رنج «سلامت» از کمبود نیرو و پروژه‌هایی که معطل مانده‌اند

به گزارش عصرقائم، وزارت بهداشت به عنوان یک دستگاه خدماتی، همواره با دو چالش بزرگ مواجه بوده است که باعث شده در روند خدمت به مردم، با موانع و مشکلاتی مواجه شود.

کمبود منابع مالی و انسانی، دو معضل قدیمی وزارت بهداشت است که هرگز با طور کامل، رفع و رجوع نشده است. به طوری که در مقاطعی، شاهد تزریق بودجه به اندازه نیاز وزارتخانه بوده ایم؛ اما در مقطع دیگر، این تزریق بودجه به گونه‌ای نبوده که پاسخگوی نیازهای حوزه سلامت کشور بوده باشد.

در موضوع نیروی انسانی نیز، وضعیت وخیم‌تر از کمبود منابع بوده است. به طوری که شاهد اضافه کاری‌های اجباری نیروهای بخش بالین در بیمارستان‌ها هستیم. با این حال، شرایط وزارت بهداشت در موضوع کمبود نیروی انسانی در بخش بالین، بحرانی است.

بنابر اعلام مدیران حوزه پرستاری، بیمارستان‌های کشور نیازمند حداقل ۱۰۰ هزار نیروی پرستاری هستند تا وضعیت به شرایط عادی نزدیک شود. زیرا، آنچه در حال حاضر مشاهده می‌کنیم، کمتر از یک پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی است.

حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، در روزهای گذشته نامه‌ای به رئیس جمهور نوشت و از مشکلات کمبود نیروی انسانی در حوزه سلامت، گلایه کرد.

در بخشی از نامه رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، آمده است: برخی دستگاه‌ها مانند سازمان امور استخدامی و سازمان برنامه و بودجه و بدون در نظر گرفتن مصالح کشور و نظام در شرایط موجود و بدون استفاده از نظر متخصصین امر و سازمان‌های مردم نهاد قانونی، تصمیمات ناپخته و ناراضی کننده می‌گیرند.

شهریاری عنوان داشته است که چطور ۱۷ هزار جوان پرستار و کادر بهداشت و درمان کشور و مدافعین سلامت دهه هفتادی و نزدیک به دهه هشتادی ما اعم از آقا و خانم در ایام کرونا در پاسخ به استمداد مسئولین وقت؛ مصالح کشور را در حدی تشخیص دادند که راضی شدند جانشان را کف دست بگیرند و بدون چشم‌داشت در ایام کرونا با ترک خانه؛ عزیزان و خانواده خود؛ در بیمارستان‌ها مستقر شوند و با پوشیدن لباس‌های زجرآور و ماسک‌های محدود کننده هوا و غذا و…، ظرف دو سه ماه مملکت را از بن بست کرونا در بیاورند و مسئولین وقت هم با دیدن این حرکت بی‌بدیل تاریخی به همه آنها وعده استخدام بدهند، اما اکنون که هنوز هم از اتمام کرونا اطمینان نداریم با رفتار مسئولین همین دستگاه‌ها با عدم تشخیص اقتضائات کشور و عدم قدرشناسی متقابل، نه تنها استخدام نشوند بلکه در این شرایط اقتصادی و اجتماعی توسط مسئولین فعلی از کار بیکار و خانه نشین شوند؟! در حالی که این عزیزان حتی در پیک‌های کرونایی جز همان حقوق بسیار مختصر سربازی و شرکتی و طرحی، هیچ مزایای دیگری هم نداشتند.

در همین حال، بهروز رحیمی معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت بهداشت، ضمن تاکید بر مخالفت وزارت بهداشت با تعدیل نیرو، گفت: ملاک استخدام در وزارت بهداشت پست‌های سازمانی خالی نیست، بلکه ملاک نیاز واقعی استان‌ها و حوزه‌های مختلف است و وزارت بهداشت با تعدیل نیرو در هر شکلی مخالف است.

وی از طرح پیشنهاد برای تبدیل وضعیت نیروهای طرحی دوران کرونا بدون آزمون در قالب طرح ساماندهی کارکنان دولت با حمایت مجلس خبر داد و افزود: برای جبران کمبود نیروی ناشی از بازنشستگی همکاران و برای تأمین نیروی مورد نیاز پروژه‌های بهداشتی، درمانی و آموزشی قابل افتتاح تا پایان سال ۱۴۰۱، به بیش از ۱۰۰ هزار نیرو نیازمندیم که امیدواریم سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری و استخدامی نگاه ویژه‌ای به حوزه سلامت مردم داشته باشند و مجوز مورد نیاز برای آن را به وزارت بهداشت اختصاص دهند.

به گفته معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت بهداشت، در سال جاری تاکنون ۷۰۰ پروژه بهداشتی و درمانی و آموزشی توسط وزارت بهداشت، افتتاح شده و قرار است ۲۰۰۰ پروژه دیگر نیز تا پایان سال مورد بهره برداری قرار گیرد.

این در حالی است که برای راه اندازی این پروژه‌ها، می‌بایست نیروی انسانی مورد نیاز تأمین شود.

به نظر می‌رسد، وزارت بهداشت که به عنوان دستگاه متولی سلامت در کشور شناخته می‌شود، اختیار لازم برای تأمین نیروی انسانی مورد نیاز را در مراکز بهداشتی و درمانی ندارد و باید مجوزهای آن را، دو سازمان دولتی صادر کنند که متأسفانه تفاوت نگاه بر حوزه سلامت، باعث شده تا وزارت بهداشت همواره از معضل کمبود نیروی انسانی رنج ببرد.

با وجود اصرار وزارت بهداشتی‌ها برای جذب ۶۰ هزار نیروی بهداشتی و درمانی در جهت بهره‌برداری از پروژه‌های جدید حوزه سلامت در سال جاری، اما خبری از صدور مجوز استخدام نیرو اعم از نیروهای بهداشتی و پرستاران و… نیست. این در حالی است که به گفته مسئولان وزارت بهداشت کمبود نیرو به ویژه در زمینه پرستاری نه تنها در مناطق محروم، بلکه در شهرهای بزرگ و کلان‌شهرهایی مانند تهران نیز حاد بوده و در عین حال اضافه شدن ۱۱ هزار تخت بیمارستانی به حوزه درمانی کشور نیز معطل تامین نیرو و به ویژه نیروی پرستاری است.

البته چالش کمبود نیرو در نظام سلامت کشور، مساله جدیدی نیست و وزارت بهداشتی‌ها در ادوار مختلف با این معضل مواجه بوده‌اند و همواره نیز تقاضای جذب نیرو در بخش‌های مختلف حوزه سلامت را از دولت داشته‌اند؛ درخواستی که البته هیچ گاه آنطور که باید و شاید به آن پاسخ داده نشد. با شیوع بحران کرونا، اما معضل حاد کمبود نیرو در مراکز بهداشتی و درمانی خود را نشان داد و بر همین اساس هم مسئولان از پرستاران طرحی و قراردادی خواستند تا پای کار بیایند و در مقابل هم قول استخدام و تبدیل وضعیت نیروهای پرستاری فعال در بخش‌های کرونا از آزمایشگاه و مراکز تصویربرداری گرفته تا بخش‌های بیمارستانی و … داده شد، اما حالا با فروکش کردن کرونا در کشور، گویا دولتی‌ها خیال محقق کردن وعده‌هایشان را ندارند؛ به طوری که بنابر اعلام مسوولان، ۱۷ هزار پرستار در بخش‌های مختلف طرح‌شان تمام‌ شده، اما با وجود وعده‌های مسئولان درباره استخدام و به‌کارگیری آنها، وضعیت استخدامی این نیروها هنوز تعیین تکلیف نشده و بیکار هستند.

در عین حال به گفته  سازمان نظام پرستاری استان تهران نیز استخدام پرستاران تمدید طرحی کرونا همچنان بدون سرانجام مانده و حتی جلسات و پیگیری‌های زیادی در این زمینه از سوی نظام پرستاری و وزارت بهداشت صورت گرفته، اما لازم است که سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری استخدامی با قاطعیت بیشتری به این امر اهتمام ورزند. به طوری که امین کوهساریان-رئیس سازمان نظام پرستاری استان تهران در این زمینه به ایسنا اعلام کرد که «هنوز برای استخدم این پرستاران نه بودجه‌ای در نظر گرفته شده و نه مجوز استخدامی صادر شده است. در حالی که در اوج کرونا این افراد جان خود را کف دست گرفتند و به مراکز بیمارستانی رفتند، اما اکنون بلاتکلیف هستند و به این ترتیب تنها در استان تهران حدود ۲۰۰۰ پرستار تمدید طرحی کرونا تعدیل شدند.»
کسری ۱۵۰۰۰ نیروی پرستاری برای تخت‌های بیمارستانی موجود در کشور

تعدیل نیرو و عدم تحقق وعده‌های استخدام نیرو در وزارت بهداشت، در حالی انجام شده که حوزه سلامت به شدت تحت فشار چالش کمبود نیرو و به ویژه نیروی پرستاری قرار دارد. به طوری که به گفته وزارت بهداشتی‌ها شاخص تعیین نیرو در حوزه درمان بیمارستانی، تخت و بر اساس مطالعات انجام شده، اعلام می‌شود که به ازای هر تخت بیمارستانی در کشور، باید ۲.۹ نیرو داشته باشیم. بر این اساس در حال حاضر ۱۰۷ هزار تخت بیمارستانی در بخش دولتی در کشور داریم که باید این میزان تخت ضرب‌ در ۲.۹ شود و تعداد نیروی انسانی مورد نیاز در بیمارستان‌های کشور را مشخص کند. از این تعداد باید ۱.۲ پرستار باشد که بر این اساس اکنون باید ۱۲۰ هزار پرستار در بیمارستان‌های ما خدمت درمانی ارائه دهند. این در حالی است که در حال حاضر تنها ۱۰۵ هزار پرستار در کشور مشغول به خدمت‌رسانی هستند و در نتیجه سیستم درمانی کشور تنها در حوزه پرستاری و برای تخت‌های بیمارستانی فعلی، بیش از ۱۵۰۰۰ کسری نیرو دارد.

در عین حال قرار است که در سال جاری نیز حدود ۱۱ هزار تخت بیمارستانی به ظرفیت تخت‌های بیمارستانی کشور به ویژه با اولویت مناطق محروم و کمتر برخوردار اضافه شود و طبیعتا برای افتتاح و بهره‌برداری از این پروژه‌ها نیز به جذب نیرو نیاز  است. به طوری که به گفته دکتر سیف‌الله مرادی- مدیرکل منابع انسانی معاونت توسعه وزارت بهداشت، بابت این ۱۱ هزار تخت باید ۲۴ هزار مجوز استخدام در سال جاری به وزارت بهداشت ارائه دهند که بر اساس شاخص ۱.۲ پرستار به ازای هر تخت، باید از این میزان مجوز استخدام، ۱۲ هزار نفر آن نیروی پرستاری باشد.

بنابراین در حال حاضر وزارت بهداشت برای بیمارستان‌های فعال خود، ۱۵ هزار پرستار کسری دارد و در عین حال برای راه‌اندازی پروژه‌های جدید خود نیز به ۱۲ هزار نیروی پرستاری نیاز دارد. بر این اساس تنها در حوزه پرستاری وزارت بهداشتی‌ها با کمبود ۲۶ الی ۲۷ هزار نفری نیرو مواجهند. از سوی دیگر  باید توجه کرد که بر اساس اعلام مسئولان وزارت بهداشت، ظرف سال گذشته و امسال ۱۷ هزار نفر از مجموعه دانشگاه‌های علوم پزشکی بازنشسته شدند. در عین حال طبق مصوبه دولت باید به حوزه بهداشت و درمان، به ازای هر یک خروجی، یک نیروی ورودی داشته باشیم. بنابراین ۱۷ هزار نیرو نیز در این زمینه باید به وزارت بهداشت مجوز استخدام ارائه شود.

بنابراین سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری و استخدامی باید فکری به حال این کسری‌ها در حوزه سلامت کشور کنند؛ چراکه کمبود نیرو در بهداشت و درمان مستقیما جان و سلامت مردم را نشانه می‌رود. همچنین این کسری‌ها به لحاظ روحی و جسمی فشار مضاعفی را بر کادر درمان کشور وارد می‌کند و در نتیجه کیفیت ارائه خدمات سلامت را با خطر جدی مواجه کرده و از آن می‌کاهد؛ موضوعی که در نهایت می‌تواند منجر به نارضایتی بیماران شده و وضعیت بیمارستان‌ها را آشفته کند.
کمبودهای بهداشتی

البته بحث کمبود نیرو در حوزه سلامت، تنها به بیمارستان‌ها ختم نمی‌شود، بلکه در حوزه بهداشت نیز این کمبودها به صورت عیان رخ نشان می‌دهد. گفته می‌شود که در حال حاضر در حوزه بهداشت ۱۳۰ هزار نیرو فعالیت می‌کنند. این در حالی است که بر اساس چارت سازمانی باید در حوزه بهداشت ۱۹۰ هزار نیرو وجود داشته باشد. بنابراین بر اساس چارت سازمانی حوزه بهداشت کمبودی ۶۰ هزار تایی در این حوزه به چشم می‌آید. به طوری که دکتر دکتر حسین فرشیدی- معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز در این زمینه به ایسنا، گفت: در حال حاضر بیش از ۱۳۰ هزار نفر در حوزه بهداشت کشور شاغل هستند و حدود ۶۰ هزار ردیف هم در بهداشت ردیف خالی داریم.

در عین حال طبق اعلام وزارت بهداشتی‌ها، حدود ۸۷۸ مرکز بهداشتی درمانی و خانه بهداشت نیز در کشور آماده افتتاح بوده و معطل تامین نیرو هستند که برای افتتاح این مراکز نیز بر اساس نرم استاندارد ۱۰ هزار و ۹۹ نفر نیرو مورد نیاز است.

بر این اساس کمبود نیرو در وزارت بهداشت به چالشی مزمن بدل شده است؛ کمبودهایی که می‌تواند خطرات جدی را برای بهداشت و درمان کشور ایجاد کرده و سلامت مردم و همچنین کیفیت ارائه خدمات را به خطر اندازند و در عین حال خستگی و فرسودگی را در بین نیروهای سلامت کشور ایجاد کند. بر این اساس وزارت بهداشتی‌ها درخواست کرده‌اند که سازمان برنامه و بودجه و سایر سازمان‌های ذی‌ربط، امسال و در جهت راه‌اندازی پروژه‌های جدید بهداشتی و درمانی مجوز ۶۰ هزار نیرو را به وزارت بهداشت ارائه دهند و حل مشکل کسری‌ نیرو برای مراکز بهداشتی و درمانی فعال را در سال آینده در دستور کارشان قرار دهند. در عین حال نیز شایسته است که مسئولان استخدامی کشور به وعده‌های خود در مقابل پرستارانی که با جان‌شان در مقابل کرونا ایستادند و در بحرانی‌ترین روزهای کشور بیماران را تنها نگذاشتند، عمل کرده و وضعیت این نیروها را تعیین تکلیف کنند.