معرفی ژنوتیپ‌های نخود و عدس متحمل به تنش‌های محیطی

به گزارش قائم آنلاین، دکتر ابراهیم ایزدی دربندی در گفت‌وگو ، اظهار کرد: بانک بذر حبوبات پژوهشکده علوم گیاهی به عنوان یکی از ذخایر ارزشمند بذر حبوبات در کشور است؛ این بانک در حال حاضر حدود ۱۰۰۰ نمونه بذر نخود و ۵۰۰ نمونه بذر عدس و چندین نمونه دیگر از حبوبات را دارد. بخش اعظم این بذرها از سراسر کشور به‌ویژه استان خراسان جمع‌آوری شده است.

وی افزود: نمونه این بذرها از مرکز بین‌المللی تحقیقات کشاورزی در مناطق خشک (ایکاردا، واقع در سوریه) و نیز سایر نقاط دنیا گردآوری و تأمین می‌شود که بانک بذر علاوه بر اینکه خوراک اولیه تحقیقات مرتبط با این حوزه را در دانشگاه و سایر مراکز پژوهشی مراجعه‌کننده کشور تأمین می‌کند، دومین بانک بذر حبوبات در ایران نیز است.

رئیس پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه پژوهش‌های پژوهشکده علوم گیاهی در دو گروه بنیادی و کاربردی متمرکز شده است گفت: جرقه‌های اولیه بنیانگذاری پژوهشکده علوم گیاهی با ایجاد هرباریوم در چند سال گذشته کلید خورد که بعدها به گروه پژوهشی گیاه‌شناسی تغییر نام پیدا کرد.

وی بیان کرد: با توجه به ماهیت گروه گیاه‌شناسی، قسمت اعظمی از پژوهش‌های این گروه پژوهشی، بنیادی است و نظر به بی‌نیاز نبودن پژوهش‌های کاربردی از بنیادی، این گروه پژوهشی در رویکرد جدید با همکاری سایر گروه‌های پژوهشی موجود در پژوهشکده به پژوهش‌های کاربردی مرتبط با علم گیاه‌شناسی هم ورود پیدا کرده است.

رئیس پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: امروز این مرکز با در دست داشتن بیش از ۶۵ هزار نمونه گیاهی به عنوان یکی از مراکز مرجع گیاه‌شناسی کشور از مهم‌ترین و معتبرترین مراکز گیاه‌شناسی است که با کشف ۵۴ تاکسون گیاهی (تاکسونومی: شامل توصیف، شناسایی، نام‌گذاری و طبقه‌بندی گیاهان است) یکی از دستاوردهای دانشگاه فردوسی مشهد به شمار می‌رود.

وی عنوان کرد: هرباریوم بین المللی پژوهشکده علوم گیاهی به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز گیاه‌شناسی به شمار می‌رود و یکی از معتبرترین و کم نظیرترین هرباریوم‌های کشور است.

ایزدی دربندی اضافه کرد: شناسایی گیاهان و منابع ژنتیکی ارزشمند گیاهی و آشنایی با پتانسیل‌های آن‌ها در طبیعت، می‌تواند منبع ارزشمند ژنتیکی جهت انتقال صفات مفید و مورد نیاز گیاهان زراعی و اهلی باشد که مورد استفاده قرار می‌گیرد و این رویکرد در پژوهشکده با وجود دو گروه پژوهشی مرتبط با حوزه‌های گیاه‌شناسی کاربردی به وجود آمده است.

تلاش برای معرفی یا اهلی سازی گیاهان و ارقام متحمل به خشکی

وی خاطرنشان کرد: ضرورت و ماهیت تشکیل گروه بقولات در پژوهشکده، منجر به تمرکز مطالعات این گروه بر روی مطالعات کاربردی در حوزه اصلاح زراعی حبوبات شده است که با توجه به تلاش‌های صورت گرفته در این گروه پژوهشی، به‌زودی شاهد آزادسازی ارقام یا معرفی ژنوتیپ‌های نخود و عدس متحمل به تنش‌های محیطی به ویژه سرما و خشکی منطبق با شرایط اقلیمی کشور خواهیم بود و این یکی از دستاوردهای بزرگ و ملی است که حاصل بیش از دو دهه تلاش محققان دانشگاه فردوسی محسوب می‌شود.

رئیس پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه واگذاری پروژه کلان حبوبات به پژوهشکده علوم گیاهی نشان از وجود پتانسیل‌های علمی موجود در دانشگاه فردوسی دارد که در سطح ملی این اعتماد را به وجود آورده است، بیان کرد: تعامل و ارتباط مفید و سازنده در بین محققان پژوهشکده با سایر مجامع تحقیقاتی و نیز با کشاورزان، سرمایه ارزشمندی است و این انگیزه را به محققان جوان می‌دهد تا مسئولیت اجتماعی خود را به عنوان یکی از رویکردهای پژوهشکده و دانشگاه فردوسی در پذیرش و حل بعضی از مشکلات موجود در حوزه کشاورزی ادا کنند.

وی اظهار کرد: با وجود مشکلات زیاد در حوزه ارتباطات برون دانشگاهی، پژوهشگران گروه‌های سه گانه گیاه‌شناسی، بقولات و گیاهان زینتی پژوهشکده با هدف تأثیرگذاری اجتماعی، علمی و با در اختیار داشتن آزمایشگاه‌ها و امکانات تخصصی قابل قبول، ارتباطات مفید و مؤثری با خارج از دانشگاه برقرار کرده‌اند.

ایزدی دربندی افزود: برای شناسایی نیازها سازوکار خاصی وجود دارد که باید از این طریق وارد شد و پژوهشکده علوم گیاهی تمام تلاش خود را در این راستا انجام می‌دهد تا بعد از شناسایی، به رفع نیازها در حوزه علوم گیاهی و کشاورزی جامه عمل بپوشاند. یکی از چالش‌های موجود و جدی در کشور، کمبود آب است و به همین دلیل در گروه‌های بقولات و گیاهان زینتی یکی از برنامه‌های راهبردی پژوهشکده تلاش برای معرفی یا اهلی سازی گیاهان و ارقام متحمل به خشکی است.

۹۰ درصد گیاهان زینتی در فضای سبز شهری از پرمصرف‌ترین‌ها برای آبیاری هستند

وی با بیان اینکه متأسفانه گیاهان مورد استفاده برای فضاهای سبز شهری منطبق با شرایط کم آبی موجود نیست، گفت: تلاش برای رفع این امر مهم یکی از اهداف و برنامه‌های راهبردی پژوهشکده علوم گیاهی است که با توجه به اطلاعات موجود، بیش از ۹۰ درصد گیاهان زینتی در فضاهای سبز شهری کشور از جمله چمن از پر مصرف‌ترین گیاهان نیازمند به آب هستند و با توجه به محدودیت‌ها و بحران موجود در آب، این موضوع به هیچ وجه به لحاظ اقتصادی و سیاست‌گذاری‌های کلان در حوزه آب پذیرفته نیست و باید با همفکری پژوهشگران و بخش اجرا رویکرد جدیدی را در این مسیر دنبال کرد.

رئیس پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد در پاسخ به این سوال که چرا گیاهان کم مصرف کشت نمی‌شود، مطرح کرد: مسائل اقتصادی، سیاست‌گذاری‌های ناصحیح و عدم شفافیت در تعاملات در حوزه‌های اجرایی از جمله دلایل این موضوع به شمار می‌رود که صرف نظر از دلایل مذکور، عدم اعتماد و عدم وجود برنامه عملیاتی سازمان‌های اجرایی برای واگذاری پژوهش‌های مرتبط جهت خروج از این مسیر به پژوهشگران، معضل اجتماعی و ملی است که با توجه به تجربه چندین ساله در ادامه این مسیر ناصحیح، ورود قانون‌گذار در سطح مجلس شورای اسلامی یک ضرورت است.

وی عنوان کرد: پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد به لحاظ ارتباط اداری و استقلال مالی به عنوان زیر مجموعه‌ای از دانشگاه محسوب می‌شود که با توجه به ماهیت پژوهشکده، این پتانسیل وجود دارد تا در مجلس یک ردیف بودجه مستقل به پژوهشکده اختصاص پیدا کند و اقداماتی نیز برای تحقق این موضوع صورت گرفته که منتج به نتیجه نشده است.

ایزدی دربندی با بیان اینکه بخشی از بودجه پژوهشکده با تعاملات و قراردادهایی که خارج از دانشگاه منعقد شده تأمین می‌شود، اظهار کرد: در حال حاضر بودجه اختصاص یافته به پژوهشکده حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد از بخش منابع دولتی است و سعی داریم حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد بودجه از منابع غیر دولتی تأمین شود و خود را موظف می‌دانیم تا وابستگی را به حداقل برسانیم.

وی افزود: با توجه به ساختاری که در کشور برای دانشگاه‌ها تعریف شده، قسمت اعظم بودجه دانشگاه‌ها توسط دولت تأمین می‌شود و شاید یکی از دلایل عدم موفقیت دانشگاه‌ها در جهت کسب منابع خارج از دولت این موضوع باشد که الزامی برای تحقق این موضوع ایجاد نکرده‌اند و اخیراً رویکرد وزارت علوم ملزم کردن دانشگاهیان است تا بخشی از بودجه‌های جاری و پژوهشی خود را خارج از منابع دولتی تأمین کنند. بر اساس آخرین آماری که وجود دارد خوشبختانه دانشگاه فردوسی مشهد حتی نسبت به دانشگاه تهران، جز موفق‌ترین دانشگاه‌ها در این زمینه به شمار می‌رود.

واردات قابل توجه عدس و نخود

رئیس پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه امنیت غذایی یکی از دغدغه‌های ملی و تاریخی کشور است و نظر به وضعیت سیاسی کشور این مساله مربوط به شرایط حاضر نبوده و ریشه تاریخی دارد، گفت: پژوهشکده با توجه به ماهیت گروه‌های پژوهشی خود، می‌تواند در ارتباط با بخشی از مسئولیت و اثرپذیری اجتماعی که همان تلاش برای تأمین بخشی از امنیت غذایی است نقش داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه ما در حوزه کشاورزی از پتانسیل‌هایی برخوردار هستیم که باید در این زمینه سرمایه‌گذاری شود، تصریح کرد: بیش از ۹۵ درصد تولیدات مربوط به نخود و عدس کشور به صورت دیم است و با توجه به شرایط کشت، تولید کشور پاسخگوی نیازهای جامعه نیست و قسمت اعظمی از این دو محصول از خارج از کشور وارد می‌شود.

ایزدی دربندی در ادامه خاطر نشان کرد: بنابراین به یک عزم ملی در این راستا نیاز است که پژوهشکده در قالب پروژه ملی حبوبات کشور به طور جدی به این مساله ورود پیدا کرده و انتظار است حوزه‌های حامی این پروژه برای نیل به دستاوردهای تعریف شده در این پروژه حمایت کافی و عملی را داشته باشند. در این پروژه گروهی از پژوهشگران دانشگاه فردوسی با همکاری سازمان تحقیقات کشاورزی، همزمان در چندین نقطه و ایستگاه تحقیقاتی درگیر بوده و فعالیت می‌کنند که این خود نشان از تعاملات و همکاری‌های خوب و سازنده با مراکز تحقیقاتی خارج از دانشگاه دارد.