روزهای دیگر سال انقدر غرق کار و مشغولیت‌های روزمره هستیم که پیداکردن فراغتی دلچسب برای مطالعه کتاب‌های معرفتی، دشوار است. که اگر پیدا بشود هم، دل دنیازده ما در آن روزها، غریبه تر از این حرف‌هاست که این جنس معارف، تکانی در آن ایجاد کند. در نهایت شاید گفت و گوی دو بیگانه باشد و بس. اما این ایام که از جنس همان نسیم‌های روح‌بخشی است که امیرالمومنین علیه‌السلام فرمود، انگار همه چیز مهیای همین کندوکاوهای درونی است. فراغتش را رمضان آورده، صفای باطنش را هم روزه مهیا کرده. حالا دل ما نرم‌تر شده و چه خوب است این روزها و شب‌ها، از «دل» بشنود.
«دفتر دل» اولین رساله از مجموعه شش جلدی «رسائل بندگی» است که به موضوع قلب در معارف اسلامی می‌پردازد. این اثر که متن پیاده و ویراست شده ۲۹ سخنرانی آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی است، یک موضوع کلی دارد که تمامی فصول بحث پیرامون آن است و آن «قلب» آدمی است. قلبی که پس از مطالعه این کتاب می‌فهمیم بسیار بزرگ‌تر، موثرتر، مهم‌تر، چندوجهی تر و خلاصه چیزی متفاوت از قلبی است که تاکنون می‌شناختیم.
تاثیر عبادت بر ابعاد وجودی انسان، اهمیت مسئله قلب در معارف اسلامی، جایگاه و کارکرد قلب در ارتباط با خدای متعال، تقسیم بندی قلب، انواع حرکات و مشی قلب، خصوصیات قلب مومن، اوصاف قلب مشرک و منافق، شرح صدر، حفاظت از قلب، تحولات قلب، موت و حیات قلب و… بسیاری از مباحث شیرین دیگر که می‌توان دانستن آنها را گام اول و نقطه شروع در خودشناسی دانست، از جمله موضوعات این کتاب‌اند و شاید برای همین است که حاج آقا مجتبی در ایام حیاتشان تاکید بسیاری در انتشار این اثر داشتند.
مقصود اصلی از تمام دستورات شرع، متاثر شدن قلب است. یعنی مقصود از تمام این سیرها و عبادت‌ها، این است که قلب انسان تاثیر پذیرفته و دری از دل به سوی مولا باز شود تا بنده بتواند مولایش را شهود کند. این، اصل کار است. مقصود اعلی و ذی المقدمه تمام عبادات، این است. لذا پرداختن به قلب اهم مباحث است و انسان باید ابتدا مسائل مربوط به قلب را شناسایی کند و بداند که قلب چیست و چه اهمیتی دارد، بعد به سراغ کارهایی برود که روی دلش اثر دارد. اگر اعمال عبادی انسان هیچ اثری بر دل نگذارد، عبادات بی ثمر بوده و فرصت‌ها از دست رفته است. اصل بحث این است که دل، به هر مقداری که به واسطه عبادات، جلا و صفا پیدا کند، به همان میزان انسان را به ربش نزدیک و مقرب می‌نماید.
آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی مرد بزرگواری بود که بر بسیاری از بزرگان امروز ما حق استادی دارد. ایشان که از شاگردان نزدیک امام خمینی(ره) بود، که به اشاره ایشان، از قبل از انقلاب، با حضور در بطن مردم و جلسات متعدد به رواج معارف ناب اسلامی در جامعه می‌پرداخت و تشنگان حقیقت را از این علم ناب و اصیل سیراب می‌ساخت. همان علمی که «وقتی آن علم در فضای دل وارد شد، چون نور است فضای دل را روشن میکند و هرگونه گرد و غباری هم که باشد برطرف میکند. هم فروغ است و هم نسیم. هم روشن میکند و هم گردگیری میکند. هم آب طهور است چون در حقیقت آن معرفت ناب، کوثر است. از کوثر بهشت همه چیز ساخته است. تنها برای رفع عطش نیست، رفع گرسنگی هم است، رفع خستگی هم است، رفع ملال و حزن و اندوه هم است. از کوثر صدها خیر و برکت برمی‌آید، از علم خاص الهی صدها برکت بر می‌آید…»*
پیش از این در سلسه مطالب «ماجراهای ما و کتاب» کتاب «ادب الهی در تربیت فرزند» ایشان را معرفی کردیم و حالا به مناسبت ماه مبارک رمضان و نشستن بر سر سفره رحمت الهی در این ماه، به سراغ اولین جلد از مجموعه کتاب‌های رسائل بندگی ایشان، با عنوان «دفتر دل» رفتیم. کتابی که خواندنش در ماه رمضان بیشتر از سایر اوقات می‌چسبد.
در روایت معراجیه آمده است که وقتی پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه‌‌وآله به معراج رفتند، از خداوند راجع به روزه پرسیدند: میراث روزه چیست؟ خداوند فرمود: میراث روزه، حکمت است و میراث حکمت، معرفت، و میراث معرفت یقین است. از اینجا معلوم می‌شود که روزه مورث معرفت، حکمت و یقین است. حضرت در ادامه می‌فرماید: هنگامی که بنده به یقین برسد برایش فرقی نمی‌کند که شب را چگونه به صبح برساند، به سختی یا به راحتی، این مقام «اهل رضا» است.
موسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح الهدی ناشر اختصاصی آثار آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی است که این اثر را در ۲۷۲ صفحه منتشر کرده است. کتاب«رسائل بندگی، رساله اول: دفتر دل» که برای اولین بار در سال ۱۳۹۱ منتشر شد، تاکنون به چاپ ششم رسیده است. از دیگر کتب این مجموعه، رساله دوم با موضوع «حب به دنیا» هم منتشر شده است و مجلدات بعدی که به ترتیب به مباحث «حب به خدا»، «شوق و انس به خدا»، «شهود و لقای خدا» و «آداب خلوت با خدا» می پردازند، به تدریج منتشر خواهند شد.
* بخشی از پیام تسلیت آیت الله جوادی آملی که در مراسم چهلمین روز درگذشت آیت الله آقامجتبی تهرانی قرائت شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0