ناگفته‌های “بهشتی” از جشنواره‌ی فیلم فجر زیر بمباران

او با اشاره به نگاهی که در جشنواره فیلم فجر دنبال می‌شود، تاکید کرد: به همین خاطر تلاش شد که این خصوصیت از اولین دوره جشنواره وجود داشته باشد و فکر می کنم تا امروز هم این موضوع جز خصوصیات جشنواره فیلم فجر است. اگر سینمای ایران فرازونشیب داشته این موضوع در جشنواره فیلم فجر هم منعکس شده است. یک سال خشکسالی بوده، یک سال رونق بوده است.  در هر صورت محصولات سینمایی کشور در جشنواره عرضه می‌شوند.

بهشتی با بیان اینکه جشنواره فیلم فجر، کارنامه سینمای ایران است، افزود: این کارنامه ممکن است برخی سال‌ها نمره خوب گرفته باشد برخی سال‌ها نمره بد. مثلا در افواه یا مطبوعات می‌گویند امسال جشنواره خوبی نبود، یا سال بعد می‌گویند جشنواره خوب بود، این قضاوت‌ها، در واقع قضاوت درباره سینمای آن سال است نه جشنواره، چون خود جشنواره که فیلم تولید نمی‌کند بلکه فیلم‌ها در قالب جشنواره اجازه عرض اندام پیدا می‌کنند.

جشنواره حلقه‌ای از زنجیره تولید در سینمای کشور است نه یک حلقه مستقل

عضو موسس خانه سینما ادامه داد: این خصوصیت  به این برمی‌گردد که جشنواره به عنوان حلقه‌ای از زنجیره تولیدی در سینما عمل می‌کند نه یک حلقه مستقل از جریان تولید در سینمای ایران. معتقدم که این خصوصیت از ابتدا در جشنواره فیلم فجر وجود داشته و همچنان هم آن را حفظ کرده است.

بهشتی که در سال های ۷۱ تا ۷۳ مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد هم بوده است، تاکید می‌کند: یکی از تلاش‌های ما و دیگر دوستان وزارت ارشاد از همان سال‌های نخست، این بود که ایام دهه فجر معرف تحولات فرهنگی در کشور باشد. یعنی جشنواره‌های تئاتر، موسیقی، سینما در دهه فجر متمرکز شوند تا جامعه ایران دهه فجر را با تئاتر، موسیقی، سینما به یاد بیاورد. هنوز هم این رویه وجود دارد و بعد از ۴۰ سال کسی در دهه فجر دنبال مانور نظامی یا نمایش کالاهای صنعتی و …نیست بلکه همه دنبال این هستند که ببینید در سینما، تئاتر یا موسیقی چه اتفاقی افتاده است. آن هم به بهانه جشنواره‌هایی که وجود داشت و دارد. به همین خاطر معتقدم دهه فجر متعلق به عرصه فرهنگ و هنر است.

در برپایی جشنواره فیلم فجر نگاه‌مان به  دیگر کشورها نبود

دبیر اسبق جشنواره فیلم فجر در پاسخ به این سوال که الگوی اولیه برپایی جشنواره فیلم فجر از کجا گرفته شده بود و چقدر کپی برداری از نمونه‌های خارجی آن بود، اظهار داشت: ما در سینما نگاهمان به دیگر کشورها نبود. البته این به معنای این نیست که از سینمای دنیا بی‌خبر بوده باشیم اما شاهد بودیم که کشورهایی هستند که در آنجا جشنواره‌هایی برگزار می‌شود و حتی برخی از آنها جشنواره‌های اسم رسم‌دار هم بودند اما خود آن کشور فاقد صنعت سینما بود. مثلا جشنواره کارلووی واری را داشتیم که هنوز هم برگزار می‌شود ولی در کشوری که میزبان برگزاری این جشنواره است صنعت سینما وجود ندارد. یا در قاهره، مانیل و دمشق جشنواره برپا می‌شد و حتی خیلی از کشورهای آمریکای جنوبی جشنواره داشتند اما سینما نداشتند  یعنی می‌شد جشنواره داشت در حالیکه سینما وجود ندارد. ما وضعیت مشابه این کشورها را نمی‌خواستیم. ما می خواستیم جشنواره ای برای سینمایی که داریم داشته باشیم.

او تصریح کرد: نکته دیگر این بود که بسیاری از این جشنواره‌ها با تولیدات سینمایی کشور خودشان ارتباط برقرار نمی‌کردند، جشنواره‌های کمی وجود دارند که متعلق به کشورهایی هستند که خود آن کشور تولیدکننده سینماست و اساس را بر تولیدات کشور خودش قرار می‌دهد، مثل اسکار که این خصوصیات را دارد اما در بسیاری از جشنواره‌ها این خصوصیت کمرنگ است.

بهشتی با بیان اینکه از روز اول اساس را بر این گذاشتیم که جشنواره فجر یک حلقه از زنجیره فعالیت‌هایی باشد که به تولید سینمای ایران کمک می‌کند، خاطرنشان کرد: این یک پیش فرض اولیه بود و خیلی به اینکه این روند در دیگر کشورهای دنیا اتفاق افتاده یا نه کاری نداشتیم. هرچند این را می دانستیم که در بسیاری از کشورهای دنیا این اتفاق نیفتاده است.

حتما می‌شد جشنواره را در سال های اولیه بعد از انقلاب بهتر برگزار کرد اما….

او درباره سختی‌های برگزاری جشنواره فیلم فجر در سال های اولیه بعد از انقلاب و اینکه چه کارهایی بهتر بود که انجام می‌شد اما شرایط اجازه آن را نمی‌داد، گفت:  در طول آن سال‌هایی که من مسئولیت داشتم مسلما جشنواره فجر را بهتر از آن هم می‌شد برگزار کرد. ولی این حداکثر توانی بود که آن زمان داشتیم. الان هم چیزی یادم نمی‌آید که اگر فلان کار را می‌کردیم بهتر بود چون نسبت به ظرفیت هایی که آن زمان وجود داشت ما سعی کردیم در حد بالایی عملکرد مطلوب داشته باشیم .

در شرایطی که تهران بمباران می شد صف های طولانی مقابل سینماها وجود داشت

این صاحب‌نظر عرصه سینما ادامه داد: در شرایطی که شهر تهران بمباران می‌شد و هر لحظه ممکن بود آژیر قرمز کشیده شود ما به نحوی جشنواره را اداره می‌کردیم که صف های طولانی جلوی سالن‌های سینما وجود داشت. این رفتار حتی غیرعادی هم بود. یعنی در دیگر نقاط دنیا اگر کشوری در معرض همیچنین وضعیتی قرار بگیرد، مردم به خانه هایشان پناه می برند و از اینکه در فضای عمومی مثل سینما حضور داشته باشند، پرهیز می‌کنند. ما در آن سالها توانسته بودیم فضای سینما را آنقدر گرم کنیم که اینچنین صف‌های طولانی را در مقابل سینماها شاهد باشیم.

در شرایط جنگی کشور، جشنواره فیلم فجر مهمانان خارجی را میزبانی می‌کرد

بهشتی تاکید کرد: ما حتی مهمانان خارجی داشتیم که در شرایط جنگی کشور از فستیوال‌های مختلف و از رسانه‌های معتبر دنیا در جشنواره حضور پیدا می‌کردند و میزبانشان بودیم. فرض کنید در سوریه امروز این اتفاق بیفتد، آن زمان ایران شرایطش شبیه سوریه امروز بود. در آن شرایط جنگی نوع رفتار و برنامه ریزی ما به نحوی بود که آنها به جشنواره می‌آمدند و می دیدند که زندگی مردم جریان دارد، می‌دیدند که با یک سینمای جدی و قابل توجه روبرو هستند. در آن شرایط، کار کردن آسان نبود ولی این کارها را انجام دادیم. بازهم تاکید می‌کنم حتما بهتر هم می‌شد جشنواره‌ها را برگزار کرد اما متاسفانه یکی از گرفتاری‌های ما این است اکثریت جامعه علاقه‌مند به سینما آن زمان به دنیا نیامده بودند و هرچقدر ما قسم بخوریم فکر می کنند درحال افسانه بافی هستیم.(خنده)

بی انصافی است اگر بگوییم سیاستگذاران سینما، جوایز جشنواره را تقسیم می‌کردند

بهشتی در بخش دیگر این گفت‌وگو درباره سیاست‌های پرورش فیلمساز در آن سالها و اینکه چقدر جشنواره با محدودیت‌هایی در ارتباط با فیلمسازان قبل انقلاب روبرو بود، گفت: در آن سالها فیلمسازانی که از قبل انقلاب وارد فضای فیلمسازی بعد از انقلاب شده باشند کم نبودند، این افراد در جشنواره حضور داشتند و عرض اندام می‌کردند و جایزه هم می گرفتند.متاسفانه مطبوعات سینمایی فضایی را دامن زدند گویی که در آن سالها مسئولان سیاستگذار سینما می‌گفتند که به چه فیلمی جایزه بدهید و چه کارگردانی جایزه بگیرد انگار سیاستگذارها جوایز را تقسیم می کردند. این نگاه نوعی بی‌انصافی است چون اینگونه نبود.

ماجرای قهر سه روزه به خاطر حساسیت بر روی یکی از جوایز جشنواره

او با یادآوری خاطره‌ای گفت: حتی خاطرم هست یک سال معاون سینمایی بر سر یک جایزه حساسیت نشان داد، نه اینکه اعمال نظر کند فقط حساسیت نشان داد من سه روز قهر کردم و جشنواره را ترک کردم. بعد از اینکه این حساسیت را کنار گذاشت من سرکار برگشتم. اینگونه نبود که ما در جشنواره اعمال نظر کنیم یا به فیلمساز قبل انقلاب بها ندهیم یا فیلمساز بعد از انقلاب ترجیح داده شود. واقعا چنین فضایی نبود. رقابت وجود داشت، هیات داوران وجود داشت که همه در قید حیات هستند و می‌توانید از آنها بپرسید که اصلا کسی به آنها فشار می‌آورد یا اعمال نظری در کار آنها صورت می‌گرفت که به فلانی جایزه بدهید یا به فلانی جایزه ندهید.