دولت فراتر از شعار، مطالبه رهبری در مورد جوانان را جدی بگیرد

به گزارش قائم آنلاین، از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا آغاز دهه پنجم انقلاب، نظام مدیریت کشور بر محور عده‌ای خاص و در چرخش قدرت بین گروهی از مدیران ثابت استوار و در گردش بود که هراز گاه این چرخه در خود نیروهای جوانان را بسختی می‌پذیرفت و علی‌رغم تاکید سکاندار انقلاب اسلامی، نظام مدیریت کشور همچنان با نیروهای سنتی خود به پیش می‌رفت هر چند مردم همانند رهبری خود معتقد بودند که گردش نخبگان باید بر اساس نوسازی و میدان دادن به جوانان صورت گیرد.

اساس انتخاب، شایستگی یا وابستگی

در سه دهه ابتدای انقلاب ترکیب جمعیتی کشور جوان بوده و کشورمان جزء جوان‌ترین کشورهای جهان بوده است. با وجود این، تغییرات در دوره‌های بعدی دولت‌ها به لحاظ جوان‌گرایی کمتر بوده و در دولت اول آقای روحانی معدل سنی کابینه به بالای ۶۵سال رسید.

همواره در همه دوره‌ها، دولت‌ها در راستای مواضع موکد رهبری در لزوم استفاده از جوانان، شعارهایی در این زمینه می‌داده‌اند ولی در عمل حضور جوانان در ترکیب دولت‌ها کمتر به چشم می‌خورد.

شعار همیشگی دولت‌ها شایسته‌سالاری بود لیکن نکته تعجب در این است که چرا همیشه شایسته‌ها در میان هم‌پیمانان سیاسی روسای جمهوری قرار داشته و عملکردها گویای انتخاب وزراء و مسئولان ارشد با ملاک‌های غیر شایستگی بوده و عمده، هم‌جناحی مبنای گزینش مسئولان بوده است.

جوانی و پاکی و طهارت  و عدالت‌خواهی

حجت‌الاسلام ساداتی، محقق و پژوهشگر اجتماعی جوانی را دربردارنده خصوصیات برجسته می‌داند و می‌گوید: پیامبر (ص) در تحلیل گرایش جوانان به اسلام نسبت به پیران می‌فرماید:  شما را به نیکی با جوانان سفارش می‌کنم، چرا که آنان، دل‌های رقیق‌تری دارند، به راستی که خداوند، مرا بشارت دهنده و هشدار دهنده برانگیخت، جوانان با من همپیمان شدند و پیران با من به مخالفت برخاستند. آنگاه آیه ۱۶ سوره حدید را خواندند: «و عمر آنان به درازا کشید و دل‌های‌شان سخت گردید.» (سفینه البحار، ج۲، ص۱۷۶۹).

وی در ادامه افزود: جوانی دوران تغییرخواهی است و جوان اصولاً دوست دارد تا در زندگی خود و محیط پیرامونی تغییر ایجاد کند.  همان طوری که جوانی زمان تغییرگرایی است و جوان دوستدار تغییرات است؛ همچنین از نظر انفعالی بسیار مناسب است؛ زیرا جوان تغییرپذیر است و هنوز چیزی در آن شکل نگرفته تا تثبیت شده باشد. البته در عنفوان جوانی این تغییرپذیری قوی‌تر است و هر چه در اوج جوانی نزدیک می‌شود تغییرپذیری همانند تغییرگرایی در وی کاهش می‌یابد. از همین‌رو امام علی(ع) به تربیت فرزند در عنفوان جوانی اشاره می‌کند و به فرزندش امام حسن(ع) می‌فرماید: دل جوان، مانند زمین کشت ناشده است. آنچه در آن افکنده شود، می‌پذیرد. از این‌رو، پیش از آنکه دلت سخت گردد و عقل و خردت سرگرم شود، به تربیت تو همت گماشتم. (نهج‌البلاغه، از نامه۳۱).

جوان تیزهوش و سریع‌الانتقال است
این پژوهشگر با اشاره به این نکته که امام علی(ع) درباره ویژگی تیزهوشی جوانان می‌فرماید: هرگاه به مشورت نیازمند شدی، نخست به جوانان مراجعه کن، زیرا آنان ذهنی تیزتر و حدسی سریع‌تر دارند. سپس (نتیجه) آن را به نظر میانسالان و پیران برسان تا پیگیری نموده، عاقبت آن را بسنجند و راه بهتر را انتخاب کنند، چرا که تجربه آنان بیشتر است.(شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی الحدید، ج۲۰، ص۳۳۷، ح۸۶۶)، یادآور شد: بی‌باکی از یک‌سو و شجاعت از سوی دیگر دو ویژگی دیگر جوانی است. پس جوانی، زمان تهور و شجاعت و زیر پا افکندن مصلحت‌سنجی‌هاست. (یونس، آیه۸۳؛ قصص، آیات ۱۴ و ۱۵) البته کسانی که روحیه فتوت و جوانی را در خود حفظ کرده باشند نیز همچنان اهل شجاعت و تغییر بوده و مصلحت‌ها را کنار می‌نهند؛ چنانکه اصحاب کهف چنین بودند. (کهف، آیات ۱۰ و ۱۶).
رهبری و اعتقاد و اعتماد به جوانان
رهبری معظم انقلاب اسلامی را می‌توان یکی از منادیان شعار جوانگرایی در مدیریت کشور دانست. معظم‌له در این عرصه پیشگام بوده و این رویکرد را می‌توان در انتصابات سال‌های اخیر ایشان نیز مشاهده نمود.

ایشان می‌فرمایند: “تجربه‌ من این است كه اگر ما به جوان اعتماد كنیم – آن جوانی كه شایسته دانستیم به او مسئولیت بدهیم و صلاحیتش را داشت؛ نه هر جوانی و هر مسئولیتی – از غیر جوان، هم بهتر و مسئولانه‌تر كار را انجام می‌دهد؛ هم سریعتر پیش می‌برد، هم كار را تازه‌تر و همراه با ابتكار بیشتری به ما تحویل خواهد داد؛ یعنی روند پیشرفت در كار حفظ می‌شود. برخلاف غیر جوان كه ممكن است كار را بالفعل خوب انجام دهد، اما روند پیشرفت در آن متوقّف خواهد شد. غالباً این‌گونه است.”

معظم‌له یادآوری می‌فرمایند: “آن زمان كه ما در شورای انقلاب بودیم، نسبت به همین موضوع، به ما و دوستان دیگری كه در آن شورا بودیم، اعتراض می‌شد. افراد مسنّی – عمدتاً شصت ساله، هفتاد ساله، هفتادوپنج ساله – هم در آن شورا بودند، كه خیلی عقیده به جوانان نداشتند و می‌گفتند چرا شما به جوانان رو می‌دهید و اینها را بی‌خود وارد كارهای عمده می‌كنید؟! اینها دوست نمی‌داشتند كه به جوانان خیلی میدان داده شود. البته دوست می‌داشتند كه جوانان از آنها اطاعت كنند و دنبالشان راه بروند! می‌گفتند آنها جوانند، ما پیریم؛ باید دنبال ما بیایند. خیلی حاضر نبودند به جوانان اعتماد كنند؛ ولی ما اعتماد می‌كردیم و جواب آنها را هم در واقع با تجربه‌عملی‌ای كه می‌دیدند خوب كار انجام می‌گیرد و پیشرفت می‌كند، می‌دادیم و داده می‌شد.(۷/۲/۷۷)

جوانان در نگاه امام خمینی(ره)
رهبری سیره حضرت امام(ره) را گوشزد می‌کنند و می‌فرمایند: «امام به جوانان اعتماد و اعتقاد داشتند. لذا مثلاً فرماندهان اوّلیه سپاه پاسداران – که هسته اوّلیه سپاه را اینها گذاشتند – این مجموعه عظیم را تشکیل دادند و سپاه در جنگ آن همه نقش آفرید. وقتی اینها به امام معرفی شدند و امام اینها را شناختند، به هیچ وجه نگفتند که شما جوانید، چطور می‌خواهید این کار را بکنید؛ نخیر، بلکه استقبال هم کردند. یا مثلاً در کابینه شهید رجایی، یک عدّه جوانان خیلی خوب بودند. اوّلین کابینه‌ای که جوانان را به معنای واقعی کلمه وارد مسئولیت کرد، کابینه شهید رجایی بود.» (۱۳/۱۱/۷۷)

ایشان یادآور می‌شوند که «امام با تشکیل بسیج سرنوشت انقلاب را سپرد به جوانها؛ و هر مجموعه‌ جوانی، هر نسلی، وقتی از جوانی پا می‌گذارد به میانسالی، در واقع این امانت را تحویل می‌دهد به نسل جوان بعد از خودش و این سلسله تمام‌نشدنی است.» (۳/۹/۹۵)

لذا امروز که سخن از تغییرات در کابینه دولت با هدف چابک‌سازی و کارآمدسازی متناسب با شرایط حساس کشور و بالاخص قرار گرفتن در جنگ اقتصادی مطرح است، به نظر می‌رسد رویکرد جوانگرایی و توجه به سیره حضرت امام(ره) و رهنمودهای رهبری می‌تواند راهکاری عملی برای دولتمردان در جهت حل مشکلات باشد.