بگذاریم بچه‌هایمان کتاب‌هایشان را به اشتباه انتخاب کنند

به گزارش قائم آنلاین،دکتر علیرضا کرمانی در نشست علمی ترویجی یافته‌های پژوهشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تأکید کرد: مفهوم طبقه‌بندی سنی از هژمونی روان‌شناسی نشأت می‌گیرد که اگرچه تنها صدا در این زمینه نیست اما این هژمونی امروزه از سوی علم جامعه‌شناسی به شدت مورد نقد قرار گرفته و دیگر این‌طور نیست که روان‌شناسی رشد، یکه‌تاز میدان در این زمینه باشد.

در ادامه این نشست که با موضوع بازنگری در طبقه‌بندی گروه‌های سنی مخاطب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کلید خورده بود، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی وزارت ارشاد گفت: بازنگری در طبقه‌بندی گروه‌های سنی مقوله‌ای است که اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد؛ چون این طبقه‌بندی بر اساس فرضیات اولیه‌ای شکل گرفته که امروز بسیاری از آن‌ها مورد تشکیک هستند.

علی‌اصغر سیدآبادی که با موضوعیت دلایلی بر بی‌اعتباری گروه‌های سنی در کتابخوانی در این جلسه صحبت می‌کرد، تصریح کرد: تفاوت‌های اجتماعی و فرهنگی و محیطی لزوم لذت بردن از متون به ویژه متون ادبی و نادیده گرفتن مهارت‌های فردی افراد در زمره مسائلی هستند که در بحث نقد طبقه‌بندی بچه‌ها به لحاظ سنی حائز اهمیت‌اند. ما در بحث آموزش و پرورش در زمینه این طبقه‌بندی مشکلی نداریم چون اصولا بحث آموزش از بالا به پایین طراحی شده است. اما یادگیری فرایندی است خود به خودی. در خواندن ادبی بحث لذت امر مهمی است که نمی‌توان به مقوله یکسان‌سازی در آن پرداخت؛ یعنی در شرایطی که بحث خواندن آموزشی به اشتراک فهم تأکید دارد خواندن ادبی مسئله‌ای کاملا شخصی است و در آن افتراق حائز اهمیت است.

این نویسنده همچنین با اشاره به طبقه‌بندی و تعریف بچه‌ها به لحاظ سن تقویمی، کودک و کودکی به مثابه نوعی نگاه به دنیا، کودکی به مثابه برساخت اجتماعی و… تأکید کرد: کسانی که به بحث تقسیم‌بندی کتاب‌ها به لحاظ گروه سنی ویژه کودکان و نوجوانان می‌پردازند خود در تقسیم‌بندی‌هایشان به اشتراک نظر قاطعی نرسیده و نمی‌رسند. چرا ما به کودکان اجازه نمی‌دهیم که اشتباه بکنند. حق اشتباه کردن خیلی مهم است و پایه بسیاری از دانش‌های بشری را شکل داده است. بگذاریم بچه‌هایمان کتاب‌های مورد علاقه خود را به اشتباه انتخاب کنند. همچنان که خود ما به عنوان متولیان آن‌ها اشتباه کرده و می‌کنیم. در مورد بحث تشخیص کتاب‌های مناسب هیچ مرجع و منبعی بهتر از بچه‌ها کتابداران، اولیای مدارس و خانواده‌ها نیستند. آزمون پرلز که بر سواد خواندن تأکید دارد به بچه‌ها این اجازه را می‌دهد که از سنین پایین، خود انتخابگر آثار مورد نیاز خود باشند و با توجه به تفاوت‌های فردی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که در جامعه دیده می‌شود این تقسیم‌بندی پذیرفته‌شدنی‌تر است؛ یعنی ما می‌توانیم مثلا بگوییم این کتاب برای سنین هفت سال به بالا مناسب‌تر است.

سیدآبادی همچنین بر عدم تطابق سن تقویمی با سن عقلی با توجه به گستردگی ارتباطی نسل امروز تصریح کرد: در زمانی که رسانه‌ها بوجود آمده‌اند و دسترسی‌های متنوعی از آن‌ها ممکن شده است طبیعتا سن عقلی با دانش و یافته‌ها گره می‌خورد و نمی‌توان برای بچه‌ها با توجه به سن تقویمی‌شان الگوی واحدی ارائه کرد. کودکان به دلیل تعامل با رسانه‌های مختلف واجد شرایطی شده‌اند که به آن شکاف دانشی می‌گوییم. این شکاف دانشی در میان نسل امروز با نسل دیروز کاملا قابل شهود است. در واقع این ما هستیم که با بچه‌هایمان مسابقه گذاشته‌ایم. بچه‌ها مسیر خود را طی می‌کنند. مضاف بر اینکه من معتقدم تربیت، مقوله‌ای اختیاری و انتخابی است و با قرنطینه کردن بچه‌ها نمی‌توان آنان را تربیت کرد.

در ادامه دکتر تهمینه شاوردی، پژوهشگر و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی با ارائه پروژه تحقیقاتی خود تأکید کرد: ما نه تنها در کانون بلکه در سیستم‌ها و نهادهای دیگری باید بحث تعاملی داشته باشیم تا بتوانیم به بهترین نتایج برسیم. بر همین اساس همچنان که این پژوهش نشان می‌دهد باید ساختار سنی کتاب‌های بچه‌ها تغییر کند، اما این تغییر باید به آهستگی و بر اساس یافته‌های پژوهشی متقن صورت بگیرد چرا که اگر تا دیروز ۱۵ سال زمان لازم بود تا مشکلات کشورهای پیشرفته به کشورهایی نظیر ما سرازیر شوند امروز تکنولوژی دغدغه‌های مشابهی را در میان متولیان امور در هر دو کشور ایجاد کرده است.

این پژوهشگر با اشاره به وجود موسسات پژوهشی در داخل و خارج از کشور در زمینه تقسیم‌بندی گروه‌های سنی کودکان گفت: ۴۰ سال است که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رتبه‌بندی سنی را بدون تغییر در زمینه کتب بچه‌ها بدون هیچ انعطافی دنبال می‌کنند. حذف یکباره این رتبه‌بندی خطرناک است و نیازمند فرایندی است که باید با هماهنگی دستگاه‌های ذی ربط صورت بگیرد. یعنی باید در این فرایند به گونه‌ای پیش برویم که بچه‌ها آسیبی نبینند. بر همین اساس من معتقدم روش طبقه‌بندی سنی نیازمند بازنگری است و شاید ما در این زمینه ناچار به استفاده از ساختار تازه‌ای باشیم؛ ساختاری که حق انتخاب بچه‌ها را محفوظ کند.

شاوردی در پایان گفت: دنیای امروز با مخاطب شناسی سروکار دارد. این مخاطب‌شناسی صرفا براساس سن تقویمی نبوده و نیست و در آن فکر کردن مبحث حائز اهمیتی است مضاف بر اینکه باید مخاطب‌شناسی برای کودکان با مخاطب شناسی خاص مثل مخاطب‌شناسی کودکان تیزهوش و یا کم هوش توأم باشد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با دوره‌های آموزشی برای والدین می‌توانند آنان را در گزینش بهترین کتاب‌ها برای فرزندانشان راهنمایی کنند.

این برنامه عصر دیروز (چهارشنبه اول مهرماه) در محل آفرینش‌های فرهنگی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.