تثبیت کانون‌های گردوغبار و توسعه کشاورزی پایدار در اراضی شور خوزستان

به گزارش عصرقائم، یکی از بحران‌هایی که سال‌های اخیر بخش وسیعی از غرب و جنوب غرب کشور و به خصوص استان خوزستان را به تناوب تحت تاثیر قرار داده است، هجوم ذرات معلق در هوا موسوم به گرد و غبار است و در پژوهش‌های انجام شده، چند کانون اصلی تولید ریزگرد در استان خوزستان شناسایی شده است.

در مجاورت این کانون‌های گرد و غبار، منابع عظیمی از زه‌آب نیز وجود دارد که بلااستفاده در نواحی خلیج فارس و همچنین هورهای محلی پراکنده هستند و در مواردی، حجم زیاد زه آب در زه‌کش‌های اصلی مشکل‌ساز شده و منجر به پس زدن مجدد زه‌آب به شبکه آبیاری و زه‌کشی شده است.

به منظور کاهش کانون‌های ریزگرد و همچنین کاهش معضلات ناشی از زه‌آب‌ها، طرح پایلوتی با عنوان “مدل‌سازی، طراحی و ایجاد پایلوت پژوهشی با هدف ایده پردازی، ایده پروری، توسعه و بکارگیری فناوری‌های زیستی در تثبیت کانون‌های بحرانی تولید گرد و غبار” از سوی گروه پژوهش، زیرساخت و توسعه فناوری ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری اجرایی شده است.

محققان این طرح در نظر دارند تا با استفاده تلفیقی از منابع زه‌آب شور به منظور تولید آبزیان (میگو و آرتمیا)، علوفه و چوب به صورت یک چرخه کامل شورورزی در کانون‌های ریزگرد، ضمن تثبیت این کانون‌ها، زمینه اقتصادی پایداری را برای اشتغال و بهبود معیشت ساکنین از طریق بخش خصوصی و شرکتهای دانش بنیان فراهم کنند.

همچنین با استفاده از این منابع زه‌آب در شورورزی، مسائل مربوط به دفع این زه‌آب‌ها و باقی ماندن احتمالی ریزگردهای نمکی در سطح حوضچه‌های تبخیری نیز به صورت اصولی رفع خواهد شد.

“تطبیق فناوری‌های معرفی شده برای شرایط محلی در شرایط مشابه خوزستان”، “مدیریت و هدایت پتانسیل‌های فناوری کشور” و “انجام تحقیقات مختلف برای توسعه فناوری‌های زیستی کشور” از اهداف کلان این طرح پایلوت در حوزه شورورزی به شمار می‌رود.

مجریان این طرح که با مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان اجرایی شده است، به دنبال “استفاده اقتصادی و پایدار از منابع زه‌آب بلا استفاده در استان”، “فراهم کردن فرصت اشتغال و تولید اقتصادی با استفاده از منابع حاشیه‌ای، “امکان‌سنجی برای ورود بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه فعالیت‌ها”، “بررسی سازگاری ارقام و گونه‌های جدید گیاهی و آبزی معرفی شده”، “آزمون راهکارها، فناوری‌ها و ایده‌های نوین”  و “مدل سازی سرنوشت زیست بوم با اجرای پایلوت شورورزی” هستند.

جزئیات تثبیت کانون‌های گردوغبار با گیاهان

ماهرو شایق از محققان ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در گفت‌وگو ، با اشاره به جزئیات اجرای پایلوت شورورزی برای تثبیت کانون‌های گرد و غبار، گفت: اجرای این طرح در راستای تثبیت کانون‌های گرد و غبار، طراحی شده است و ما برای این منظور از فناوری شوروزی استفاده کردیم.

وی ادامه داد: در طی اجرای این طرح از کشت گیاهان شور زیست در کانون‌های گرد و غبار بهره بردیم و توانستیم با استفاده از برخی از گیاهان منتخب، گرد و غبار را تثبیت کنیم.

شایق با تاکید بر اینکه در این طرح، گیاهان شور زیست، در اراضی شور رشد کردند، یادآور شد: مزیت این روش نسبت به روش‌های دیگر استفاده از زه‌آب کشاورزی است. این روش نسبت به سایر روش‌ها به دلیل انجام فرایند خاک‌ورزی و مدیریت خاک از پیچیدگی‌هایی برخوردار است.

شایق با بیان اینکه در این روش از آب شور برای آبیاری گیاهان شور زیست در اراضی شور استفاده شد، خاطر نشان کرد: روش استفاده شده در این طرح تحقیقاتی به گونه‌ای است که در عین آن‌که شرایط مناسبی را برای رشد گیاهان در اراضی شور فراهم کرده، ولی به میزان شوری خاک منطقه اضافه نکرده است.

این محقق ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی،  فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست‌جمهوری با بیان اینکه فاز اول این طرح اجرایی شده است، ابراز امیدواری کرد در فاز دوم‌ با همکاری سازمان جنگل‌ها و مراتع، از طریق کشت و تولید محصولاتی با  ارزش افزوده بالا، اقدام به تثبیت کانون‌های گرد و غبار خواهد شد.

اجرای طرح زیست فناورانه تثبیت ریزگرد در خوزستان

وی اجرای این طرح پایلوت شورورزی برای تثبیت کانون‌های گرد و غبار را در منطقه “جفیر” خوزستان ذکر کرد و ادامه داد: از آنجایی که‌ مخزنی از بذر گیاهان بومی منطقه تهیه شده است، ما در این طرح، بذر ژنتیکی گیاهان بومی منطقه اعم از گیاهان دارویی و برخی درختان را برای کشت انتخاب کردیم.

وی اضافه کرد: علاوه بر این گیاهان، گیاهانی که می‌توانستند از نظر اقتصادی به صرفه باشند مانند “کینوا” و “سالیکورنیا” و همچنین درختانی برای زراعت چوب مانند “اکالیپتوس” و “گز” در این منطقه تست شدند.

شایق به دستاوردهای فاز اول پایلوت تثبیت کانون‌های گرد و  غبار اشاره کرد و گفت:  گیاهانی که در طرح پایلوت در منطقه‌ جفیر خوزستان کاشت شدند، توانستند کانون‌های گرد و غبار را تثبیت کنند و نتایج نشان داد که این گیاهان خاک را نگه می‌دارند و مانع از جا به جایی خاک می‌شوند.

وی تاکید کرد: اگر بتوانیم در این طرح محصولاتی با ارزش افزوده بالا تولید کنیم، علاوه بر تثبیت کانون‌های گرد و غبار، قادر خواهیم بود کشاورزی پایداری را در منطقه ایجاد کنیم.

شایق، فاز بعدی این طرح را پرورش آبزی پروری و پرورش آرتمیا دانست که هنوز اجرایی نشده است.

وی خاطرنشان کرد: این روش برای تثبیت کانون گرد و غبار در یزد نیز آغاز  شده است.