پول، سلاح و تروریسم برای قدرت در سومالی

به گزارش قائم آنلاین، روزنامه نیویورک‌ تایمز در گزارشی درباره رقابت قطر و امارات در سومالی برای گسترش نفوذ خود بر منابع و بنادر این کشور نوشته است: در فایل صوتی یک تماس تلفنی ضبط شده که از سوی روزنامه نیویورک‌ تایمز به دست آمده، خلیفه کاید المهندی، یک تاجر که از نزدیکان امیر قطر است، به سفیر قطر در سومالی می‌گوید، شبه نظامیان در بندر بوساسو در شمال سومالی بمب گذاری کردند تا با کنار زدن امارات منافع قطر را پیش ببردند.

در این حمله دست‌کم هشت تن زخمی شدند و یک شبه‌نظامی وابسته به داعش مسئولیت آن را بر عهده گرفت.

این تاجر در این تماس تلفنی که در ۱۸ ماه مه و حدود یک هفته پس از این بمب‌گذاری صورت گرفته، می‌گوید: ما می‌دانیم چه کسی پشت این بمب‌گذاری و کشتار است.

او در این باره می‌گوید: این کار برای بیرون کردن اهالی دوبی انجام شد. بگذارید آن‌ها اماراتی‌ها را بیرون کنند. در این صورت دیگر قراردادها را با آنان تمدید نمی‌کنند و من این قراردادهای را به دوحه می‌آورم.

اگر اظهارات المهندی درست باشد، نشانگر مدرکی تازه از رقابت احتمالی میان کشورهای حاشیه خلیج فارس برای ایجاد نزاع و درگیری در منطقه شاخ آفریقا است. زک ورتین، پژوهشگر موسسه بروکینگز و دیپلمات سابق آمریکا در این منطقه می‌گوید: سومالی روشن‌ترین نمونه بی‌ثباتی به وجود آمده در اثر رقابت کشورهای حاشیه خلیج فارس است. کشورهای خلیج فارس، این کشورها را عرصه‌ای برای منافع خود می‌بینند و می‌خواهند آن‌ها را تحت کنترل خود بگیرند؛ در خاک آن‌ها پرچمی فرو کنند و پیش از رقبایشان روابط با آن‌ها را به نام خود بزنند.

تلاش برای رسیدن به قدرت در سومالی و شاخ آفریقا می‌تواند ادامه جنگ سردی باشد که از زمان آغاز بهار عربی در حدود هشت سال پیش در سراسر این منطقه پدید آمد. قطر و ترکیه از این قیام‌ها و احزاب سیاسی اسلام‌گرایی که در پی آن‌ها به وجود آمدند، حمایت کردند. امارات و عربستان اما با این قیام‌ها و احزاب اسلام‌گرای آن‌ها مخالفت و قطر را به پشتیبانی از شبه‌نظامیان متهم کردند.

امارات، عربستان، مصر و دیگر کشورهای متحد آن‌ها روابط تجاری و دیپلماتیک خود را با قطر متوقف کردند تا برای نغییر سیاست‌های دوحه آن را تحت فشار قرار دهند.

سومالی کشوری فقیر است اما خط ساحلی طولانی آن دسترسی به بازارهای این منطقه را که به سرعت در حال رشد هستند و نفوذ بر مسیرهای کشتی‌رانی را، فراهم می‌کند. مدیریت بندر بوساسو را یک شرکت اماراتی در دست دارد.

نه دولت قطر و نه المهندی اعتبار تماس تلفنی مذکور را زیر سوال نبردند اما هر دو طرف اظهارات بیان شده را نه از سوی یک مقام دولتی، بلکه از طرف یک شهروند عادی مستقل دانستند.

دفتر روابط عمومی قطر در بیانیه‌ای به روزنامه نیویورک تایمز اظهار کرد: موضع سیاست خارجی قطر همواره در راستای ایجاد ثبات بوده و ما در امور داخلی کشورهای مستقل دخالت نمی‌کنیم. هر کس که چنین کاری می‌کند، به نیابت از دولت قطر این کار را انجام نداده است.

با این حال در این تماس تلفنی که از سوی یک نهاد اطلاعاتی خارجی مخالف سیاست‌های خارجی قطر ضبط شده، سفیر این کشور با اظهارات مطرح شده درباره نقش قطر در بمب‌گذاری بوساسو مخالفتی نمی‌کند.

حسن بن حمزه هاشم، سفیر دوحه در سومالی در پاسخ به این اظهارات می‌گوید: پس به همین خاطر است که به این منطقه حمله می‌کنند، که آن‌ها را وادار به فرار کنند.

المهندی در این تماس تلفنی به سفیر قطر می‌گوید: دوستان ما پشت تازه‌ترین بمب‌گذاری (در بوساسو) بوده‌اند.

گفته می‌شود این تاجر از نزدیکان تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر قطر است. عکس‌هایی از این دو در کنار یکدیگر وجود دارد و طبق گزارش‌های موجود و پیام‌های مکتوبی که از سوی سرویس‌های اطلاعاتی به دست آمده، المهندی مرتبا با امیر قطر سفر می‌کند.

سفیر قطر در سومالی در گفتگوی تلفنی کوتاهی که با روزنامه نیویورک تایمز داشت، تکذیب کرد که المهندی را می‌شناسد و تلفن را فورا قطع کرد.

المهندی نیز در مصاحبه تلفنی دیگری گفت، تنها یکی از “دوستان دوران مدرسه” این سفیر است. او در این خصوص اظهار کرد: من مردی بازنشسته و یک تاجر هستم و نمایندگی هیچ دولتی را بر عهده ندارم.

او در پاسخ به سوالی درباره دلیل استفاده از کلمه “دوستان” در خصوص عاملان حمله بوساسو گفت: همه مردم سومالی دوستان من هستند.

اگر حمله بوساسو با هدف بیرون کردن اماراتی‌ها صورت گرفته باشد، این نخستین حمله علیه آن‌ها نبوده است.

در ماه فوریه دو مهاجم که خود را به قالب ماهیگیر جا زده بودند، مدیر یک شرکت اماراتی را که در اداره بندر بوساسو مشارکت داشت، به قتل رساندند. این شرکت موسوم به “پی اند او پورتس” از زخمی شدن سه کارمند دیگر خود در این حادثه خبر داد.

گروه الشباب مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت و گفت، مدیر این شرکت را به خاطر “اشغال” بندر بوساسو به قتل رسانده است. یک سخنگوی الشباب درباره مدیر این شرکت گفت: ما به او هشدار دادیم اما او نشنیده گرفت. او به طور غیرقانونی در سومالی بود.

المهندی، تاجری که گفته می‌شود از نزدیکان امیر قطر است، در تماس تلفنی خود با سفیر این کشور به قراردادهای دوحه با شرکت “دی پی ورلد” اشاره می‌کند که مدیریت بنادر بوساسو و شهری در استان سومالی‌لند را بر عهده دارد. او در این مکالمه تلفنی می‌گوید، رییس این شرکت “با من است” و قراردادهای “دی پی ورلد” را به قطر می‌دهد.

الشباب که وابسته به القاعده و داعش است، دولت سومالی را دشمن اصلی خود می‌داند. امارات علیه این گروه‌ها عملیات نظامی انجام داده اما دلیل حمایت آن‌ها از قطر که حامی دولت سومالی است، مشخص نیست.

قطر حمایت از الشباب یا دیگر گروه‌های شبه‌نظامی را تکذیب کرده است. دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا زمانی قطر را به تامین مالی گروه‌های تروریستی متهم کرد اما طی دیدار این ماه امیر قطر از کاخ سفید در ماه جاری میلادی، او را دوست خود نامید و استیون منوچین، وزیر خزانه داری آمریکا او را به خاطر کمک به مبارزه با تامین مالی تروریست‌ها تحسین کرد.

مقامات آمریکایی می‌گویند اتهامات مطرح شده علیه قطر در بهترین شرایط در موارد خاصی صدق می‌کنند و بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس علیه همکاری‌های تاکتیکی با شبه‌نظامیان تندرو اقدام کرده یا تلاش کرده‌اند مانع کمک مالی افراد ثروتمند به افراطگرایان شوند.

ببسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس شرکای نزدیک آمریکا هستند و یکی از پایگاه‌های هوایی مهم آمریکا در قطر قرار دارد.

در میان این کشورها، امارات برای گسترش نفوذ خود بر شاخ آفریقا تهاجمی‌تر عمل کرده و از سال ۲۰۱۲ تیم‌هایی از نیروهای اجیر شده و کماندوها را به این کشور فرستاده تا با دزدی دریایی در سواحل این کشور مقابله کنند و همچنین برای مبارزه با الشباب و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی، عملیات نظامی صورت داده است.

امارات طی این بازه زمانی بیش از شش بندر تجاری و پایگاه نظامی در سراسر خلیج عدن و شاخ آفریقا ایجاد کرده که از جمله آن یک پایگاه نظامی مهم در شهر عصب در اریتره است که برای عملیات نظامی در یمن از آن استفاده می‌شود.

ترکیه و قطر در جریان قحطی کمک‌های بشر دوستانه قابل توجهی را روانه این منطقه کردند که در ادامه آن، سرمایه‌گذاری‌های تجاری گسترده آن‌ها در این منطقه صورت گرفت. ترکیه در سال ۲۰۱۷ در موگادیشو یک پایگاه نظامی مهم تاسیس کرد.

دولت سومالی در ابتدا سعی داشت موضعی خنثی در جنگ سرد منطقه‌ای داشته باشد اما مقامات سومالی در آوریل ۲۰۱۸ از یک جت اماراتی ۹.۶ میلیون دلار وجه نقد ضبط کردند. مقامات امارات اظهار کردند که این پول برای پرداخت حقوق سربازان و نیروهای پلیس سومالی بوده که تحت تعلیم امارات بوده‌اند. سومالی امارات را به تلاش برای خرید نفوذ با پول یا در غیر این صورت بر هم زدن ثبات در این کشور متهم کرده‌ است.

امارات این اقدام را با توقف همکاری با دولت سومالی تلافی کرد و به حمایت این دولت از ترکیه و قطر مظنون شد و در عوض از دو استان شمالی سومالی که با دولت مرکزی این کشور مخالفند، حمایت کرد؛ استان‌های سومالی‌لند و پانتلند که بوساسو نیز در آن قرار دارد.

شرکت اماراتی “دی پی ورلد” در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد که با سرمایه‌گذاری ۳۳۶ میلیون دلاری در یک قرارداد ۳۰ ساله برای گسترش و مدیریت بندر بوساسو موافقت کرده است. این شرکت در سال ۲۰۱۶ نیز به سرمایه‌گذاری ۴۴۰ میلیون دلاری برای توسعه بندی در سومالی‌اند متعهد شده بود.

قطر سریعا با استفاده از نزاع به وجود آمده میان امارات و دولت سومالی، روابط خود را با این دولت تقویت کرد. یک ماه پس از ضبط پول‌های امارات از سوی دولت سومالی، مقامات قطری به خبرگزاری رویترز گفتند در بخش زیرساختی، تحصیلات و کمک‌های بشر دوستانه در سومالی ۳۸۵ میلیون دلارسرمایه‌گذاری کرده‌اند. قطر همچنین در ماه ژانویه اعلام کرد برای کمک به مبارزه با الشباب و دیگر شبیه‌نظامیان افراطگرا، ۶۸ خودرو زره‌پوش در اختیار دولت سومالی قرار داده است.

الشباب در جنگ سرد عربی با هر دو جناح مبارزه کرده است. این گروه به خاطر حمایت آنکارا از سومالی و ارتش آن به ترکیه حمله کرده است. در ماه مه الشباب مسئولیت انفجاری را که منجر به کشته شدن یک مهندس عمران ترکیه‌ای شد، برعهده گرفت. گفته می‌شود این مهندس در تاسیسات آموزش نظامی ترکیه در موگادیشو کار می‌کرد.

الشباب در سال ۲۰۱۳ نیز به سفارت ترکیه حمله کرد که در این حادثه سه تن کشته و ۹ نفر زخمی شدند.

اگر اظهارات تار قطری در این مکالمه تلفنی ثابت شود، به این معنا خواهد بود که قطر دست‌کم از حملات افراطگرایان در بوساسو چشم‌پوشی می‌کند. یکی از مقامات سابق وزارت دفاع آمریکا اظهار کرد، تعجب نخواهد کرد اگر متوجه شود که قطر برای منفعت خود در زمین هر دو طرف بازی می‌کند.

تریشیا بیکن، کارشناس مسائل سومالی در دانشگاه آمریکن و تحلیلگر سابق مبارزه با تروریسم در وزارت امور خارجه آمریکا می‌گوید، قطر برای استخدام افراطگرایان علیه برنامه‌های امارات نیازی به داشتن روابط نزدیک با الشباب ندارد.

دولت قطر گفته است، در باره تماس تلفنی المهندی با سفیر این کشور در سومالی تحقیقاتی انجام خواهد داد. دولت قطر در بیانیه‌ای اظهار کرد: او برای اظهاراتش که تاکید داریم اصول ما را منعکس نمی‌کند، مواخذه خواهد شد. سومالی برای قطر شریکی مهم است اما ما در مسائل داخلی آن مداخله نمی‌کنیم.

المهندی در گفتگوی تلفنی‌اش با نیویورک تایمز امارات را مسئول مشکلات سومالی دانست و گفت: مردم سومالی می‌دانند که اماراتی‌ها مسئول مشکلات کشورشان هستند.