مجاهدی: مرحوم «شکوهی» نگاهی نافذ و لایه‌شکاف داشت

* قزوه: نام شکوهی، نام بزرگی در شعر خراسان است 

علیرضا قزوه مدیر مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری در این مراسم اظهار داشت: نام شکوهی، نام بزرگی در شعر خراسان است کسی که در کنار بزرگانی چون قهرمان،‌ صاحب‌کار و … نام‌های بزرگی شعر خواند و زیست؛ شعر شکوهی شعر شکوهمندی بود و دارای فخامت، او در ساحت‌های مختلف ادبی کار کرد.

به گفته وی، شکوهی تنها یک شاعر نیست چرا که به آداب‌دانی شهره بود و در عین حال نقادی هم می‌کرد.

قزوه با بیان اینکه اولین سالگرد استاد شکوهی را برگزار می‌کنیم و باید این مراسم‌ها به رسم تبدیل شود، گفت: در گذشته در سیستم ادبیات شوروی رسم بود اگر ادیبی نام بزرگی داشت و شاعر بزرگی شمرده می‌شد در ۴۰ سالگی‌اش برنامه جامع و خوبی برایش برگزار می‌کردند و حتی اگر شاعر ممتازی هم نبود ۵۰ سالگی برایش یک مراسم می‌گرفتند واین رسم هر ۵ سال امتداد داشت و یا اگر شاعری بزرگ نبود در اولین سالگرد درگذشتش برنامه‌های ادبی برگزار می‌کردند.

وی با اشاره به اینکه ما باید پس از گذشت ۴۰ سال از انقلاب اسلامی که ادبیات‌مان شکل گرفته چنین بزرگداشت‌هایی را مورد توجه قرار دهیم،‌گفت: ما حالا که به ۴۰ سالگی انقلاب رسیده‌ایم و ادبیات‌مان شکل گرفته و به باور خیلی‌ها به سبک و مکتب نزدیک شده‌ایم باید توجه بیشتری داشته باشیم؛ شعر انقلاب تغییر ماهوی نسبت به دوره‌های قبل داشته و هیچ اگر نداشته باشیم در دوره جدید شعر آئینی را داریم که به لحاظ کمی و کیفی رشد کرده و گل سرسبد درخت ادبیات معاصر، ادبیات مقاومت ماست که در هیچ دوره‌ای آن را نداشتیم.

مدیر دفتر آفرینش‌های ادبی حوزه هنری به شعر آئینی‌ اشاره کرد و با بیان اینکه شعر آئینی تنها دینی نیست بلکه ملی هم مشمول آن می‌شود‌،گفت: ادبیات آئینی طی چند سال اخیر به سمتی رفته که غالباً  به عاشورا گره خورده است، اما می‌توان با ماهیت‌های ملی هم مخاطبان شعر آئینی را تهیج کرد پس ادبیات آئینی ما که استاد شکوهی هم در آن کارهای موفقی خلق کرد بخشی از ادبیات ماست.

قزوه گفت: شکوهی شاعر شش‌دانگی بود که در همه فضاها از جمله اجتماعی و عاشقانه کار کرده است،‌هر چه شعر آئینی ما رشد کرد همپای آن شعر عاشقانه ما نیز رشد نمود که نمونه‌اش شاعرانی هستند که با این نگاه کارهایی را آفریده‌اند. شعر آئینی اگر می‌خواهد رشد کند و گیرایی بالایی داشته باشد شاعرش باید چند وجهی باشد. بنابر این آقای شکوهی این ویژگی را داشت.

* مجاهدی: مرحوم شکوهی نگاهی نافذ و لایه‌شکاف داشت

محمدعلی مجاهدی از دیگر سخنرانان این مراسم ضمن اشاره به اینکه شعر استاد شکوهی فاخر و شکوهمند بود،‌گفت: اگر نظامی گفته است «کم گوی و گزیده گوی چون در» مصداق این پند حکیمانه را در آثار شکوهی می‌توانیم ببینیم آثار سترگ و ماندگاری که در شعر فاطمی،‌عاشورایی،‌علوی و رضوی خلق کرد که مصداق دارد و انصافاً‌د در شمار موفق‌ترین سروده‌هایی است که در این زمینه‌های موضوعی ما در اختیار داریم.

به گفته وی، مرحوم شکوهی نگاهی ناقد و لایه‌شکاف داشت و به دنبال رصد کردن موضوعاتی بود که کمتر گفته و شنیده شده است و غالباً در این رصد کردن موفق بود، بنابر این ما امروز جای خالی او را می‌بنیم و پر کردن این جای خالی کار دشواری است و نیازمند گذشت سال‌های سال دارد تا عزیز نادرالوجودی مثل این بزرگوار در محافل ادبی رشد کرده و در زمینه‌های مختلف شعری، دینی، عاشقانه و اجتماعی و حتی اعتراض حرفی برای گفتن داشته باشد.

وی در خاتمه سخنانش گفت: شکوهی‌ با شعرش زندگی کرد و نامش هم با شعرش خواهد ماند، شعر یک مقوله‌ای است که از شخصیت شاعر جداست و مستقل، یک شخصیت هنری مستقلی از وجود شاعر دارد حتی در زمان حیاتش، ممکن است شاعری اثری را بیافریند که ذوابعاد باشد و هر کسی از زاویه‌ای به این اثر بنگرد و نظری ابراز کند و شعر چندوجهی سرودنش از عهده افرادی برمی‌آید که وجودشان عین بلور چندبعدی باشد والا از افرادی که ابعاد وجودی در آنها دیده نمی‌شود نمی‌توان انتظار داشت شعر چند بعدی بسازند و هر بعد تا سال‌ها مورد تجزیه و تحلیل سخن‌سنجان قرار گیرد.شکوهی در شعرش زنده است و نخواهد مرد.

در ادامه این مراسم فیلمی از شب شعر گوهرشاد مربوط به شعرخوانی مرحوم شکوهی در حرم رضوی برای حاضران پخش شد.

* گرمارودی: استاد صاحب‌کار و قهرمان در شعر شکوهی تأثیرگذار بودند

در ادامه سیدعلی موسوی‌گرمارودی شاعر و مترجم قرآن ابراز داشت: وقتی در مشهد به محضر ایشان می‌رسیدم شعر می‌خواندیم توفیقی حاصل می‌شد یکی دو سالی به محضر ایشان رسیدم به اعتبار اینکه سه‌شنبه‌ها در منزل استاد قهرمان مجلس شعری برپا بود، که سال‌ها ادامه داشت و استاد شکوهی هم به آنجا می‌آمدند، ایشان با اخوی بنده «مصطفی» که ساکن مشهد بود حشر و نشر داشت، البته با عزیزانی چون مرحوم صاحب‌کار ایشان رفیق بود، در شعرش هم خصوصاً‌ در غزل‌ها تأثیر این بزرگواران دیده می‌شود.

وی افزود: در نوجوانی ۵ سالی برای خواندن ادبیات عرب به مشهد رفتم آن ایام گاهی به منزل سرگرد نگارنده می‌رفتیم و بعدها با آقای صاحب‌کار دوست شدم و ۴ سال مداوم با او حشر و نشر داشتم. از این رو بعدها دیدم ایشان هم با آقای شکوهی رفت و آمدهایی دارد.

موسوی گرمارودی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن بیان اینکه هم استاد صاحب‌کار و هم قهرمان در شعر شکوهی تأثیرگذار بودند،‌گفت: شعر صاحب‌کار سبک هندی و عراقی بود، البته او شعرهای ۱۰۰ درصد عراقی هم دارد، باید بگویم شاعر این تأثیرات را در محیطی که هست می‌گیرد. بنابر این استاد شکوهی هم تأثیر گرفت.

* محدثی: مرحوم شکوهی حلقه وصل شاعران جوان با پیشکسوتان بود

مصطفی محدثی خراسانی هم در این مراسم ابراز داشت: پیرامون شادروان شکوهی سخن بسیار دشوار است. نام غلامرضا شکوهی نام پرطنین و با شکوهی است که در کنار محمد قهرمان، ذبیح‌الله صاحبکار، غلامرضا قدسی و علی باقرزاده همواره مطرح بوده است.

وی به وجود سه نسل از شاعران اشاره کرد و نسل اول را شاعرانی چون محمد قهرمان، ذبیح‌الله صاحبکار، غلامرضا قدسی و علی باقرزاده دانست و ابراز داشت: نسل سوم هم شاعرانی چون مرتضی امیری اسفدقه هستند اما حلقه وصل و نسل دوم تنها یک فرد است و آن مرحوم شکوهی است. او یک تنه نقش یک نسل را ایفا کرد و این رسالت را بر دوش داشت، او این عرصه را میدان‌داری می‌کرد و حلقه وصل نسل جوان و پیشکسوتان بود. او به تنهایی رسالت یک نسل را رد شعر خراسان به دوش کشید.

* کتابی که ۵ روز پس از درگذشت شاعرش منتشر شد

محمود حبیبی کسبی هم در این مراسم با بیان اینکه مرحوم شکوهی به عنوان یک شاعر نوآور در خراسان در شعر عاشقانه اجتماعی و بویژه مذهبی آئینی نحله جدیدی را بنیان گذاشت به خاطره‌ای از سال ۹۵ و جشنواره شعر انقلاب اشاره کرد.

وی درباره چاپ آخرین اثر شکوهی عنوان کرد: به ایشان قول داده بودم که این مجموعه‌ای منتشر می‌شود اما یکی از شرمندگی‌هایم تا لحظه آخر حیات ایشان عدم انتشار این کتاب بود . این اثر ۵ روز پس از درگذشت این شاعر منتشر شد.

امین اکبری جزء شاعرانی است که در لحظات پایانی عمر مرحوم شکوهی در کنار او بود که در این بزرگداشت به آشنایی خود با این شاعر از طریق مرتضی امیری اسفندقه اشاره کرد.

ایمان مرصعی از شاگردان مرحوم شکوهی چند رباعی و غزل خواند.

* امیری اسنفدقه: غلامرضا شکوهی به روایت متن زنده است

مرتضی امیری اسفندقه از دیگر شاعران حاضر در این مراسم که درباره شخصیت اخلاقی و ادبی مرحوم شکوهی سخن گفت. وی با اشاره به این که تشییع مرحوم شکوهی از بهشت زهرا یکی از غریبانه ترین تشییع هایی بوده که در آن حضور داشته است، اظهار کرد: غلامرضا شکوهی به روایت متن زنده است.

وی پس از خواندن شعری عاشقانه از غلامرضا شکوهی، گفت: عشق هم آئین اهل بیت (ع) است و اسلام چیزی جز رفاقت و عشق نیست. غلامرضا شکوهی هم با ما رفاقت کرد و اشعار ایشان را هم به این سبب آئینی می دانم.

امیری اسفندقه اظهار داشت: هنوز جای کار برای معرفی بهتر و بیشتر مرحوم شکوهی وجود دارد. البته کسانی که در حوزه فرهنگ و ادب و هنر مسئولیت دارند باید در این زمینه کار کنند. غلامرضا شکوهی روزی اش را از راه معلمی به دست می آورد و امروز خانواده او بر همین مدار هستند.  اگر شکوهی اعتراض می کرد، به قول فروغ فرخزاد به خاطر یک بشقاب پلو نبود، بلکه می خواست امور در جای درست و مناسب خود قرار بگیرند. امروز هم مسئولان باید سهم علم شکوهی را بدهند، نه چیزی بیشتر.

* نشانه‌هایی در زندگی مرحوم شکوهی؛ از نام غلامرضا تا ردیف هشت قطعه‌ای در بهشت‌زهرا

علیرضا شکوهی فرزند غلامرضا شکوهی نیز در پایان این مراسم روی صحنه حاضر شد  و گفت: امروز قصد داشتم متنی را که نوشته ام بخوانم. اما تصمیم منصرف شدم و تنها سخنانی که از دل بر آمده را با حاضران در میان می گذارم. شب گذشته در مشهد، مراسم سالگرد پدرم برگزار شد و بنری را دیدم که بر روی آن نوشته شده بود «شکوه شعر خراسان رضوی» و فکر می کردم این شکوه شعر خراسان رضوی به چه معنا است.

وی افزود: آخرین لحظه ای که پدرم را دیدم در خانه بودم. او با ماشین خود که یک پراید است و از راه معلمی در چند سال اخیر تهیه کرده به خانه آمد. غذای نذری حرم امام رضا (ع) را گرفته بود. من و مادر از آن غذا خوردیم و به اصرار من کمی هم خودش خورد و بعد به تهران رفت تا در مراسم شعرخوانی «مقام رضا (ع)» شرکت کند. آخرین تصویری که از او به یاد دارم ، زمانی بود که به چهارچوب در تکیه داده بود و بسیار باشکوه به نظرم آمد.

وی ادامه داد: نام پدر غلامرضا ، پلاک خانه ما ۸ بود، ایشان ساعت ۸ شب در هشتمین روز دهه کرامت و در آستانه میلاد امام رضا (ع) دار فانی را وداع گفت. آخرین شعری که ایشان خواند نذر حضرت امام رضا (ع) کرده بود و در شهری غریب همچون آن حضرت به دیار باقی شتافت.

در این مراسم از سوی موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب و حوزه هنری ضمن رونمایی از کتاب از خانواده مرحوم شکوهی تجلیل به عمل آمد.

در این مراسم همچنین نسخه الکترونیک «پنجه بر پیشانی» که به همت نشر سوره مهر به چاپ رسیده است، رونمایی شد.