تهمت به خانم گزارشگر جای همراهی در تقبیح تحریم‌ها

به گزارش عصرقائم، مهرداد خدیر در یادداشتی در عصر ایران نوشت: «توضیحات گزارشگر ویژۀ سازمان ملل دربارۀ گزارش خود در زمینۀ «تاثیر منفی اقدامات یک‌جانبۀ قهرآمیز بر بهره‌مندی از حقوق بشر» و با موضوع مشخص آثار تحریم‌ها در ایران صریح‌تر و افشاگرانه‌تر از آن است که تصور می‌شد. می‌توان حدس زد دعوت‌کنندگان ایرانی هم انتظار این حجم از صراحت استادتمام حقوق بین‌الملل در دانشگاه مینسک بر جنبۀ ناقضانۀ حقوق بشر دربارۀ تحریم‌های آمریکا علیه ایران – بی هیچ ابهام و ایهام – را نداشتند؛ چرا که برخی این سؤال را مطرح می‌کردند چه تضمینی دربارۀ گزارش نهایی او وجود دارد.

از سوی دیگر پیش از سفر ۱۲ روزه، خانم گزارشگر تحت فشار و مورد انتقاد بود که چرا سفر خود را منوط به پذیرش گزارشگر ویژۀ حقوق بشر از جانب ایران نکرده؛ حال آن که کمیساریای حقوق بشر ده‌ها گزارشگر موضوعی دارد که به حقوق مختلف از جمله حق غذا، حق بهداشت و در این فقره آثار منفی اقدامات قهری یکجانبه می‌پردازند و ایران از ۱۰ سال پیش با سفر گزارشگران ویژۀ کشوری مخالفت می‌کند نه گزارشگران موضوعی؛ کمااینکه حسب اظهار مقامات رسمی پیش‌تر با سفر دو گزارشگر موضوعی موافقت شده بود؛ اگر چه خود به دلیل ترجیح سفر به نقاط دیگر نیامدند.

دکتر آلنا دوهان که در سکوت و طی ۱۲ روز در ایران سرگرم گفت‌وگو هم با مقامات و مسئولان رسمی و هم با و کنشگران سیاسی و مدنی بود روز چهارشنبه رئوس گزارش خود را اعلام کرد؛ گزارشی که در سه ماه آینده کامل می‌کند تا در شهریورماه به شورای حقوق بشر سازمان ملل ارائه دهد.

او به‌صراحت تحریم‌های آمریکا را ناقض حقوق اقتصادی و اجتماعی مردم ایران دانست و گفت: این تحریم‌ها تاثیرات مخربی روی زندگی شهروندان عادی ایران داشته و از تحریم‌کنندگان و مشخصا آمریکا خواست تحریم‌ها علیه ایران را بردارند؛ چرا که بر اساس حقوق بین‌الملل قابل توجیه نیست؛ به ویژه در مورد تجارت، انتقال پول و همچنین موارد مربوط به زیرساخت‌ها مانند تهیۀ غذا، بهداشت و دارو.

مهم‌ترین بخش از سخنان خانم گزارشگر اما آنجا بود که از بلوکه‌شدن رقمی بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار از پول‌های ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا در بانک‌های جهان گفت و تأکید کرد بررسی‌های او نشان می‌دهد تحریم‌هایی که از سال ۲۰۱۸ و در پی خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام بر ایران اعمال شده، تاثیرات بسیار مخربی بر اقتصاد ایران داشته است.

وی همچنین از جلسات متعدد خود با تعدادی از نمایندگان دولت و اعضای آن، نمایندگان بخش بهداشت و سلامت، نیکوکاران، نمایندگان نهادهای مدنی و کنشگران حقوق بشر و کسب و کار در این ۱۲ روز خبر داد که نشان می‌دهد محدود به حکومتی‌ها و رسمی‌ها و کانال‌های از پیش تعریف و توجیه شده، نبوده است.

همچنین می‌توان پیش‌بینی کرد گزارش نهایی او دقیق‌تر و با ذکر جزئیات بیبشتر خواهد بود و سه ماه آینده فرصت دارد تا روی اطلاعات دریافتی و مشاهدات و شنیده‌ها و مستندات بیشتر کار کند؛ سه ماهی که چه‌بسا هم تحریم‌کنندگان به او فشار وارد کنند و هم صفر و صدی‌ها که در این مقوله هم به کمتر از محکومیت جمهوری اسلامی رضایت نمی‌دهند و گزارشگر خوب را گزارشگری می‌دانند که در همه حال این طرف را محکوم کند ولو جای پای ترامپ روی گلوی مردم ایران مشهود باشد.

آلنا دوهان جدای بندهای تفصیلی با ذکر مشخصات و جزئیات، حاصل بررسی‌های خود را کوتاه و رسا و در قالب این جمله هم بیان کرد: «تحریم‌ها ناقض حقوق اقتصادی و اجتماعی مردم ایران است.»

این سخنان اما به کام حامیان براندازی خوش ننشسته؛ چرا که اصرار دارند همۀ کاستی‌ها را یکسره متوجه حکومت بدانند و تحریم‌های ترامپ را هم علیه جمهوری اسلامی و نه مردم ایران می‌دانستند. به همین خاطر بعضا اتهاماتی را به گزارشگر وارد کرده‌اند؛ تا جایی که اسناد دفتر کمیساریا دربارۀ کمک‌های دریافتی کشورها را به مثابۀ پرداخت رشوه به او دانسته‌اند؛ حال آن که اگر بنا بر این باشد استناد به گزارش‌های دیگران نیز بلاموضوع می‌شود.

در داخل نیز البته منکران اثر بیشتر تحریم‌ها به نسبت عملکردها در دولت روحانی حالا با این طعنه روبه‌رو می‌شوند که چگونه این گزارشگر طی تنها ۱۲ روز به این حجم از تأثیر ویرانگر پی برده و اینان درصدد انکار آثار منفی تحریم یا  بهره‌برداری سیاسی علیه دولت قبل بودند. کسانی که اصرار داشتند نقش تحریم‌ها را کمتر از سوءمدیریت و فساد بدانند حالا با گزارش رسمی‌ای مواجه شده‌اند که از ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار پول بلوکه‌شده ایران به خاطر تحریم‌ها سخن می‌گوید. ۱۰۰ میلیارد دلار را هنگامی می‌توان بیشتر درک کرد که بدانیم داستان ارز ترجیحی که نان و مرغ و روغن را گران کرده ۱۰ میلیارد دلار به خود اختصاص می‌داد.

با این حال به نظر می‌رسد این وجه به رغم یادآوری پاره‌ای بی‌مهری‌ها و بی‌انصافی‌ها اجماعی ملی شکل گرفته و مطالبۀ رفع تحریم‌ها را گسترده‌تر کرده و در عین حال این پرسش را هم به میان آورده که وقتی پای منافع مردم ایران در میان است، چرا کسانی دوست نداشتند گزارشگر ویژه به ایران بیاید و حال که آمده و با غیر دولتی‌ها هم ملاقات کرده و همه یک‌صدا علیه تحریم سخن گفته‌، قصد دارند او را متهم کنند که به سفارش جمهوری اسلامی کاری انجام داده و مگر مردم ایران با پوست و گوشت و استخوان آثار تحریم‌ها را لمس نمی‌کنند؟

هر نگاهی که به عملکرد و اهداف ستاد حقوق بشر قوه قضاییه داشته باشیم، انتشار این گزارش بی‌شک یک موفقیت برای تیم جدید ستاد مدیریتی آن است که دبیر آن البته جایی توضیح داده بود ریاست رییس قوه بر آن به معنی تعلق ستاد به دستگاه قضایی نیست و مقامات مختلف در آن عضویت دارند؛ اگرچه ترکیب، حکومتی است.

دبیر فعلی ستاد – غریب‌آبادی – که از تجارب خود در دوران حضور در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و صبغۀ دیپلماتیک بهره برده، ریسک احتمال گزارش منفی و کم جلوه‌دادن آثار تحریم‌ها را پذیرفت و در حالی دعوت‌کنندۀ گزارشگر ویژه شد که بودجه سفر را کشور میزبان تقبل نمی‌کند و دیدار با مقامات رسمی هم بخشی از برنامه‌های آن بوده و مطابق فهرستی که طبق فراخوان تهیه کرده بود با چهره‌های خارج از حاکمیت – و طبعاً بعضاً و شاید غالباً منتقد – هم دیدار و گفت‌وگو داشته است.

از فحوای رئوس گزارش چنین برمی‌آید که همه جا انتقاد از اِعمال تحریم‌ها و توصیف آثار سوء آن بر زیست اجتماعی و اقتصادی ایرانیان را شنیده است؛ حال آن که برخی حدس می‌زدند کسانی بخواهند ایران را هم مقصر جلوه دهند اما کدام ایرانی وطن‌دوستی از یاد می‌برد که آمریکا بود که از برجام خارج شد و موج امید برخاسته از توافق هسته‌ای را به یأس بدل کرد؟ از این رو این سخن گزاف نیست که صراحت و فقدان لکنت در محکومیت تحریم‌ها در گزارش ناشی از اطلاعات فعالان سیاسی و مدنی و اجتماعی در گفت‌وگوها با خانم گزارشگر هم بوده؛ چرا که دریافته طیف متنوعی هستند که احتمالا به عملکردهای داخلی معترض‌اند ولی در بحث تحریم‌ها و دفاع از برجام یکپارچه موضع گرفته‌اند و همین بر او اثر گذاشته باشد.

هر نقدی ولو در حوزه حقوق بشر در ایران داشته باشیم، مانع از آن نیست که تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه مردم ایران را نقض آشکار حقوق بشر بدانیم و از گزارش خانم گزارشگر استقبال کنیم.

با این نگاه باید صریح و روشن ابراز تأسف کنیم از ایرانیان و رسانه‌های فارسی‌زبانی که دکتر دوهان را متهم به کار سفارشی می‌کنند. شک نداریم او خود شگفت‌زده خواهد شد؛ چرا که نمی‌توان مدعی مبارزۀ انسانی بود و از عمل غیر انسانی دفاع کرد.

به جای اتهام‌افکنی، هم‌آوا با گزارشگر ویژۀ «بررسی آثار منفی اقدامات قهری یک‌جانبه بر بهره‌مندی افراد از حقوق بشر» جملۀ او را تکرار کنیم: «تحریم‌های یکجانبه تمام حقوق بشر مردم ایران را نقض کرده است.»

این گزاره که تحریم‌ها ناقض حقوق بشر است به این معنی نیست که در جایی که تحریم نیست الزاما وضعیت بی‌عیب است و ظاهرا این همان نکته‌ای است که برخی یا درنیافته‌اند یا اغراض سیاسی را از زیست مردم ایران مهم‌تر می‌دانند.

این گزارش اگر عزم مقامات برای احیای برجام و رفع تحریم‌ها و پیگیری در دادگاه‌های بین‌المللی را بیشتر کند و به یاد داشته باشند علیه تحریم‌ها یکجانبه است و اگر خدای‌ناکرده دوباره سر از سازمان ملل درآوریم، این گونه موضع نخواهند گرفت آثار مثبت‌تری هم خواهد داشت اگر منفی‌بافان و بدبینان به زمین و زمان، جهان را تنها با دو رنگ سیاه و سفید نبینند.»