۴ حقیقتی که در مورد عزت نفس و اعتماد به نفس نمی‌دانیم

عزت نفس چیست؟
عزت نفس یعنی تصویر تمام عیاری که شما از خود دارید. ترازوی اندازه گیری عزت نفس به شما می‌گوید، چه میزان خود را خوب و ارزشمند میدانید؟ آیا نوع واکنش، تعامل و ارتباط شما با دیگران بر اساس قضاوت و ارزشی است که برای آنها متصور هستید و تفاوت نمی‌کند؟ امروزه می‌بینیم که ما در همان نگاه اول در مورد هر فردی قضاوت وارزش‌گذاری می‌کنیم و عموماً و متأسفانه با توجه به میزان دارایی‌های مادی‌اش بر او برچسب ارزشمندی می‌زنیم، لذا در مورد خودتان نیز با توجه به میزان ارزشمندی، نوع واکنش و تعامل شما نسبت به خود و با خود متفاوت خواهد بود و از اینجاست که اهمیت حرمت به نفس مشخص می‌شود.

عزت نفس به انگلیسی self esteem  است، واژه esteem از واژه ای لاتین “به معنای برآوُرد کردن” می آید بنابراین عزت نفس “برآوُردی” است که از خودتان دارید، عزت نفساعتبار و احترامی است که برای خودتان قائل هستید. اگر می­ خواهید ببینید آیا سطح عزت نفس شما سالم است، از خودتان این سوالات را بپرسید.

آیا خودم را دوست دارم؟
آیا فکر می کنم که انسان خوبی هستم؟
آیا مستحق عشق هستم؟
آیا مستحق شادی هستم؟
آیا احساس میکنم که انسان نرمال و مناسبی هستم؟

کسانی که عزت نفس پایینی دارند جوابشان به همه یا بیشتر این سوالات مثبت نیست . ممکن است شما یکی از کسانی  باشید که عزت نفس پایینی دارد. اگر این طور است، چه کاری می ­توانید انجام دهید تا عزت نفس نفس خود راتقویت کنید؟ در ادامه این مقاله پاسخ این سوال و سوالات اساسی دیگری را در حوزه عزت نفس و افزایش عزت نفس می یابید.

اعتماد به نفس چیست؟
اعتماد به نفس (به انگلیسی  (self-confidence یک مهارت فردی است که همه قادر به ایجاد و تقویت آن هستند. اعتماد به نفس مهم ترین موضوع در مسیر موفقیت و ارتقای فردی است. بدون افزایش اعتماد به نفس و تقویت دائمی آن، شما هرگز نمی توانید آدم موفقی باشید. اعتماد به نفس کودکان ، راه های افزایش اعتماد به نفس در بزرگسالان، افزایش اعتماد به نفس در زنان و به طور کلی افزایش اعتماد به نفس در مقابل دیگران موضوعاتی هستند که لازم است بیش از پیش به آنها پرداخته شود. شاید شما هم دیده باشید تعدادی ازافراد، زمانی که می خواهند کاری را شروع کنند، ابتدا کار را خیلی بزرگ و سخت و دشوار فرض می کنند و به احتمال زیاد انجام آن را به زمان دیگری موکول می کنند و یا در میانه راه خیلی خسته می شوند و رهایش می کنند. این افراد نمی دانند که اعتماد به نفس پایینی دارند وگرنه به راحتی از عهده انجام آن کار بر می آیند. بنابراین باوری که هر فرد نسبت به توانایی خود در انجام کارهایش دارد، سقف اعتماد به نفس او را مشخص می کند.

دقیق ترین تعریف عزت نفس و اعتماد به نفس
عزت نفس یا حرمت نفس Self-esteem )) ، اصطلاحی در روانشناسی است که بازتاب ارزیابی یا برآورد یک فرد از ارزش خود است. عزت نفس، باور و اعتقادی است که فرد، درباره ارزش و اهمیت خود دارد. اعتماد به نفس یعنی فرد چه باوری نسبت به توانایی انجام کارهایش در درون خود دارد.

تفاوت عزت نفس با اعتماد به نفس
هرچند ما در تئوری برای عزت نفس و اعتماد به نفس تعاریف کاملاً متفاوتی داریم ولی واقعیت آن است که در روانشناسی بالینی تفاوت کاملا مشخص و دقیقی بین دو مقوله عزت نفس و اعتماد به نفس وجود ندارد. دلیل اصلی آن هم به خاطر این بوده که عزت نفس و اعتماد به نفس آن‌چنان در هم تنیده و لابه‌لای هم هستند که مثل یک قاشق مخلوط نمک و شکر، هرچند دو عنصر کاملاً متفاوت و مشخصی هستند، اما جدا کردن آن‌ها هنگام کار بر روی روان و کارکرد ذهن بسیار سخت می‌کند.

اعتماد به نفس اطمینان ، باور و اعتماد یک شخص به توانایی های خویش برای رسیدن به مجموعه ای از رویاها و اهدافش است در حالیکه عزت نفس درک و ارزیابی فرد از توانایی هایش برای تسلط و کنترل شرایط است. اعتماد به نفس ایمان و باور به مهارت های خود برای غلبه یافتن بر ترس ها و مبادرت به اقدام و عمل است و عزت نفس یک بستر آماده و مساعد برای پرورش و باروری مهارت ها است. اعتماد به نفس شامل مجموعه ای از باورها و عقاید فرد درباره خود می شود و ممکن است خوب تلقی شوند یا بد ولی قضاوت درباره خوب یا بد بودن آن ها و توجه بر نقاط ضعف یا قوت برای ارائه چنین ارزیابی در قلمرو عزت نفس است.

کمبود عزت نفس چه پیامدی را به دنبال دارد؟
کمبود عزت نفس، ریشه‌ی بسیاری از مشکلات رفتاری و ذهنی ماست. اگر چه نمی‌توان به عزت نفس به عنوان داروی معجزه آمیز برای رفع همه‌ی مشکلات نگاه کرد، اما واقعیت این است که اگر افزایش عزت نفس را کمی دقیق‌تر و عمیق‌تر بررسی کنیم، در بسیاری از مشکلات و چالش‌های زندگی شخصی و شغلی خود، می‌توانیم ردپای عزت نفس را به عنوان یکی از ریشه‌ها ببینیم.

کمبود عزت نفس باعث می‌شود به جای مقایسه‌ی وضعیت امروز خودمان با گذشته‌ی خودمان، به صورت دائمی مشغول مقایسه‌ی خودمان با اطرافیان باشیم. اگر چه به عنوان شعار، همه بلدند از این حرف‌ها بزنند، اما برای پیدا کردن کسانی که جرات و توانمندی دارند که خود را با دیگران مقایسه نکنند یعنی عزت نفس سالمی دارند، باید چراغ در دست بگیرید و دور شهر بگردید و آخر کار هم، احتمالاً ناامید به خانه بازگردید.

یک راهکار عالی برای افزایش عزت نفس
بهترین راهکار برای بالا بردن عزت نفس یا حرمت نفس یک جامعه این است که در نظام باورهای جامعه ، این فرهنگ را به مهم‌ترین عقیده و باور تبدیل کنیم که ” من شایسته و خوبم همانطور که تو شایسته و خوبی” و این جمله مصداق بارز سلامت عزت نفس است پس هر روز صد بار و بلکه هزار بار تکرار کنید:
من خوب ، صمیمی و دوست داشتنی هستم
تکرار همین یک جمله، یک راهکار عملی امتحان شده برای افزایش عزت نفس شماست.

عزت نفس سالم یعنی من با تو و تو با دیگران برابر هستیم. موضوع اصلی بودن من و تو است، و اینکه تو خود را نه خوب بدانی و نه بد، نه بالاتر و نه پایینتر از من یا دیگران . پس در ارتباط با دیگران، من که برابر با دیگران هستم حتما مورد علاقه دیگران هم خواهم بود چون نه برترم و نه بهتر و نه بدتر. در واقع به نظر من، پایه و اساس حرمت نفس یا همان عزت نفس، بر خوب بودن من و تو و ارتباط بین من و تو استوار است. من ممکن است کار بد هم بکنم، ولی خیلی کم و بیشتر اشتباه می‌کنم ولی حتی در زمان اشتباه‌ کردن هم همچنان خوبم. چهارچوب حرمت نفس هم در پذیرش این موضوع شکل و قوام می گیرد که در ارتباطات انسان‌ها من و تو هر دو خوب و دوست داشتنی هستیم. پس در شرایط تعریف شده برای عزت نفس، ما تمایل به ارتباط با دیگران داریم و از آن لذت می‌بریم، نه صدمه می‌زنیم و نه صدمه می‌بینیم

یک راهکار عالی برای افزایش اعتماد به نفس
افزایش اعتماد به نفس یعنی ایجاد ویژگی هایی در شیوه تفکر و عملکرد، به گونه ای که فرد از عهده کارها به خوبی برآید و در شغل و ارتباطات خود نقش موثرتر و کارایی بهتری نسبت به سابق داشته باشد. افزایش اعتماد به نفس  یعنی کیفیت کارایی ذهنی و عملی او در مواجه با کارها افزایش پیدا کند و بهترین راهکار برای افزایش اعتماد به نفس این است که من کار خوب خودم را انجام بدهم و نظر دیگران هرگز برایم مهم نباشد.

چگونه در خود درمانی عزت نفس و اعتماد به نفس مهارت پیدا کنیم؟
از “برتراند راسل” پرسیدند: چرا یک فرد می‌ترسد نسبت به باورهایش شک کند و راهش را اصلاح کند؟ آقای راسل پاسخ می‌دهد: چون همیشه با خودش فکر می‌کند، چطور می‌توانم به تاول‌های کف پایم بگویم تمام مسیری را که آمده‌ام اشتباه بوده است؟! “ترس از تغییر” یک مصیبت بزرگ و بزرگترین مانع برای بهبود عزت نفس است که ما آدم‌های امروزی گرفتارش هستیم. کافیست خود را برای موفقیت آماده کنید! و با ترس‌های خود رو در رو شوید. ما باید تمام تلاش خود را بکنیم و اجازه ندهیم که ترس به مانعی برای موفقیت ما تبدیل گردد. مواجهه با ترس‌ها یکی از بهترین راه‌ها برای رهایی یافتن از آن‌ها و بزرگترین گام به سمت بهبود عزت نفس و اعتماد به نفس است و بعد تکرار و تکرار و تکرار تکنیک های فراوانی که در حوزه افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس وجود دارد.

چهار قلمرو اصلی اعتماد به نفس
قلمرو شخصی اعتماد به نفس
برخورد و نظر هر شخص نسبت به خود از مجموع نگرش های خودآگاه و ناخودآگاه وی نسبت به بدن، ظاهر جسمانی و توانایی های او ناشی شده و اعتماد به نفس او در این قلمرو بر مبنای میزان رضایتی است که از طریق فعالیت های بدنی یا رفتاری وی حاصل می شود. از این رو داشتن نواقص جسمانی یا عدم توانایی در انجام فعالیت ها و عملکردها تاثیر منفی بر اعتماد به نفس وی خواهد گذاشت.

قلمرو خانوادگی اعتماد به نفس
خانواده مهمترین و اساسی ترین محیط در شکل گیری بنای شخصیت فرد و مهمترین عامل در ایجاد یک خود پنداره مثبت و شکل گیری اعتماد به نفس سالم است. هر فرد بطور ذاتی خود را ادامه و دنباله والدینش می بیند. کودکی که در نتیجه رفتار ناصحیح والدین اعتماد به نفس خود را از دست داده است در سازگاری با محیط دچار دشواری می گردد. والدینی که خود فاقد اعتماد به نفس هستند عموما بیشتر از والدین دارای اعتماد به نفس سالم به فرزندان خود سخت گیری می کنند و عقاید خود را بر آنها تحمیل میکنند.

قلمرو تحصیلی اعتماد به نفس
سال های تحصیلی چه در دبستان و چه در دبیرستان از سازنده ترین و ارزنده ترین دوره های زندگی هر فرد به شمار می آیند. مدرسه یک نظام اجتماعی است که از مجموعه ای از افراد نظیر مدیر، معلمان، محصلان و … تشکیل یافته است و کیفیت فعالیت ها و رفتارها و برخوردهایشان در رشد و رفتار کودکان و نوجوانان و شکل گیری اعتماد به نفس آنان اثر می گذارد.

قلمرو اجتماعی اعتماد به نفس
هر فردی از همان دوران کودکی احتیاج شدیدی به تماس نزدیک با انسان ها دارد و در ارتباط با دیگران می تواند انتظارات معقول خود را تحقق بخشیده ونیازهای خود را رفع نماید. پذیرش در جمع و کسب یک جایگاه مناسب می تواند موجب افزایش اعتماد به نفس فرد شده و او را به رفتار مطلوبی رهنمون سازد.

چهار شرط لازم برای داشتن عزت نفس سالم
در روان‌شناسی، واژۀ عزت نفس برای توصیف حس کلی فرد از ارزش خود و ارج شخصیتی خویشتنِ خویش به کار می‌رود. به عبارت دیگر، اینکه چقدر خود را می‌پسندید و دوست دارید، جنبه اصلی عزت نفس محسوب می شود. عزت نفس معمولاً به عنوان یک خصیصۀ شخصیتی دیده می‌شود، یعنی با آدم به دنیا می آید و رشد و تغییر می کند و با ثبات و ماندگار است.

اولین شرط داشتن عزت نفس سالم توانایی نه گفتن است.
دومین شرط داشتن عزت نفس سالم دارا بودن دیدگاه مثبت نگرانه و عدم اثرگذاری تجربه‌های منفی بر دیدگاه کلی است.
سومین شرط داشتن عزت نفس سالم قابلیت دیدن توانایی‌ها و ضعف‌ها و پذیرش آن‌ها در خود است.
چهارمین شرط داشتن عزت نفس سالم توانایی درخواست و بیان نیازهای خویش است.

چهار نشانه اصلی افراد دارای عزت نفس پایین
داشتن دیدگاه منفی نگرانه و تمرکز بر نقاط ضعف یکی از نشانه های اصلی فرد دارای عزت نفس پایین است
نشانه اصلی دیگری که افراد دارای عزت نفس پایین با آن مواجه هستند باور بر این است که دیگران از شما بهتر هستند
ناتوانی در بیان نیازها و احساس شرم و خجالت، افسردگی و استرس و اضطراب یکی دیگر از این نشانه ها است
و مشکل در پذیرش انتقاد درست و سازنده نیز از نشانه های اصلی افراد دارای عزت نفس پایین است.

خودآگاهی چه تاثیری بر عزت نفس و اعتماد به نفس دارد؟
خودآگاهی از اجزای کلیدی یک تجربه درمانی موفق در حوزه تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس است که به داشتن شناخت و اطلاعات مشخص، استوار و پایدار راجع به خود ، پذیرش خود و ویژگی های منحصر به فرد خود منجر می گردد. شخص تفاوت های فردی خود را با دیگران دریافته و به ویژگی های منحصر به فرد خود آگاه می شود.

آیا می توانید بگویید که صرفا با داشتن یک اراده راسخ می توان عزت نفس را افزایش داد و آیا تنها با اراده و بدون داشتن باورهای مثبت می توان دست به اقدام و عمل زد؟

حقیقت این است که این عقاید و باورهای هر فرد از خود است که به اجرا و اقدام و عمل منتهی می شود. آنچه اشخاص باور دارند و به خود می گویند، روی احساس و عمل آنها تاثیر می گذارد و منجر به اثربخشی در کارهایشان می گردد. باورها اعتقاداتی هستند که احساسات ما را تغییر می دهند و راهنمای رفتار ما هستند و ما همیشه از باورهای خود آگاه نیستیم و در مورد آنها حضور ذهن نداریم. بنابراین خودآگاهی منجر به شکل گیری باورهای مثبت و صحیح می گردد و در افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس نقش بسزایی دارد.