افزایش حاشیه نشینی با افزایش قیمت مسکن

البته برای بررسی اوضاع مسکن، نیازی به آمار رسمی و مرور وقایع روزمره در تارنمای خبرگزاری‌ها نیست، کافیست برای یکبار هم که شده پای درد دل اجاره‌نشین‌هایی بنشینیم که با هر اتفاق سیاسی یا اقتصادی که در کشور افتاده، زیر بار اجاره‌بهای گران کمر خم کرده‌اند. گزارش‌های میدانی بسیاری در این زمینه در دسترس است که با اکتفا به آن‌ها می‌توان وضعیت سلیقه‌ای قیمت‌گذاری مسکن در ایران را به خوبی درک کرد.

تابستان همین امسال بود که وقتی قیمت دلار تا مرز ۲۰ هزار تومان هم پیش رفت، بسیاری از مستاجرانی که در شمال پایتخت بودند، به نقاط مرکزی مهاجرت کردند و آن‌هایی که در مرکز ساکن بودند هم راهی مناطق جنوبی یا حاشیه تهران شدند. همان مردمی که با وجود امکانات نه چندان خوب مناطق حاشیه‌ای تهران، ناچار به این جابجایی‌ها بودند و فرار را بر زندگی در خانه‌هایی که حسابی تحت جو روانی دلار ، از حلت عادی خارج شده بود، ترجیح دادند.

اواسط آذرماه همین امسال بود که محمد محمودی شاه نشین، نماینده شهریار، قدس و ملارد در مجلس شورای اسلامی، گفته بود: «علت اصلی مهاجرت معکوس پایتخت نشینان به شهرهای اقماری، مساله افزایش قیمت مسکن و افزایش هزینه های زندگی است.» بازار مسکن هیچ‌گاه وضعیت عادی نداشته و طی سال‌های گذشته تاکنون هر بار یک بهانه سیاسی و اقتصادی بهانه به دست صاحب‌خانه‌ها داد تا اجاره بها و قیمت فروش را مطابق با نیاز جیب خود تعیین کنند. در این میان بسیاری از مشاوران املاک نیز در این سلیقه‌گرایی با صاحب‌خانه ها دست به دست شدند.

مصداق این اتفاق از فروردین ماه سال جاری به روشنی دیده شد، وقتی که قیمت دلار یکباره فراتر از ۴ هزار تومان رفت و بازار را شوکه کرد. دقیقا در همین روزها بود که نسخه بسیاری از مشاوران املاک برای متقاضیان خرید و اجاره مسکن یک جمله بود: « اگر حالا نخری دلار که گران شود تا یک سال دیگر هم نمی‌توانی بخری! »

**مسکن گران حاشیه نشینی را افزایش داد

آمارهای رسمی حکایت از این دارد که ۱۷ میلیون جمعیت در حاشیه کشور زندگی می‌کنند که به باور بسیاری از کارشناسان در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند. افزایش حاشیه نشینی در کشور در حالی مطرح است که در شهریور ماه سال گذشته، وزیر راه و شهرسازی به ایسنا گفته بود: «آمار موجود در وزارت راه و شهرسازی نشان می دهد که ۱۹ میلیون نفر بدمسکن در کشور حضور دارند که رقم کمی نیست.»

هر چه که هست، مسکن در ایران برای عده‌ای کالای سرمایه‌ای است و برای عده دیگر، کالای مصرفی. با چنین وضعیتی هر بار که قیمت‌ها رشد کرده‌اند عده‌ای سود برده‌‍اند و عده دیگری نیز با وجود استفاده از امکاناتی مانند تسهیلات مسکن یا استفاده از حداقل استانداردهای خانه‌هایی که برای فروش گذاشته شده‌اند، همچنان بی خانمان هستند و با کفش‌های آهنین خود محله به محله پایتخت را زیر پا می‌گذارند تا شاید مسکنی مناسب با شرایط بودجه خود خریداری کنند. حالا که دلار روی کانال ۹ هزار تومان ایستاده است مردم انتظار دارند قیمت مسکن نیز که بارها عنوان شده به صورت روانی بالا رفته است، ارزان شود. با این استدلال که حالا دیگر بهانه دلار گران برای صاحب‌خانه‌ها وجود ندارد.

آن‌طور که گزارش بانک مرکزی در آخرین ماه تابستان همین امسال نشان می‌دهد، در شهریور ماه سال ۹۷ متوسط قیمت خرید و فروش یک متر واحد مسکونی در شهر تهران به ۸۱ میلیون ریال رسید که نسبت به ماه مشابه سال قبل ۷۴٫۱ درصد افزایش یافته است. به باور بسیاری از تحلیل‌گران اقتصادی، قانون نانوشته‌ای در بازار مسکن وجود دارد که بر اساس این قانون صاحبخانه‌ها اختیار تمام ملک خود را بر عهده دارند و می‌توانند با هر سلیقه‌ای در حوزه قیمت‌گذاری مسکن ورود کنند. شاید به همین دلیل است که قیمت خانه‌های موجود در یک کوچه یا خیابان با یکدیگر همخوانی ندارد؛ حالا تصور کنید دلار گران باشد، قیمت مصالح ساختمانی تحت تاثیر هیجان چهارراه استانبول بالا رود و…

**گرانی مسکن خط فقر در شهرهای بزرگ را بیشتر کرد

این در حالی ‌است که به باور بسیاری از تحلیل‌گران اقتصادی، افزایش قیمت مسکن باعث شده تا قشر ضعیف و متوسط جامعه، حتی نتوانند به خرید خانه‌ای مناسب هم فکر کنند. این مسئله از آنجایی اهمیت پیدا کرده می‌کند که بر اساس گزارش‌های رسمی، خط فقر در شهرهای بزرگ افزایش یافته است. دیروز مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود از رشد ۲۵ درصدی خط فقر تابستان ۹۷ نسبت به تابستان ۹۶ خبر داده بود؛ امری که یک اقتصاددان علت اصلی افزایش آن در شهرهای بزرگ را گران شدن مسکن در ماه‌های گذشته ارزیابی می‌کند.

مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی را از وضعیت فقر مطلق در شش ماهه اول سال ۱۳۹۷ ارائه کرده است که در آن از رشد ۲۵ درصدی خط فقر تابستان ۹۷ نسبت به تابستان ۹۶ خبر داده و آورده است که در بهترین حالت درآمدهای خانوار در تابستان ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۷ ثابت مانده است، خط فقر مطلق برای یک خانوار چهار نفره در شهرستان تهران، ۳۰۰ هزار تومان افزایش یافته است. این رقم برای فقرا رقم قابل ملاحظه‌ای است و لزوم توجه به سیاست‌های حمایتی را می‌رساند.

این مرکز همچنین گزارشی را درباره میزان خط فقر و تغییرات آن در سال ۱۳۹۵ تا منتشر کرده است که بر اساس آن حدود ۶۵ درصد خانوارهای مناطق روستایی در سه استان سیستان‌وبلوچستان، ایلام و کهگیلویه‌ و بویراحمد دارای فقر غذایی هستند.

در سال ۱۳۹۵ حدود ۱۵ درصد جمعیت شهری و ۱۲ درصد جمعیت روستایی زیر خط فقر مطلق قرار داشته‌اند. در این سال استان‌های سیستان‌ و بلوچستان (۳۸٫۳ درصد)، کرمان (۳۲٫۹ درصد)، گلستان (۳۰٫۷ درصد)، قم (۲۹٫۹ درصد)، و هرمزگان (۲۲٫۱ درصد) بالاترین میزان جمعیت زیر خط فقر مطلق را دارند.

در این بین، جمعیت زیر خط فقر در مناطق روستایی (۳۵٫۵ درصد) استان کرمان بیش از مناطق شهری (۳۱ درصد) است و در سایر این استان‌ها، فقر مطلق در بین خانوارهای مناطق شهری بیش از مناطق روستایی شیوع دارد.