گیاهان، کارخانه‌های سبز تولید واکسن خوراکی

به گزارش قائم آنلاین، در حال حاضر بیش از ۴۵ درصد مرگ‌ومیر افراد در کشورهای درحال‌توسعه، ناشی از بیماری‌های واگیردار است و یکی از مهم‌ترین راهکارها برای جلوگیری از این بیماری‌ها، واکسیناسیون افراد است. اما باوجود انجام واکسیناسیون در کشورهای مختلف، هنوز هم بیش از ۳۰ میلیون کودک در دنیا در برابر این بیماری‌های قابل پیشگیری و درمان، ایمن‌سازی نشده‌اند.

مروری بر نظرات متخصصان نشان می‌دهد که پیشرفت در روش‌های زیست‌شناسی مولکولی در دهه ۱۹۸۰ به توسعه راهکارهای جدید برای تولید زیرواحدهای واکسن کمک کرده است. این روش‌ها شامل استفاده از سیستم‌های مختلف مانند فرمانتاسیون باکتری‌ها و سلول‌های پستانداران برای بیان پروتئین‌های نوترکیب بوده‌اند. اما در حال حاضر، واکسن‌های در دسترس دارای محدودیت‌هایی هستند که هزینه‌های بالای توسعه، حمل‌ونقل، سیستم‌های خنک‌سازی و خطر در ارتباط با شرایط تزریقی و پاسخ آلرژیک در افراد ازجمله این محدودیت‌ها به شمار می‌آیند. به همین دلیل یافتن راه‌های جدیدی برای توسعه واکسن‌ها، از اهمیت خاصی برخوردار است.

این موضوع، مورد توجه محققانی از دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان قرار گرفته است و در خصوص آن پژوهشی مروری را انجام داده‌اند. در این پژوهش واکسن‌های خوراکی مشتق شده از گیاهان به‌عنوان دیدگاهی جدید برای تولید واکسن مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

بر اساس اطلاعات ارائه‌شده توسط این پژوهشگران، استفاده از مهندسی ژنتیک در موجودات زنده‌ای نظیر مخمرها و گیاهان، می‌تواند به‌عنوان یک راه مناسب برای تولید واکسن‌های نوترکیب خوراکی در نظر گرفته شود.

در این خصوص، داود کولیوند، محقق دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان و همکارش می‌گویند: «واکسن‌های خوراکی دارای پتانسیل بالقوه‌ای به‌خصوص در کشورهای جهان سوم هستند که در آن‌ها هزینه‌های حمل‌ونقل و برخورداری از خنک‌کننده‌ها ضعیف بوده و توزیع واکسن نیاز به پرسنل و شرایط تزریقی استریل دارد. در این صورت دست‌اندرکاران به کمک واکسن‌های خوراکی ممکن است بر مشکلات تولید، توزیع و تحویل که در ارتباط با واکسن‌های سنتی وجود دارد، غلبه کنند».

آن‌ها معتقدند: «البته میزان بیان پروتئین‌های نوترکیب یا همان واکسن‌های خوراکی باید طوری تنظیم شود که از ورود ناخواسته ژن تراریخته به سایر گونه‌های گیاهی یا زنجیره غذایی مصرف‌کننده‌ها جلوگیری کند. هرچند وجود مهارکننده‌های فیزیکی در محصولات تراریخته مثل انتقال به ژن کلروپلاست، تکثیر رویشی، مهار گرده‌افشانی و استراتژی‌های ساده و طبیعی، در حبوبات و دانه غلات، از ورود ژن تراریخته جلوگیری می‌کند».

همچنین بر اساس یافته‌های این پژوهش، در این روش تولید واکسن، سیگنال‌های شبکه آندوپلاسمی برای ترشح پروتئین‌های بیولوژیکی فعال در محیط کشت استفاده می‌شوند که عاری از آلودگی عوامل بیماری‌زا است.

داده‌های فراهم‌شده در این پژوهش مروری که می‌تواند پژوهشگران را به برداشتن گام‌های عملی‌تر به‌سوی تولید واکسن‌های خوراکی ترغیب کند، در فصل‌نامه «ایمنی زیستی» متعلق به انجمن ایمنی زیستی ایران منتشر شده است.