چرا امام زمان عجل‌الله از نظرها غایب شد؟

به گزارش عصرقائم، حجت‌الاسلام محمدامین نجفیان – کارشناس مسائل دینی- در گفت‌وگو ، با موضوع آغاز ولایت حضرت مهدی(عج) اظهار کرد:درباره آغاز این دوره‌ حیاتی و مهم در تاریخ شیعه باید به رخ دادهایی که پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام در سامرا روی داد، اشاره کرد. روز جمعه، هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری قمری، امام حسن عسکری علیه السلام پس از این که نماز صبح را خواندند، بر اثر زهری که هشت روز قبل معتمد به ایشان خورانده بود، به شهادت رسید. این حادثه در شرایطی روی داد که امام یازدهم افزون بر این که مانند پدران خود زمینه را برای غیبت آماده کرده بود، شب پیش از شهادت‌شان، دور از چشم مأموران خلیفه، نامه‌های بسیاری به شهرهای شیعه‌نشین فرستادند. خبر شهادت امام در سراسر شهر سامرا پیچید و مردم به احترام آن حضرت عزاداری کردند. به گفته مورخان، در روز شهادت امام، سامرا به صحرای قیامت تبدیل شده بود.

این کارشناس مسائل دینی خاطرنشان کرد: عثمان بن سعید عمری، به نمایندگی از حجت بن الحسن علیه السلام متصدی غسل، کفن و دفن حضرت شد و بر اساس گفته شیخ صدوق، خود، امام زمان علیه السلام به جای عمویش جعفر که قصد نمازگزاردن داشت، بر بدن پدر بزرگوارش نماز خواند.

حجت‌الاسلام نجفیان یادآور شد: حکومت عباسی از مدت‌ها پیش بر اساس سخن رسول الله صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السلام مبنی بر این که مهدی فرزند امام حسن عسکری علیه السلام است، امام یازدهم را زیر نظر داشت و مراقب بود تا فرزندی از ایشان نماند، ولی امام یازدهم با پنهان نگه داشتن خبر ولادت فرزندش این نقشه را باطل کرده بود. پس از شهادت امام، کم کم خبر فرزندی به نام مهدی علیه السلام پخش شد و تلاش چند باره خلیفه عباسی برای یافتن امام مهدی علیه السلام به نتیجه نرسید.

وی افزود: عثمان بن سعید، نائب اول امام بود و با آغاز غیبت ولی عصر علیه السلام توقیعات حضرت را به شیعیان می‌رساند. از همان زمان بود که شیعیان برای نخستین بار طعم غیبت را چشیدند. آغاز غیبت صغری مصادف با آغاز امامت حضرت مهدی علیه السلام بود تا مردم آرام آرام با مفهوم تلخ و دردناک غیبت آشنا شده و بتوانند تا آن زمان که به اشتباه خود پی می‌برند و به وظایف خود در برابر امامان آگاه می‌شوند، همچنان دیندار بمانند.

این کارشناس مسائل مذهبی ادامه داد: در دوران غیبت صغری، چهار نایب خاص، امر وساطت میان امام علیه السلام و شیعیان را به عهده داشتند و چنان‌که خواهیم دید، همه آنها معروف و سرشناس بودند. آنان احکام دین را از وجود اقدس امام زمان علیه السلام گرفته و در اختیار شیعیان می‌گذاشتند.  سؤالات [کتبی و شفاهی] ایشان را به حضور امام زمان علیه السلام برده و سپس پاسخ را به شیعیان می‌رسانیدند و همچنین، وجوه شرعی شیعیان را با وکالتی که از امام داشتند، می‌گرفتند [و به حضرت تحویل می‌دادند یا با اجازة ایشان مصرف می‌کردند] آنان جمعی بودند که امام حسن عسکری علیه السلام در زمان حیات خود عدالتشان را تأیید و همه را به عنوان امین امام زمان علیه السلام معرفی کرد و بعد از خود، ناظر و متصدی کارهای خویش گردانید و آنها را با نام و نسب به مردم معرفی کرد.

آغاز امامت امام زمان علیه السلام؛ زمانی برای شادی منتظران

حجت‌الاسلام نجفیان بیان کرد: بر اساس تعالیم اسلامی، یکی از وظایف مهم هر مسلمان، انتظار ظهور حضرت قائم(عج) است؛ انتظار تحقق وعده الهی بر حاکمیت صالحان و تشکیل دولت اهل بیت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) است. اما آیا هیچ می‌دانید که پاداش این انتظار چیست و چه ثمری برای منتظران دارد؟

وی ابراز کرد: امام صادق (علیه السلام) در این روایت به این پرسش پاسخ می‌دهند: «الا اخبرکم بما لا یقبل‌الله عزوجل من ‌العباد عملا الا به؟ فقلت: بلی. فقال: شهادة ان لا اله الا الله، و ان محمدا عبده [و رسوله] و الاقرار بما امرالله، و الولایة لنا، و البراءة من اعدائنا – یعنی الائمة خاصة – و التسلیم لهم، و الورع و الاجتهاد و الطمانینة، و الانتظار للقائم – علیه‌السلام – ثم قال: ان لنا دولة یجیی‌ء الله بها اذا شاء.  ثم قال: من سره ان یکون من اصحاب القائم فلینتظر ولیعمل بالورع و محاسن الاخلاق، و هو منتظر، فان مات و قام القائم بعده کان له من الاجر مثل اجر من ادرکه، فجدوا وانتظروا، هنیئا لکم ایتها العصابة المرحومة. سپس [امام] فرمود: برای ما دولتی است که هر زمان خداوند بخواهد، آن را محقق می‌سازد. آنگاه [امام] فرمود: هر کس دوست می‌دارد از یاران حضرت قائم(عج) باشد باید که منتظر باشد و در این حال به پرهیزکاری و اخلاق نیکو رفتار کند، در حالی که منتظر است، پس چنانچه بمیرد و پس از مردنش قائم(عج)، بپا خیزد، پاداش او همچون پاداش کسی خواهد بود که آن حضرت را درک کرده است، پس کوشش کنید و در انتظار بمانید، گوارا باد بر شما [این پاداش] ای گروه مشمول رحمت‌ خداوند! آیا شما را خبر ندهم به آنچه که خدای صاحب عزت و جلال، هیچ عملی را که جز به آن عمل، از بندگان نمی‌پذیرد؟ گفتم: بله. فرمود: گواهی دادن به این که هیچ شایسته پرستشی جز خداوند نیست و این که محمد(صلی الله علیه و آله) بنده و فرستاده او است، و اقرار کردن به آنچه خداوند به آن امر فرموده، و ولایت ما، و بیزاری از دشمنانمان – یعنی خصوص امامان – و تسلیم شدن به آنان، و پرهیزکاری و تلاش و مجاهدت و اطمینان و انتظار قائم(عج).

به گفته این کارشناس مسائل دینی برای منتظران زمان غیبت همین پاداش بس که نام آنها در زمره یاران امام عصر(عج)، و از جمله کسانی ثبت‌ شود که آن حضرت را به هنگام ظهور همراهی می‌کنند.

تأملی در باب طول عمر امام زمان علیه السلام

حجت‌الاسلام نجفیان تاکید کرد: امام زمان(عج) عدالت گستری است که به امر حق تعالی، سال‌ها از نظرها پنهان و با ظهور حق بر جهان حاکم می‌شود. آگاهان برای ظهور ایشان لحظه‌شماری کرده، با بصیرت دینی و خودسازی زمینه آن را فراهم می‌آورند.

وی ادامه داد: ولادت حضرت مهدی صاحب الزمان در شب جمعه، نیمه شعبان سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ هجری بوده است. در زمان امامت حضرت هادی(ع) اخباری منعکس شد مبنی بر اینکه به زودی فرزندی تولد می‌یابد که کاخ جباران و ستمکاران را سرنگون و عدل و داد را حاکم می‌کند. این اخبار و نگرانی از ظهور مصلحی که پایه‌های حکومت ستمکاران را متزلزل می‌کند، حکام وقت را بر آن داشت که به هر نحو ممکن از تولد نوزاد در آن سالها جلوگیری کنند، همانند نمرود و فرعون، غافل از اینکه با خواست و اراده خداوند متعال نمی‌توان مقابله کرد.

این کارشناس مسائل دینی اضافه کرد: در چنین شرایطی حضرت مهدی(عج) تولد یافت اما از نظرها مخفی ماند مگر چند شیعه خاص که به حضور آن حضرت می رسیدند. حضرت مهدی (عج) پنهان می‌زیست تا امام حسن عسکری(ع) در روز هشتم ماه ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری به شهادت رسید. در این روز بنا به سنت اسلامی حضرت مهدی بر پیکر مقدس پدر بزرگوار خود نماز گزارد تا خلفای ستمگر عباسی نتوانند جریان امامت را تمام شده اعلام و یا بدخواهان آن را از مسیر اصلی منحرف کنند و وراثت معنوی و رسالت اسلامی و ولایت دینی را به دست دیگران سپارند.

حجت‌الاسلام نجفیان گفت: جعفر، برادر امام یازدهم که به جعفر کذاب معروف بود قصد داشت از موقعیت استفاده کرده و به عنوان جانشین بر پیکر امام نماز بگزارد که در این هنگام حضرت مهدی(عج) بر پیکر پدر حاضر شد. خبر وجود امام عصر خیلی زود در همه جا پیچید و ستمگران را به تکاپو واداشت تا امام را یافته و آن حضرت را به منظور راحتی ستمکاری‌های خود از میان بردارند.به همین دلیل مشیت الهی بر این بود که حضرت از نظرها پنهان شود تا از گزند ستمکاران مصون مانده و شیعیان از وجود پرخیر و برکت آن حضرت محروم نگردند و امام(عج) از ظاهرها نهان اما انوار هدایتش همگان را نویدبخش باشد.

غیبت کوتاه یا غیبت صغری

این کارشناس مسائل دینی بیان کرد: مدت غیبت صغری بیش از هفتاد سال طول کشید (از سال ۲۶۰ هجری تا سال ۳۲۹ ) که در این مدت نایبان خاص، به محضر حضرت می رسیدند و پاسخ نامه‌ها و سؤالات را به مردم می‌رساندند. نایبان خاص که افتخار رسیدن به محضر امام را داشتند چهار تن بودند که به ” نواب خاص ” یا ” نایبان ویژه ” معروف هستند.نخستین نایب خاص حضرت مهدی عثمان بن سعید اسدی است که ظاهرا بعد از سال ۲۶۰ هجری وفات کرد و در بغداد به خاک سپرده شد. عثمان بن سعید از یاران و شاگردان مورد اعتماد امام دهم و امام یازدهم بود و خود در زیر سایه امامت پرورش یافته بود.دومین سفیر و نایب امام(عج) محمد بن عثمان بن سعید فرزند عثمان بن سعید است که در سال ۳۰۵ هجری وفات کرد و در بغداد به خاک سپرده شد. نیابت و سفارت محمد بن سعید نزدیک چهل سال به طول انجامید. سومین سفیر، حسین بن روح نوبختی بود که در سال ۳۲۶ هجری فوت کرد و ابوالحسن علی بن محمد سمری چهارمین سفیر و نایب امام حجت بن‌الحسن است که در سال ۳۲۹ هجری قمری درگذشت و در بغداد دفن شد. مدفن وی نزدیک آرامگاه عالم و محدث بزرگ ثقة الاسلام محمد بن یعقوب کلینی است.

غیبت بلند یا غیبت کبری یا نیابت عامه

حجت‌الاسلام نجفیان خاطرنشان کرد: این دوره بعد از زمان غیبت صغری آغاز شد و تا امروز ادامه دارد که دوران امتحان و سنجش ایمان و عمل مردم است. در زمان نیابت عامه، امام ضابطه و قاعده‌ای به دست داده است تا در هر عصر، فرد شاخصی که شرایط و ویژگی‌ها در همه ابعاد بر او صدق کند، نایب عام امام عصر باشد و به نیابت از سوی امام در امر دین و دنیا ولی جامعه باشد. به همین دلیل در هیچ دوره‌ای پیوند امام با مردم گسیخته نشده است. امروز که دوران نیابت عامه است، عالم بزرگی که دارای همه شرایط فقیه و دانای دین بوده است و نیز شرایط رهبری را دارد در رأس جامعه قرار می‌گیرد و مردم به او مراجعه می‌کنند و او صاحب ” ولایت شرعیه ” به نیابت از حضرت مهدی (عج) است.

طول عمر امام زمان علیه السلام

این کارشناس مسائل دینی اظهار کرد: بلندی عمر امام با در نظر گرفتن عمرهای درازی که قرآن به آنها اشاره شده و در کتاب‌های تاریخی نیز آمده نظیر عمر نوح(ع)، موضوع عجیب و پیچیده‌ای نیست. در قرآن کریم آمده است: وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَی قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِیهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلَّا خَمْسِینَ عَامًا فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ؛  و به راستی نوح را به سوی قومش فرستادیم پس در میان آنان نهصد و پنجاه سال درنگ کرد تا طوفان آنها را در حالی که ستمکار بودند فرا گرفت. (سوره عنکبوت، آیه ۱۴) فَلَوْلَا أَنَّهُ کَانَ مِنْ الْمُسَبِّحِین، لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلَی یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛  و اگر او (حضرت یونس) از زمره تسبیح‌کنندگان نبود قطعا تا روزیکه برانگیخته می‌شوند در شکم آن [ماهی] می‌ماند. (سوره صافات، آیات ۱۴۳ و ۱۴۴)

حجت‌الاسلام نجفیان گفت: تورات نیز در شرح زندگی پیشینیان به عمرهای طولانی برخی از آنها اشاره دارد: حضرت آدم ۹۲۰، شیث پسر آدم ۹۱۲،   انوش پسر شیث ۹۰۵، لمک ۷۷۷ و حضرت نوح ۹۵۰ سال عمر کردند.

به گفته وی، فلاسفه اعتقاد دارند بهترین دلیل برای امکان چیزی، واقع شدن آن است. ضمن اینکه بی‌تردید تأملی در کائنات و آنچه در اطراف ما قرار دارد، تأکیدی بر قدرت بیکران خالق هستی بخش است و پس شک نیست اینکه خداوند اراده کند بنده‌ای بسیار بیشتر از سایرین عمر کند، به هیچ عنوان غیرممکن، بعید و عجیب نیست.

فلسفه غیبت

این کارشناس مسائل دینی اظهار کرد: امام صادق(ع) فرمود: “موضوع غیبت سرّی است از اسرار خداوند و غیبی است از غیوب الهی، چون خدا را حکیم می دانیم باید اعتراف کنیم که کارهایش از روی حکمت صادر می شود؛ گرچه تفصیلش برای ما مجهول باشد. ” از این حدیث به خوبی آشکار می‌شود که علت و فلسفه اصلی غیبت، جزء اسرار الهی است و جز ائمه اطهار(ع) کسی نمی‌داند؛ آنها هم مأذون به بازگو کردن آن نبودند. ولی در پاره‌ای از روایات بعضی از حکمت‌های آن بیان شده است.

حکمت‌های غیبت و سرّی از اسرار الهی

حجت‌الاسلام نجفیان تاکید کرد: غیبت امام مهدی(عج) سری از اسرار الهی است که فلسفه اصلی آن بر بندگان مخفی و پوشیده است و تنها بعد از ظهور حضرت روشن خواهد شد.

آزمایش و غربال انسان‌های صالح

وی افزود: گروهی که ایمان محکمی ندارند باطنشان ظاهر می‌شود و کسانیکه ایمان در اعماق دلشان ریشه کرده به واسطه انتظار فرج، صبر بر شداید و ایمان به غیبت، ارزششان معلوم می‌شود. امام موسی بن جعفر(ع) می‌فرماید: “برای صاحب الامر ناچار غیبتی خواهد بود، به طوری که گروهی از مومنین از عقیده برمی‌گردند. خدا به وسیله غیبت، بندگانش را امتحان می‌کند. ”

حفظ جان امام مهدی (عج)

این کارشناس مسائل دینی تصریح کرد: پیغمبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) بارها به مردم گوشزد کرده بودند که دستگاه ظلم و ستم عاقبت به دست مهدی موعود(عج) برچیده می‌شود و کاخ‌های بیدادگری را واژگون خواهد کرد وجود مقدس امام زمان(عج) همواره مورد توجه دو گروه قرار می‌گرفت.  یکی مظلومان و ستمدیدگان که متاسفانه همیشه عده آنان زیاد بوده و هست. آنان به قصد تظلم و امید حمایت و دفاع دور وجود امام زمان(عج) جمع شده تقاضای نهضت و دفاع می‌کردند و همیشه عده زیادی اطراف امام(ع) را احاطه کرده و انقلاب و غوغایی برپا بود.

حجت‌الاسلام نجفیان بیان کرد: گروه دوم زورگویان و ستمکاران خونخوار که بر ملت محروم تسلط یافته و در راه رسیدن به منافع شخصی و حفظ مقام خویش از هیچ عمل زشتی پروا ندارند و حاضرند تمام ملت را فدای مقام خود کنند. این گروه چون وجود مقدس امام مهدی(عج) را سد راه منافع و مقاصد شوم خود می‌دیدند ناچار بودند وجود مقدس آن جناب را از میان بردارند و خودشان را از این خطر بزرگ برهانند. در این تصمیم اساسی با هم متحد شده تا قطع ریشه عدالت و دادخواهی هرگز از پای نمی‌نشستند و خداوند حکیم به وسیله غیبت امام دوازدهم(عج) جانش را از شر دشمنان حفظ کرده است.

آمادگی پذیرش جهانی

وی افزود: برای ظهور امام مهدی(عج) به عنوان خاتم‌الاوصیا و منجی بشریت و تحقق یک انقلاب همه جانبه در سطح جهان، علاوه بر وجود رهبری شایسته، قطعاً زمینه و آمادگی جهانی نیز لازم است؛ بنابراین می‌توان فقدان آمادگی جهان را یکی از فلسفه‌ها و حکمت‌های غیبت امام مهدی(عج) برشمرد.

غیبت امام زمان علیه السلام یک سنت الهی

این کارشناس مسائل دینی خاطرنشان کرد: اساساً مساله غیبت در گفتار معصومین(ع) به عنوان یک سنت الهی مطرح شده است که در میان انبیاء پیشین و اوصیای آنها معمول بوده است. بنابر روایات، صالح پیامبر در سن پیری از میان قومش غایب شد و غیبت او مدتی به طول انجامید. به طوریکه چون به میان قومش بازگشت وی را نشناختند.

حجت‌الاسلام نجفیان بیان کرد: حضرت موسی(ع) نیز مدتی غایب بود و در طی این مدت بنی‌اسراییل در حیرت و سرگردانی و رنج بسیار به سر می‌بردند تا بار دیگر موسی(ع) به نزد آنها بازگشت. چنین غیبت‌هایی درباره حضرت یونس، یوسف و برخی دیگر از پیامبران نیز ذکر شده است. بنابراین مساله به مانند سنت جاریه‌ای تلقی شده است که در باره امام زمان(عج) در امت خاتم الانبیا نیز مصداق پیدا می‌کند.

وی گفت: دانش بشری برای کشف بسیاری از امور یارا نیست و توان فهم آنها را ندارد.

این کارشناس مسائل دینی گفت: بسیاری از اسرار نظام خلقت هنوز برای ما مجهول است و خداوند متعال که در گفتارش جای هیچ شک و تردیدی نیست در کتاب خود از این موضوع اینچنین خبر داده است : ” و از دانش تنها مقدار بسیار کمی به شما داده شده است” و همچنین امام صادق(ع) در باره علت غیبت امام مهدی(عج) می‌فرمایند ” بی‌گمان برای قائم آل محمد غیبتی است که بطلان خواهان در آن شک می کنند.  سپس از آن حضرت سوال شد چرا آن حضرت غیبت می کنند؟ ایشان جواب دادند ” برای امری که ما اجازه بیان آن را برای شما نداریم”.