برای بهبود وضعیت سلامت، بسیار ارزشمند هستند. اما بررسی این گیاه بر مبنای منابع اصیل و دسته اول طب سنتی ایرانی و با تأکید بر اثرات درمانی آن بر روی کبد کمتر انجام شده است. در این راستا، استفاده از گیاه افسنتین در درمان بیماری‌های کبدی در آثار پزشکان بزرگ و مطرح طب سنتی ایرانی، یعنی زکریای رازی، ابن‌سینا و جرجانی از اهمیت خاصی برخوردار است.

برای رفع این نیاز پژوهشی، محققانی از دانشگاه علوم پزشکی اراک مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن موضوع ذکرشده فوق مورد بررسی علمی واقع شده است.

در این مطالعه کیفی، محققان با مراجعه به کتابخانه‌های تخصصی طب سنتی در سطح کشور و با استفاده از منابع مختلف دیجیتالی ابتدا گیاه افسنتین را در واژه‌شناسی مکتب طب ایرانی مورد بررسی قرار داده و پس از آگاهی نسبت به اسامی مختلف این گیاه، هریک از نام‌ها را در کتب مختلف طبی خصوصاً سه کتاب مشهور الحاوی، قانون و ذخیره خوارزمشاهی جست‌وجو و بررسی کردند.

بر اساس نتایج این پژوهش، با توجه به استفاده فراوان اطبای مشهور ایرانی از این گیاه و تطابق یافته‌های ایشان با طب مدرن در زمینه درمان بیماری‌های کبدی، به نظر می‌رسد بررسی بیشتر تأثیر این گیاه بر بیماری‌های کبدی در طب ایرانی اگر به‌صورت گسترده‌تر باشد و نتایج این بررسی با استانداردها و موازین طب مدرن سنجیده شود، بتوان به راهکارهای جدیدی در درمان بیماری‌های کبدی دست یافت.

دراین‌باره، سید امیرحسین لطیفی، پژوهشگر مرکز تحقیقات طب سنتی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی اراک و تیم پژوهشی پنج نفره همراهش می‌گویند: «اطبای ایرانی، گونه‌های مختلفی از بیماری‌های کبدی را در آثار خود شرح داده‌اند که دراین‌بین استفاده از گیاه افسنتین در ۱۷۹ نسخه از کتب سه‌گانه الحاوی، قانون و ذخیره برای در بیماری‌های آماس کبد، یرقان، سده کبد، آسیت، استسقا، سوءمزاج سرد کبد وسوءمزاج گرم کبد به‌صورت مفرده و ترکیبی مورد استفاده قرار گرفته است».

آن‌ها می‌افزایند: «از این میان بیشترین استفاده گیاه افسنتین مربوط به بیماری‌های آماس کبد با فراوانی ۲۳ درصد، یرقان ۲۰ درصد، آسیت ۱۹ درصد و سده کبد ۱۳ درصد بوده است. بیشترین شکل استفاده از این گیاه نیز به‌صورت خوراکی (۸۰ درصد) و در مرحله بعد موضعی (۲۰ درصد) بوده است».

همچنین بررسی‌های انجام شده در این تحقیق نشان داده که طبق کتب فوق، در نسخه‌های ترکیبی استفاده از گیاهانی مثل سنبل، مصطکی، انیسون، ریوند چینی، گل سرخ، زعفران، لک مغسول، غاریقون و عصاره غافث در کنار افسنتین بیشتر به منظور تشدید اثر درمانی افسنتین و یا رفع عوارض این گیاه بر بدن استفاده شده است.

لطیفی و همکارانش اظهار داشته‌اند: «همچنین بررسی مقالات طب مدرن نیز شناخت کافی مؤلفان این کتب را نسبت به بیماری‌های کبدی روشن کرد. به‌طوری‌که بر مبنای مقایسه انجام‌شده بیماری‌های اولیه کبد، همانند هپاتیت و بیماری کبد الکلی و غیرالکلی هم‌ردیف بیماری‌های ابتدایی و شروع‌کننده امراض کبد یعنی سوءمزاجات قرار می‌گیرند و استسقای زقی معادل سیروز کبدی همراه با آسیت است و با توجه به استفاده فراوان این گیاه در کتب طب ایرانی و تطابق یافته‌های آن‌ها با طب مدرن بررسی‌های بیشتر درباره تأثیر این گیاه بر بیماری‌های کبدی لازم است».

قابل ذکر است از یافته‌های جالب این پژوهش، مقاله‌ای علمی پژوهشی به رشته تحریر درآمده که فصل‌نامه «طب مکمل» متعلق به دانشگاه علوم پزشکی اراک به انتشار آن پرداخته است.