تأثیرات بوروکراسی بیمارستانی بر پرستاران

به گزارش عصرقائم، بوروکراسی، سنگ بستر اصلی سازمان‌های بخش دولتی و از مهم‌ترین مفاهیم مطرح شده در علوم اداری و سیاسی است که بیش از دو قرن است که به شکل جدید آن مورد توجه جدی قرار گرفته است و آن را معلول رشد صنایع و تکنولوژی و توسعه امور بازرگانی و پیشرفت اقتصادی می‌دانند. در بسیاری از کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای جهان سوم، بوروکراسی جزو قدرتمندترین نهادها بوده و اغلب به‌عنوان نوعی از سیستم محصور شده توسط عقلانیت در تصمیم‌گیری، غیر شخصی بودن روابط اجتماعی، وظیفه محوری و سرسختی با روحیه انعطاف‌ناپذیر و قوانین نهادینه‌شده تعریف می‌شود.

بنا بر نظر متخصصان، بوروکراسی امروزه اغلب به‌عنوان یک بیماری که سازمان‌های بزرگ به آن مبتلا هستند، ادراک می‌شود. لذا به علت ویژگی‌های منفی که برای سیستم‌های بوروکراتیک در نظر گرفته شده است، می‌توان گفت بوروکراسی به بردگی انسان مدرن می‌انجامد. اما در کنار این موضوع، می‌توان گفت بوروکراسی یک شکل کارآمد از سازمان برای دستیابی به مزایایی مانند عقلانیت، دقت و پیش‌بینی پذیری است که واجد مزایای مثبتی برای آن سازمان یا نهادهای اجرایی خواهد بود. به همین دلیل چنانچه بوروکراسی بر اساس سازمان منطقی بر پا شود، کارآمد خواهد بود، به‌طوری‌که وجود پست‌های سازمانی به‌صورت سلسله‌مراتب با اهداف روشن موجب تسهیل در انجام امور می‌شود و می‌تواند کارکردها و پیامدهای مثبتی داشته باشد.

محققانی از دانشگاه یزد در رابطه با این موضوع، به انجام یک مطالعه پژوهشی پرداخته‌اند که در آن به بوروکراسی بیمارستان‌ها و کارکرد آن روی پرستاران پرداخته شده است.

در این پژوهش کیفی، محققان با استفاده از مصاحبه‌های طراحی‌شده عمیق با پرستاران بیمارستان‌های دولتی شهر یزد به گردآوری اطلاعات مورد نیاز خود و سپس تجزیه و تحلیل آن‌ها پرداخته‌اند.

یافته‌های این پژوهش شامل ۱۷ مقوله اصلی ازجمله فقر فراغت پرستاران، کژکارکردهای ناشایسته‌سالارانه، کنترل و تبعید پرستاران، فوبیای دادخواست‌های حقوقی دیه، مقایسه‌های شکست، سیاست‌های اجتماعی تضادآفرین و یک مقوله هسته برساخت بوروکراسی گسست بودند که در قالب خط داستان، مدل پارادایمی و طرح‌واره نظری گردآوری شدند.

به گفته سیدعلیرضا افشانی، پژوهشگر دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد و دو تن دیگر از همکارانش، «نتایج بررسی‌های ما نشان داد که بوروکراسی گسست، به‌طوری‌که به‌دنبال حاکمیت گسترده بوروکراسی مدرجی که در سه سطح خرد، میانی و کلان در بطن بیمارستان خود را نمایان می‌کند، برساخته می‌شود».

آن‌ها می‌گویند: «پرستاران به‌دنبال حاکمیت بوروکراسی مدرج، عموماً راهبردهای گوناگونی ازجمله انتقال خودخواسته به سایر بخش‌های درمانی، پویایی در کار، تلاش برای ارتقای شغلی و سازگاری بلندمدت با حرفه خود را انتخاب می‌کنند».

بر اساس این نتایج که در فصل‌نامه «مددکاری اجتماعی» منتشر شده‌اند، واکنش‌ها و مقاومت‌های پرستاران در برابر حاکمیت بوروکراسی مدرج که در قالب استراتژی‌های مختلف نمایان می‌شود، درنهایت پیامدهایی ازجمله گسست در روابط اجتماعی دوستانه و بازاندیشی مادی در حرفه پرستاری را به‌دنبال دارد».

افشانی و همکارانش برای کاسته شدن از تبعات بوروکراسی بر پرستاران، پیشنهادهای زیر را ارائه داده‌اند:

– فرصت‌های برابر به‌منظور ارتقای شغلی برای تمام پرسنل و کادر درمانی ازجمله پرستاران فراهم شود.

– با توجه به این‌که پرستاران به‌طور مداوم مقایسه‌های شکست مادی را تجربه می‌کنند، در کنار اجرای طرح تعرفه‌گذاری، نظام پرداخت کارانه‌ای برای آن‌ها اصلاح شود.

– با توجه به این‌که اجرای طرح تحول سلامت بیش‌ازپیش کار عاطفی و یدی بین پرستاران را افزایش داده است، به‌موازات افزایش حجم کاری پرستاران، به افزایش کادر درمانی در سطح بیمارستان‌ها توجه جدی شود.

– به‌منظور داشتن کادر درمانی کارآمد در بین پرستاران، به سلامت جسمی و روانی آن‌ها توجه ویژه‌ای شود.