نگاهی به فیلم “زهرمار”| رونمایی از تازه‌ترین شانه تخم مرغی سینمای ایران

به گزارش قائم آنلاین، زهرمار نخستین تجربه سینمایی سیدجواد رضویان در مقام کارگردان است. فیلم روایت‌گر داستان زندگی حاج حشمت تهرانی ( با بازی سیامک انصاری) خیّر و مداح اهل بیت است که قصد شرکت در انتخابات شورای شهر را دارد و برای این منظور در قامت یک کاندیدا پای به عرصه رقابت انتخابات گذاشته است. رهی (با بازی سیامک صفری) یکی از دوستان حاج حشمت کینه‌ای دیرین از او به دل دارد. از این رو، یک شب به همراه زنی به نام لی‌لی (با بازی شبنم مقدمی) برای صرف شام به خانه حاج حشمت می‌رود و با جاسازی مواد مخدر در خانه او، سعی می‌کند برای حاج حشمت پاپوش درست کند و بدین ترتیب حاج حشمت در ادامه درگیر دردسرهایی می‌شود.

زهرمار را می‌توان تازه‌ترین فیلم شانه تخم مرغی سینمای ایران به شمار آورد. فیلمی کم مایه، نازل و گیشه پسند که مشخص نیست با چه معیار و استانداردی به جمع فیلم‌های حاضر در سی و هفتمین فیلم فجر راه یافته است. فیلم نه در فرم و نه در محتوا هیچ ابداع و دستاورد چشمگیری را به مخاطب ارزانی نمی‌دارد. تنها و تنها نق می‌زند و با تمرکز بر نمایش نیمه خالی لیوانِ زندگی شهری و تاباندن نور به زوایای تاریک جامعه، در بازنمایی مسائل، معضلات و نابه سامانی های اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی موجود در تهران (به عنوان نماینده ایران)، به ورطه سخافت و سیاه‌سازی فرو می‌غلتد.

زهرمار تلاش می‌کند تا روند تحول شخصیت محوری فیلم؛ حاج حشمت را در یک برهه زمانی کوتاه به تصویر بکشد. حاج حشمت به عنوان مداحی که قصد شرکت در انتخابات شورای شهر را دارد، در ادامه پس از حضور در متن جامعه و آگاهی از عمق مسائل و معضلات اجتماعی موجود در جامعه نظیر فقر، اعتیاد، فسادهای اخلاقی و…، متاثر شده و متوجه می‌شود که تا به حال چیزی از دردهای واقعی مردم نمی‌دانسته و بدون آگاهی از شرایط واقعی حاکم بر زندگی مردم، تنها شعار رسیدگی به مسائل و مشکلات آنها را سر داده است؛ بدین ترتیب، به خودش آمده و به این نتیجه می‌رسد که شایستگی حضور در جایگاه عضو شورای شهر را ندارد. تحولی که در بستر وقایع فیلم، سراسر شعاری، باسمه‌ای و میان‌تهی از آب درآمده است.

فیلم همچنین در تلاش است تا سرحد توان و بضاعت خود، بازنمای مسائل و معضلات کنونی موجود در جامعه باشد. تلاشی سراسر ناکام و شعاری که در سطح فرو می‌ماند و هرگز راهی به عمق نمی‌یابد. اساسا مشخص نیست قرار دادن کلیپی در میانه فیلم که به سیاق کلیپ‌های ماهواره‌ای ساخته شده و منظر آن در تصویر معضلات و مسائل کنونی کشور نیز همچون منظر غرض ورزانه شبکه‌های ماهواره‌ای چون بی بی سی و من و تو است، چه منطقی دارد و چه کارکرد مرتبطی را در بستر فرمی و روایی فیلم ایفا می‌کند. این امر از ناتوانی کارگردان در بازنمایی تصویری صحیح از مسائل اجتماعی جامعه و همچنین عدم توانایی او در خلق چارچوبی روایی مقتضی و مبتنی بر استانداردهای فرمی و روایی در بستر فیلم حکایت دارد. اساسا الصاق کلیپی با چنین مختصاتی به فیلم، به وصله‌ای بی‌ربط و ناموزون بدل شده که صرفا به شیوه‌ای ناشیانه و با رویکردی عقده‌گشایانه، به هر قیمت در میانه فیلم گنجانده شده‌است.

زهرمار در تصویر کاراکترهای مذهبی قصه نیز علیل و سترون است و تصویر ارائه شده از حاج حشمت و اطرافیان او که عموما ظاهری مذهبی دارند، به تصویری معوج، مضحک و کاریکاتوری بدل شده است. شیوه صلوات فرستادن، ذکر گفتن‌های بی‌ربط، منع ارتباط با نامحرم و به طور کلی جنس باورمندی دینی برخی اقشار مذهبی که حاج حشمت نماینده‌ای از آنهاست، از جمله مواردی است که به شکلی نازل و کم مایه مورد طرح و تاکید در فیلم قرار گرفته است؛ برای مثال هنگامی که لی‌لی با ناراحتی از مصائب و مشکلات زندگی خود به حاج حشمت شکایت می‌کند، حاج حشمت دیالوگی با این مضمون به او می‌گوید: ” نگران نباش، خدا بزرگه، درست می‌شه”. جمله‌ای که با واکنش تند لی‌لی در قالب چنین مضمونی مواجه می‌شود: “همیشه به «خدا» حواله می‌دید پس کی خودتون میخواین یه کاری بکنین؟”. همچنین سکانس مضحک مداحی حاج حشمت در بهشت زهرا و معرکه‌گیری‌های موجود در آن که نمونه‌های مشابه آن را بارها در سینمای شانه تخمه مرغی ایران دیده‌ایم، نه تنها هیچ خلاقیت و ابداعی در ایده و اجرا به همراه ندارد، بلکه مصداق دیگری در ارائه تصویر کاریکاتوری فیلم در ترسیم برخی اقشار مذهبی جامعه به شمار می‌آید.

در تحلیل نهایی، زهرمار در تلاش است تا با عطف توجه مسئولین به برخی مسائل و مشکلات کنونی موجود در جامعه، آنها را به حضور در متن جامعه و آگاهی و آشنایی با عمق و بطن مسائل و مشکلات مذکور دعوت کند؛ در این راستا، جسارت حاج حشمت در همراهی با لی‌لی برای حل مشکل و بحرانی که وی در آن گرفتار شده، قابل توجه است اما عملا کارکرد کلیدی چنین عطف توجهی در سایه اعوجاج روایی فیلم و شوخی‌ها و کم مایگی‌های پرشمار محتوایی موجود در آن، گم شده و اعتبار خود را از دست داده است.