چرا پيروان مذهب اهل بيت را شيعه جعفري مي نامند؟

البته از طريق شيعه و سني رواياتي نقل شده است كه اولين بار لفظ شيعه توسط پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم در مورد عده اي از صحابه به كار گرفته شده است. چنانكه سيوطي از جابربن عبد الله انصاري و ابن عباس و علي عليه السلام روايت كرده كه پيامبر صل الله عليه و آله و سلم در تفسير آيه «ان الذين امنوا و عملوا الصالحات اولئك هم خير البرية».(۳) اشاره به علي عليه السلام كرد و فرمود: او و شيعيانش روز قيامت رستگار خواهند بود.(۴)

۲- بعد از رحلت پيامبر(ص) در دوره خلافت خليفه دوم نوشتن حديث و حتي نقل آن ممنوع شد و اين عمل حدود ۱۰۰ سال ادامه يافت تا اينكه در دوره امامت امام باقر(ع) كه در ايام خلافت عمر بن عبد العزيز اموي بود، ممنوعيت كتابت و نوشتن حديث برداشته و از طرفي هم به خاطر درگيري خلافت به مسائل ديگر فرصت مناسبي براي امام باقر(ع) و شاگردان آن ايجاد شد تا اخبار و روايات وارد شده از پيامبر(ص) و ديگر امامان جمع‌ آوري و توسعه دهند و اين امر در دوره امام صادق(ع) به اوج خود رسيد، يعني در دوره‌اي كه از ۱۱۴ هجري تا ۱۴۸ هجري زمان حيات امام صادق(ع) پايه فكري نظام تشيع كه در زمان پيامبر(ص) و ائمه پيشين طرح‌ريزي شده بود، مستحكم شد.
در واقع، امام صادق(ع) از فرصت به دست آمده و مناسب سياسي موجود كه در نهايت، موجب انتقال خلافت از امويان به عباسيان شد و با ملاحظه نياز جامعه و آمادگي زمينه اجتماعي دنباله نهضت علمي و فرهنگي پدرش امام باقر(ع) را گرفت و حوزه وسيع علمي بزرگي به وجود آورد و در رشته‌ هاي مختلف علوم عقلي و نقلي آن روز را، به شاگردان بزرگي هم چون هشام بن حكم، محمد بن مسلم، جابر بن حيان و…..آموخت كه علاوه بر استحكام پايه اعتقادي شيعه موجب توسعه و گسترش آن هم شد.
لذا در اين دوره تكيه اصلي شيعه بر امام صادق(ع) بود و اكثر روايات را از آن حضرت اخذ مي‌ كرد(۵) و در اين تاريخ تشيع داراي شناسنامه شد و به صورت يك مذهب رسمي به نام امام صادق(ع) مزين شد.
اين در حالي بود كه در اين دوره مذاهب اهل سنت نيز در حال شكل‌ گيري بود، پس در حقيقت گام دوم در بنيان‌گذاري مكتب را حضرت امام صادق(ع) برداشت، مكتبي كه پايه‌هاي اوليه آن در زمان پيامبر(ص) و ائمه پيش از امام صادق(ع) برداشته شده بود، لذا به خاطر اهتمام امام صادق(ع) در گسترش و اشاعه فقه و عقايد شيعه اين مذهب به نام آن حضرت مزين شده است.

۳- لذا علت اينكه به شيعه امامي شيعه جعفري مي گويند، در حالي كه ما محمدي (يعني پيرو پيامبر اسلام حضرت محمد صلي الله عليه و آله )علوي، حسني، حسيني و به همه اينها منتسب هستيم اين است كه دوران امامت امام صادق(ع) نقطه عطفي در نهضت تشيع ( تفسير راستين اسلام) و زماني بسيار حساس براي اين مكتب بوده است، چرا كه اين دوره، دوره‌اي است كه مكاتب و مذاهب مختلف در شرف شكل گيري بودند يعني از طرفي مذاهب اهل سنت و از طرفي گروه خوارج و مرجئه و قدريه و نيز گروه‌ هاي منشعب شده از شيعه مثل كيسانيه و ديگر گروه‌ ها درحال شكل‌ گيري و يا فعاليت بودند، لذا براي تفكيك اين مذهب با مذاهب ديگر پيروان اين مكتب كه در مكتب جعفري و حوزه درس آن حضرت تربيت يافته بودند، به اين نام و عنوان شهرت يافتند، چرا كه اطلاق شيعه در دوره امام صادق(ع) معناي وسيعي داشت.
البته در دوره امام صادق(ع)، آن حضرت با تربيت شاگردان و فرستادن آن‌ ها به مناطق ديگر و جمع آوري و تدوين و استحكام بخشيدن به عقايد و فقه تشيع و نشر آن توسط شاگردان تربيت يافته و نيز براي تفكيك از ديگر فرقه‌ ها و گروه‌ هايي كه در اين دوره فعاليت داشتند، شريعت اسلام و آيين محمدي(ص) در چهره مذهب تشيع كه همزمان با پيامبر(ص) شكل گرفته بود، شكل و انسجام فكري محكم‌تري يافت و طرفداران آنان به نام شيعه امامي و شيعه جعفري شهرت يافتند و امام صادق(ع) به رئيس مذهب مشهور شد و فقه شيعه امامي را منسجم ساخت(۶)، به عبارت ديگر مذهب اهل بيت به نام مذهب جعفري معروف شد.

پي نوشت ها:
(۱) لسان العرب، كلمه شيع
(۲) اوائل المقال ، ص۴۲/ الملل و النحل، ج۱، ص ۱۴۶
(۳) بينه/ ۷
(۴) الدر المنثور، ج۸، ص۵۸۹، چاپ دار الفكر/ ـ تفسير طبرى، جزء آخر «تفسير سوره بيّنه»
(۵) ر.ك: جعفريان، رسول، حيات فكري و سياسي امامان شيعه، قم، انصاريان، ۱۴۲۳ق، ص۳۲۵ـ۳۳۵.
(۶) خواجويان، محمد كاظم، تاريخ تشيع، مشهد، جهاد دانشگاهي، ۱۳۷۶ش. ص۷۸.