پرداخت شهریه تحصیل دانشجویان معلول؛ از قانون‌گذاری تا اجرا

به گزارش عصرقائم، افراد دارای معلولیت، بخشی از جمعیت دانشجویان کشور را تشکیل می‌دهند. آنها علاوه بر مشکلات متعددی که در مسیر رفت‌بازگشت به دانشگاه به خانه یا خوابگاه برای آنها وجود دارد با مسائل متعددی روبرو هستند. نبود رمپ، درهای ورودی بزرگ و یا اتوماتیک، آسانسور، سرویس های بهداشتی برای معلولان ولیچری از جمله مشکلاتی است که همچنان دانشجویان معلول در خوابگاه و سایر محیطهای عمومی دانشگاه با آن دست به گریبان هستند.

در کنار همه این مشکلات، بحث شهریه دانشجویان و ادامه تحصیل و فارغ التحصیلی آنها نیز از جمله دغدغه های دانشجویان معلول است.

بر اساس ماده ۹ “قانون حمایت از افراد دارای معلولیت” سازمان بهزیستی موظف به پرداخت شهریه دانشجویان معلول شهریه‌پرداز است. اگرچه این موضوع از سوی قانون‌گذار تبیین شده اما بررسی‌ها حاکی از آن است که اراده‌ای برای اجرای کامل این ماده قانونی وجود ندارد.

در ماده ۹ قانون افراد دارای معلولیت بر برخورداری از “آموزش رایگان” افراد دارای معلولیت تاکید شده است. در این ماده قانونی آمده است:” افراد دارای معلولیت نیازمند واجد شرایط در سنین مختلف می‏ توانند با معرفی سازمان از آموزش عالی رایگان در واحدهای آموزشی تابعه وزارت‏خانه ‏های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دیگر دستگاه ‏های دولتی و نیز دانشگاه آزاد اسلامی و سایر مراکز آموزش عالی غیردولتی از محل ردیف مربوطه در بودجه سنواتی بهره‌مند شوند.”

این ماده قانونی بیانگر این موضوع است که تمام دانشجویان دارای معلولیت که در دانشگاه‌های که از سوی دو وزارتخانه “علوم، تحقیقات و فناوری” و “بهداشت، درمان و آموزش پزشکی” تحصیل می‌کنند، مشمول قانون تحصیل رایگان می‌شوند. اجرای این مصوبه مستلزم انجام وظایفی از سوی سازمان بهزیستی، سازمان سنجش آموزش و سازمان برنامه و بودجه است.

اگرچه چنین سازوکاری تعریف شده اما مشکلات متعددی که از سوی جامعه هدف قانون حمایت از افراد دارای معلولیت مطرح می‌شود، می‌تواند گواهی بر این ادعا باشد که سازمان بهزیستی نتوانسته‌است در حوزه دانشجویی توفیق چندانی داشته باشد. در آستانه فرا رسیدن ۱۲ آذرماه برابر با سوم دسامبر مصادف با روز جهانی معلولان به سراغ یکی از مشکلات دانشجویان دارای معلولیت یعنی بحث “شهریه دانشگاه” رفتیم.

“م. الف” یک دانشجوی دارای معلولیت درباره مشکلات پیش‌روی این گروه گفت: به دلیل اینکه شهریه ما به‌موقع از سوی سازمان بهزیستی پرداخت نمی‌شود، بسیاری از دانشجویان نمی‌توانند در هر ترم تحصیلی انتخاب واحد کنند. البته این مشکل به انتخاب واحد ختم نمی‌شود، چرا که بسیاری از دانشجویانی که فارغ‌التحصیل شده‌اند نیز به دلیل بدهی به دانشگاه بابت شهریه نمی‌توانند تسویه حساب کنند.

“ب.م” یکی دیگز از دانشجویان معلول درباره مشکلات ایجاد شده بخاطر شهریه‌ اظهار کرد: دانشجویان بعضا به دلیل بدهی انباشت شده بابت شهریه خود نمی‌توانند برای ترم جدید ثبت‌نام کرده و فرآیند انتخاب واحد را سپری کنند. به همین دلیل، ناچارند که مبلغ شهریه را خودشان پرداخت کنند. این در حالی است که دانشجویان دارای معلولیت که بضاعت مالی پایینی دارند و توان پرداخت شهریه دانشگاه های شهریه دار را ندارند به سمت ترک تحصیل سوق داده می‌شوند. زیرا بسیاری از آنها توانایی پرداخت شهریه چند میلیون تومانی را ندارند.

اگرچه طبق قانون این گروه باید به صورت رایگان تحصیل کنند اما مشکلات و موانع متعدد بر سر راه آنان سبب می‌شود که انگیزه‌ای برای ادامه تحصیل نداشته باشند. یک دانشجوی معلول مقطع دکتری به ایسنا گفت: عدم برخورداری از مزایای ماده قانونی تحصیل رایگان، انگیزه اصلی دانشجویان که تحصیل و پژوهش است را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد زیرا دانشجویان به جای اینکه به فکر تحصیل باشند، درگیر تامین شهریه می‌شوند و به دلیل مشکلات اقتصادی می‌توان گفت زنگ خطر برای ترک تحصیل دانشجویان معلول به صدا درآمده است.

یکی دیگر از دانشجویان معلول مقطع دکتری در خصوص مشکلات ادامه تحصیل به ایسنا گفت: همواره با مشکلات فراوانی روبرو هستیم چرا که سازمان بهزیستی همواره نسبت به پرداخت شهریه کم‌کاری کرده است. سازمان بهزیستی به جای حمایت از جامعه هدف قانون حمایت از افراد دارای معلولیت، مشکلات و موانع فراوانی بر سر راه آنها قرار می‌دهد. در حالی که این سازمان موظف به پرداخت شهریه است. شهریه که از سوی بهزیستی برای دانشجویان مقطع دکتری پرداخت می‌شد، مبلغ ۴ میلیون تومان بود که در سال ۸۹ با افزایش ۵ میلیون تومانی به ۹ میلیون تومان رسید. شهریه دانشجویان معلول مقاطع کاردانی تا کارشناسی ارشد به صورت ۱۰۰ درصد از سوی سازمان بهزیستی پرداخت می‌شود و دانشجویان هیچ شهریه‌ای را به دانشگاه پرداخت نمی‌کنند. اما در مقطع دکترا به علت کمبود بودجه، سازمان بهزیستی به دانشجویان کمک‌هزینه شهریه پرداخت می‌کند ولی مبلغ شهریه مقطع دکتری دانشگاه آزاد زیاد است که مبلغ شهریه ۹ میلیون تومانی نمی‌تواند بخش اعظم شهریه را پوشش دهد. این در حالی است که این ما به التفاوت مبلغ، بعد از ورود به پایان‌نامه چند برابر می‌شود.

یک دانشجوی دیگر گفت: گاهی تاخیر در پرداخت شهریه موجب می‌شود که دانشجویان مشمول سنوات تحصیلی شوند و مطابق دانشجویان جدیدالورود، شهریه پرداخت کنند. برخی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی به دلیل اینکه فارغ‌التحصیل نشده‌اند، موقعیت‌های شغلی متعددی از دست داده‌اند.

به گزارش ایسنا، بررسی‌ها حاکی از آن است که طرح‌های متعددی برای پرداخت شهریه دانشجویان دارای معلولیت مورد آزمون و خطا قرار گرفته است. به این ترتیب که سال ۹۳، تصمیم بر این می‌شود که سازمان بهزیستی با دانشگاه به صورت مستقیم در ارتباط باشند و شهریه به صورت مستقیم به حساب دانشگاه واریز شود. ممانعت نکردن از ادامه تحصیل دانشجو توسط دانشگاه، هدف از اجرای این طرح بود تا نپرداختن شهریه به بهانه‌ای برای دانشگاه تبدیل نشود تا از تحصیل دانشجو جلوگیری کند. که البته این طرح به سرانجام نمی‌رسد؛ سپس سامانه‌ امور دانشجویان معلول راه‌اندازی می‌شود که دانشجویان مدارک خود را بارگذاری کنند تا شرایط آنها مورد بررسی قرار گیرد. تا زمانی که مدارک به طور کامل بارگذاری نشود، شهریه پرداخت نمی‌شود. این سامانه می‌توانست اطلاعات دقیقی از تمام دانشجویان دارای معلولیت شهریه‌پرداز در اختیار سازمان بهزیستی قرار دهد و میزان دقیق شهریه‌ها و بودجه مورد نیاز این بخش را به دست بیاورد. اما به گفته دانشجویان، مشکلات این سامانه نیز متعدد بود.

اخیرا نیز علی محمد قادری، رئیس سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌های رسمی کشور درباره پرداخت شهریه این گروه از دانشجویان گفت: از ابتدای سال جاری و در۶ ماه گذشته حدود ۳۸ میلیارد تومان از شهریه دانشجویان پرداخت شده است، در عین حال ما به معوقه‌های سال‌های گذشته دانشجویان نیز توجه جدی داشته‌ایم، به طوری که هزینه تحصیل دانشجویانی که ۲ تا ۳ترم شهریه معوق داشتند را نیز واریز کردیم و تا ماه آینده نیز ۲۱ میلیارد تومان دیگر از این معوقات پرداخت می‌شود.

تصور اولیه از عدالت آموزشی، عدالت در دسترسی همگانی به آموزش با کیفیت است. در واقع عمده تلاش در تحقق عدالت آموزشی در نظام آموزش عالی، برخورداری از شرایطی است که هزینه‌های تحصیلی نتواند زیست دانشجویی را تحت تاثیر قرار دهد و عاملی برای ترک تحصیل نشود. از سوی دیگر به جهت آنکه آموزش، امکان دستیابی به فرصت‌ها و موقعیت‌های آتی اجتماعی و شغلی را فراهم می کند، باید در کانون توجه قرار گیرد. مسئولان امر باید توجه داشته باشند تحصیل و اشتغال برای افراد دارای معلولیت فقط اهرم کسب درآمد نیست بلکه فرصت حضور در جامعه و جلوگیری از گوشه‌نشینی آن‌ها را فراهم می‌کند.بنابراین فراهم آوردن امکانات ادامه تحصیل و عمل به قوانین موجود در این زمینه برای دانشجویان معلول از جمله وظایفی است که مسئولان باید به آن توجه ویژه داشته باشند.