از نقره‌داغ تلگرام طلایی و هاتگرام تا نقض دمکراسی

به گزارش قائم آنلاین، «گوگل» تلگرام طلایی و هاتگرام را مسدود کرده است. پس از فیلترینگ رسمی تلگرام در ایران، با وجود آن که حکم قاضی مبتنی بر قطع هرگونه دسترسی به این اپلیکیشن بود، نسخه‌های فارسی هاتگرام و تلگرام طلایی که همانند یک فیلترشکن عمل می‌کرد، بومی و مجاز معرفی شد. این موضوع مانع کوچ کاربران از تلگرام شد تا جایی که حدود ۲۵ میلیون کاربر ایرانی تلگرام، از این دو نسخه برای بازگشت به تلگرام استفاده کردند. در واقع، مواجهه نهادهای حاکمیتی در ایران با تلگرام هیچ‌گاه مواجهه‌ای تمام‌قد نبوده است. اگر چنین بود تلگرام نمی‌توانست به راحتی و با یک شماره مشخص به کاربران ایرانی پیامک بفرستد. قطع به یقین، اگر مواجهه جدی با تلگرام صورت گرفته بود، تلگرام سرنوشتی مشابه وایبر و وی‌چت پیدا می‌کرد.

اما پس از این سهل‌انگاری، در روزهای اخیر با اقدامی فراتر از پیش‌بینی‌های مدیران خوش‌بین به تلگرام مواجه شدیم. اقدام اخیر گوگل، مهم‌تر و حساس‌تر از هر چیز، نقض حاکمیت ملی و حق مردم بوده است. به بیان دیگر نه تنها مرزهای اقتدار ملی در عرصه سایبری، که مرزهای دموکراسی و حاکمیت اراده عمومی ملت‌ها درون مرزهای دولت‌های متبوعشان نیز نقض شده است. به‌عبارتی، با وجود آنکه هشدار گوگل کافی بود تا کاربران میان استفاده یا عدم استفاده از دو نسخه فارسی تلگرام مخیر باشند. اما گوگل به یکباره نه‌تنها امکان نصب، که حتی دسترسی به این دو نسخه را مسدود و غیرممکن کرد.

البته برخی اندیشمندان مدعی‌اند در پرتو تحول مفهوم حاکمیت، امروزه ادعای دخالت در امور داخلی یک کشور بی‌معناست. به باور این افراد، اظهارنظرکردن و کار رسانه‌ها علیه یک کشور دیگر نقض حاکمیت محسوب نمی‌شود. البته حتی این صاحب‌نظران نیز ادعا نمی‌کنند که «دخالت عملیاتی» نقض حاکمیت ملی نیست. مثلاً حمایت لجستیکی از گروه‌های تروریستی مانند منافقین، مصداق بارز دخالت عملیاتی و نقض حاکمیت ایران است. به طریق مشابه، دستبرد گوگل به تلفن همراه و دستگاه‌های شخصی و خصوصی مردم ایران نیز مصداق نقض حاکمیت ملی ایران است.

برخی از نظریه‌پردازان نیز که به خوانش‌های نرم و خوش‌بینانه از دولت و قدرت گرایش دارند، معتقدند که فناوری اطلاعات و دسترسی آزاد افراد به اطلاعات، بستر بروز و اثرگذاری کنش‌گران جدید و نوظهور را فراهم کرده و با تواناساختن این افراد سبب شده حاکمیت، مفهوم سنتی خود را از دست داده و عمدتاً معنای «مسؤولیت» به خود بگیرد. جالب آن که اقدام اخیر گوگل، به دلیل تعرض گوگل به حریم خصوصی کاربران، نقض حاکمیت به منزله مسؤولیت هم بوده است.

حاکمیت را به هر معنایی که بگیریم، اقدام اخیر گوگل، نقض آشکار حاکمیت ملی است. دمکراسی را هم اگر به معنای حداقلی آن در نظر بگیریم، اقدام گوگل در بستن هاتگرام و تلگرام طلایی، اقدامی فراتر از  مواردی چون استراق سمع و نقض حریم خصوصی بوده و به معنای دقیق، تجاوز به حریم خصوصی است.

حتی اگر بپذیریم که در اثر فناوری نوین اطلاعاتی -مانند شبکه‌های اجتماعی- دو نوع حاکمیت به وجود آمده است، باز هم اقدام گوگل قابل توجیه نیست. به بیان دقیق اگر حاکمیت را در سایه تحول فناوری اطلاعات به حاکمیت قانونی و حاکمیت عملیاتی تقسیم کنیم، اقدام گوگل نقض هر دو نوع حاکمیت بوده است.