شوراي نگهبان عماد ملت و دين

به گزارش قائم آنلاین، نهاد مقدس شوراي نگهبان كه از ابتكارات و آينده‌نگري هاي حضرت امام خميني (ره) به شمار مي رود بموجب اصل نود و يكم قانون اساسي و به‌منظور پاسداري از احكام اسلام و قانون اساسي تشكيل شد. اين نهاد شامل ۱۲ عضو ( شش نفر فقيه و شش نفر حقوقدان) مي باشد.

اصل ۹۱ قانون اساسی اشاره دارد كه : «به‏ منظور پاسداری‏ از احکام‏ اسلام‏ و قانون‏ اساسی‏ از نظر عدم‏ مغایرت‏ مصوبات‏، مجلس‏ شورای‏ اسلامی‏ با آنها، شورایی‏ به‏ نام‏ شورای‏ نگهبان‏ با ترکیب‏ زیر تشکیل‏ می‏ شود: شش نفرازفقهای عادل وآگاه به مقتضیات زمان ومسایل روز. انتخاب این عده بامقام رهبری است.»

دربخش دیگری ازاصل ۹۱،درموردشرایط عضویت حقوقدانان درشورای نگهبان چنین آمده است: «شش نفر حقوقدان دررشته های مختلف حقوقی، ازمیان حقوقدانان مسلمانی که به وسیله رئیس قوه قضاییه به مجلس شورای اسلامی معرفی میشوند و بارأی مجلس انتخاب میگردند.»

براساس اصل ۹۲ قانون اساسی، اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب می‏شوند؛ حال با دانستن مطالب فوق در خصوص كليت نهاد مقدس شوراي نگهبان، بعنوان مطالب تكميلي براي آگاهي خوانندگان محترم از نحوه تاسيس اين نهاد بايد بيان داشت كه حضرت امام خميني (ره) در روز نخست اسفند ۱۳۵۸ آقايان لطف اله صافي گلپايگاني، احمد جنتي، عبدالرحيم رباني شيرازي، محمدرضا مهدوي كني، غلامرضا رضواني و صانعي را بعنوان فقهاي شوراي نگهبان منصوب فرمودند.

اما از آنجا كه هنوز مجلس شوراي اسلامي تشكيل نشده بود، پس از برگزاري انتخابات اولين دوره مجلس شوراي اسلامي در تاريخ ۲۴ اسفند ۱۳۵۸، اين مجلس در هفتم خرداد ۱۳۵۹ آغاز به كار كرد و پس از بررسي اعتبارنامه ها و انتخاب هيات رئيسه، اين مجلس در نخستين اقدامات خود در ۲۶ تيرماه ۱۳۵۹ از ميان حقوقدانان معرفي شده از سوي شوراي عالي قضايي وقت ۶ نفر شامل آقايان علي آراد، گودرز افتخار جهرمي، محمد صالحي، حسين مهرپور محمد آبادي، محسن هادوي، مهدي هادوي را براي عضويت در شوراي نگهبان برگزيد و بدين ترتيب اين شورا رسماً كار خود را آغاز نمود و پس از تكميل اعضاي شوراي نگهبان، دكتر حسن حبيبي، سخنگوي شوراي انقلاب در پايان آخرين جلسه اين شورا اعلام كرد: امروز با تشكيل مجلس شوراي اسلامي و تكميل اعضاي شوراي نگهبان، كار شوراي انقلاب كه يك نهاد قانون گذاري بود، پايان يافته است .

لذا بهمين منظور ۲۶ تير را سالروز تاسيس نهاد مقدس شوراي نگهبان مي نامند.

شورای نگهبان درنظام جمهوری اسلامی ایران یکی ازمهم‏ترین نهادهای حکومتی به شمارمی آید. مشابه اين نهاد را در كشورهاي مختلف جهان مي توان يافت. این نهاد شباهت زیادی با بعضی ازنهادهای حافظ قانون اساسی درتعدادی ازکشورها دارد. درقوانین اساسی برخی کشورها نیز نهادهایی به نام «دادگاه قانو اساسی»، « شورای قانون اساسی»، «دیوان قانون اساسی» و نظایر آن پیش‌بینی شده است که باوجود برخی تفاوتها، ازحیث ساختار ونوع مسئولیتها، با یکدیگرشباهتهای فراوانی دارند كه از جمله اين كشورها مي توان به اتريش ، فيليپين ، بلغارستان، سوريه، آلمان، قرقيزستان، تركيه، فرانسه، روسيه و … نام برد . البته در كشورهايي نيز مانند آمريكا ، انگليس، ايتاليا، نروژ، دانمارك، روماني، مصر، ژاپن و … اين وظايف برعهده مجلس است .

شورای نگهبان درقانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارای جایگاه ویژه ‌ای است،به گونه ای که نبودن آن درکنارمجلس قانون‌گذاری ، موجب عدم اعتبار مجلس می‏شود. شورای نگهبان وظیفه دارد تمام مصوبات ِمجلس را از حیث عدم مغایرت باموازین اسلامی وقانون اساسی بررسی کرده تا در صورت عدم مغایرت ، مصوبه مجلس ،صورت قانونی به خودگیرد.

علاوه ‏براین نقش برجسته، شورای نگهبان مأموریت نظارت بر انتخابات رياست جمهوري، مجلس خبرگان رهبري و مجلس شوراي اسلامي را داشته ( كه نظارت خود برانتخابات را ازطریق هیئت های نظارت اعمال می کند) و مرجع رسمی تفسیر قانون اساسی نیز به شمارمی‏آید. ازقانون اساسی جمهوری اسلامی ایران استفاده می شود که علت اصلی پیش بینی نهاد شورای نگهبان، دومسئله حراست ونگهبانی از «احکام اسلام» و صیانت از «قانون اساسی»بوده است؛ به همین دلیل از این نهاد به شورای «نگهبان» تعبیر شده است.

اما وظايف و اختيارات شوراي نگهبان طبق قانون اساسي بدين شرح مي باشد :

بند اوّل- نظارت بر قوانين و مقرّرات

اوّل- نظارت شرعي بر اصول قانون اساسي

دوم- نظارت شرعي و قانوني بر مصوّبات مجلس

سوم- نظارت شرعي بر قوانين و مقررّات گذشته

چهارم- نظارت شرعي و قانوني بر مقرّرات و مصوّبات قوّة مجريه

بند دوم- تفسير قانون اساسي

بند سوم – نظارت بر انتخابات (مجلس خبرگان رهبري، مجلس شوراي اسلامي، رياست جمهوري و همه پرسي)

سايروظايف شوراي نگهبان نيز عبارتست از :

۱- تاييدتوقف انتخابات در زمان جنگ و اشغال نظامي.

۲- حضوردرجلسه غيرعلني مجلس شوراي اسلامي

۳- تهيه وتصويب اولين قانون مربوط به خبرگان

۴- عضويت يكي ازفقهاي شوراي نگهبان درشوراي رهبري

۵- عضويت فقهاي شوراي نگهبان درمجمع تشخيص مصلحت نظام

۶- شركت درجلسه مراسم سوگند رياست جمهور

۷- عضويت درشوراي بازنگري قانون اساسي

اعضاي فعلي شوراي نگهبان نيز به شرح ذيل مي باشند :

الف) فقها: ۱- حضرت آيت الله احمدجنتي ۲- حضرت آيت الله محمديزدي ۳- حضرت آيت الله سيدمحمودهاشمي شاهرودي

۴- حضرت آيت الله محمدمؤمن ۵- حضرت آيت الله سيدمحمدرضامدرسي يزدي ۶- حضرت آيت الله مهدي شب‌زنده‌دار

ب) حقوقدانان : ۱- جناب آقاي دكترعباسعلي كدخدايي ۲-(مرحوم) جناب آقاي محمدرضاعليزاده ۳- جناب آقاي دكترمحسن اسماعيلي

۴- جناب آقاي دكترنجات الله ابراهيميان ۵- جناب آقاي دكترسام سوادكوهي ۶- جناب آقاي دكترسيدفضل الله موسوي

اكنون جاي دارد با استناد به چند سخن از حضرت امام خميني (ره) و مقام معظم رهبري حضرت امام خامنه اي ( مدظله العالي ) اهميت وافر و مسئوليت خطير، تاثيرگذار و حياتي شوراي نگهبان در نظام مقدس جمهوري اسلامي را بيان نمايم .

حضرت امام خميني (ره) در جمع نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در ۶ خرداد ۱۳۶۰ فرمودند : نبايد از مردم پذيرفت ، از كسي پذيرفت كه ما شوراي نگهبان را قبول نداريم . نمي تواني قبول نداشته باشي . مردم به قانون اساسي شانزده ميليون تقريباً يا قدري بيشتر راي دادند به قانون اساسي . مردمي كه به قانون اساسي راي دادند منتظرند كه قانون اساسي اجرا بشود . نه هر كس از هر جا صبح بلند مي شود ، بگويد : من شوراي نگهبان را قبول ندارم ، من قانون اساسي را قبول ندارم ، … ديكتاتوري همين است كه نه به مجلس سر فرود مي آورند و نه به قوانين مجلس و نه به شوراي نگهبان و نه به تاييد شوراي نگهبان .

امام (ره) در ديدار با جمعي از اقشار مردم در ۱۸ خرداد ۱۳۶۰ نيز بيان فرمودند : تضعيف و توهين به فقهاي شوراي نگهبان امري خطرناك براي كشور و اسلام است .

مقمام معظم رهبري امام خامنه اي (مدظله العالي ) در مراسم بيعت اعضاي شوراي نگهبان در ۲۱ خرداد ۱۳۶۸ فرمودند : شوراي نگهبان عماد ملت و دين و مايه اطمينان و سكينه قلوب مومنين است و در حقيقت نبض نظام اسلامي به شمار مي رود . وقتي شوراي نگهبان مثل همه دوره هاي گذشته آن ، قوي و قاطع و دقيق باشد ، موجب آرامش كساني مي شود كه دلشان براي اسلام مي تپد و آرزويشان تحقق اهداف اسلامي و شريعت حقه نبويه است .

ايشان همچنين در ديدار با اعضاي هيات مركزي نظارت بر انتخابات مجلس ، در ۴ اسفند ۱۳۷۰ فرمودند : شوراي نگهبان در حرف و اقدام و كار خودش ، امين و موتمن است و همه موظفند كه به چشم امين به آن نگاه كنند .

امام خامنه اي ( حفظه الله) در خطبه هاي نماز جمعه تهران در ۲۹ خرداد ۱۳۸۸ نيز فرمودند : وظيفه تفسير قانون اساسي بسيار وظيفه ي سنگين و با اهميتي است كه آنجايي كه اصلي از اصول قانون اساسي به دليلي مورد ابهام قرار مي گيرد ، نظر شوراي نگهبان فصل الخطاب است و اعتبار نظر شوراي نگهبان ، هم وزن اعتبار اصل قانون اساسي است . اين ، خيلي مطلب مهمي است .

در پايان اميد است تا با ارائه اين مطالب ، سهمي ناچيز در افزايش آگاهي عموم جامعه درباره وظايف و مسئوليت هاي نهاد مقدس شوراي نگهبان براي خوانندگان گرامي داشته باشم .

عمران قبادي لموكي – كارشناس ارشد فقه و حقوق اسلامي و مدرس دانشگاه

منابع :

۱-قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران

۲-شوراي نگهبان از منظر امام خميني (ره) و مقام معظم رهبري (مدظله العالي)- مركز تحقيقات شوراي نگهبان

۳-آشنايي با شوراي نگهبان-www.shora-gc.ir