محمد بن سلمان، شرور یا قربانی؟

به گزارش قائم آنلاین، نشریه واشنگتن‌پست با بررسی واکنش‌ مقامات کشورهای مختلف به حمله اخیر پهپادی به تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان، روابط کشورها با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان را زیر ذره‌بین گذاشته است:

«مایک پامپئو پس از دیدار با محمد بن سلمان در پیام توئیتری خود نوشت: “آمریکا در کنار عربستان است و از حق این کشور برای دفاع از خود حمایت خواهد کرد”.

موضوعی که اشاره به آن لازم است، نزدیک‌شدن به سالگرد رویدادی است که پیش‌تر روابط آمریکا و سعودی‌ها را عمیقا تحت تاثیر قرار داد: قتل جمال خاشقجی، ستون‌نویس نشریه واشنگتن‌پست توسط عوامل دولت سعودی؛ این روزنامه‌نگار از منتقدان تلاش‌های ولیعهد عربستان برای “اصلاحات” در این کشور به شمار می‌رفت.

هر دو رویدادی که بدان‌ اشاره شد، نوعی همزادی با یکدیگر دارند. اگرچه در حمله شنبه پیش، محمد بن سلمان طرف مهاجم نبود، در نگاه بسیاری از کشورها به این رویداد، خبری از همدردی دیده نشد. شهرت جهانی محمد بن سلمان، نه به قربانی بودن، بلکه به شرارت اوست.

نتایج نظرسنجی‌هایی که پس از قتل خاشقجی صورت گرفت، نشان از کاهش محبوبیت این کشور در انظار عمومی داشت. در یک نظرسنجی که توسط واشنگتن‌پست در ایالت‌های “تاثیرگذار” آمریکا ترتیب داده شد، ۸۴ درصد از شرکت‌کنندگان معتقد بودند مقامات ارشد سعودی تلاش داشتند بر قتل این روزنامه‌نگار سرپوش بگذارند.

در فوریه سال جاری میلادی، دو سوم آمریکایی‌هایی که در نظرسنجی موسسه “گالوپ” شرکت کردند، نگاهی منفی نسبت به عربستان سعودی داشتند؛ این آمار ۱۲ درصد از نرخ سال‌ پیش بیشتر بود و از کشورهایی نظیر ونزوئلا و چین نیز آماری منفی‌تر به شمار می‌رفت.

استیون کوک، از اعضای “شورای روابط خارجی” در نیویورک اظهار داشته که حملات اخیر علیه عربستان سعودی، موجب نشده که دیدگاه کسی تغییر کند. او می‌گوید: “خاشقجی تبدیل به نمادی شده که مقامات واشنگتن را به دادخواهی علیه روابط با سعودی‌ها وا می‌دارد”.

این مسئله تنها متوجه عربستان سعودی نیست و دیگر هم‌پیمانان غربی این کشور نیز درگیر موضوع‌اند. علاوه بر اینکه آمریکا بلافاصله ایران را متهم به این حمله کرد، کشورهای غربی نیز در بیانیه‌هایی که در مورد حملات شنبه صادر کردند، محتاطانه به مخالفت با واکنش یک‌جانبه پرداختند.

به گفته یک سخنگو در لندن، بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس، روز سه‌شنبه با ولیعهد عربستان تماس گرفت تا حملات را محکوم کند اما تاکید کرد که باید  برای “بررسی حقایق آنچه که رخ داده” یک گروه حقیقت یاب ایجاد شود.

روز چهارشنبه، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه از اعزام کارشناسان جهت کمک به بررسی این حمله خبر داده‌ و “مشارکت فرانسه در تامین امنیت عربستان و ثبات منطقه” را خاطرنشان شده بود. او از عامل حمله صحبتی به میان نیاورد.

در آلمان، هایکو ماس، وزیر خارجه این کشور، روز دوشنبه از نگرانی کشورش درخصوص خطر تشدید اوضاع سخن گفت.

در همین راستا سیاست‌مداری در کانادا با استفاده از موضوع حملات اخیر، اشاره به امن و محفوظ بودن میدان‌های نفت آلبرتا کرده بود.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه با اینکه سال پیش، از جمله رهبران معدودی بود که میان بن سلمان و خودش فاصله نینداخت، همدردی کمی درخصوص این حمله ابراز داشت و به حاضران در سخنرانی او گفت عربستان سعودی باید یک سامانه دفاع موشکی روسی بخرد.

او طی رویدادی که روز دوشنبه در ترکیه برگزار شد، به مزاح اظهار داشته بود: “این سامانه‌ها از تمام موارد زیرساختی عربستان سعودی به شکلی موثر محافظت خواهد کرد”.

روسیه و دیگر کشورها، تعهد خود به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران (برجام) را حفظ کرده‌اند. عربستان سعودی مخالف این توافق بود و آمریکا نیز تحت ریاست ترامپ، سال پیش از آن خارج شد؛ با این حال، واکنش‌ خاموش کشورهای مذکور می‌تواند بازتابی از پریشانی روابط آن‌ها با ریاض باشد.

محمد بن سلمان ۳۴ ساله، در عربستان سعودی عملا دومین مقام کشور پس از پادشاه سلمان، پدر ۸۳ ساله خود به شمار می‌رود. بن سلمان پس از آنکه در سال ۲۰۱۷ به عنوان ولیعهد منصوب شد، سردمدار سیاستِ اصلاحاتی فراتر از حد بود و حال، از او به طور گسترده‌ای به عنوان رهبر دوفاکتو یاد می‌شود.

اصلاحات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مذکور او نخست مورد استقبال قدرت‌های غربی بود که برای مدت‌ها آرزومند بروز نظامی لیبرال در خاندان سعودی بودند؛ از همین رو، جشن‌هایی برای بن سلمان در پایتخت کشورهای اروپایی و آمریکا برگزار شد.

روز دوم اکتبر، قتل خاشقجی در کنسولگری عربستان واقع در استانبول، دگرگونی تمام این ماجرا را در پی داشت.

خاشقجی شخصیتی شناخته‌شده در جوامع سیاسی غرب بود؛ عضوی از نخبگان خود عربستان سعودی که شهرتش به سبب انتقادات موثر او از بن سلمان بود و کشته شدن، بدترین دلیل معروفیت او به شمار می‌رود.

اقدام بن سلمان در مداخله نظامی فاجعه‌بار پادشاهی عربستان در یمن، نقش او در تحریم منطقه‌ای قطر، زندانی شدن فعالان حقوق زن تحت دولت او و تلاش عجیب او برای ربودن نخست‌وزیر لبنان، عواملی‌اند که بر تکبر او در هدایت کردن پادشاهی عربستان به سوی یک فاجعه، صحه می‌گذارند.

معترضانی طی نشست سران گروه ۲۰ در بوئنوس آیرس که در نوامبر سال ۲۰۱۸ برگزار شد، خواستار بازداشت بن سلمان شده بودند و به نظر می‌رسید رهبران جهان از او دوری می‌جستند. ناراحتی امانوئل ماکرون از محمد بن سلمان، طی مکالمه‌شان مشهود بود؛ رئیس‌جمهوری فرانسه گفته بود: “تو هیچ‌گاه به من گوش نمی‌کنی”.

در نشست امسال گروه ۲۰ که در اوزاکای ژاپن برگزار شد، به نظر می‌رسید آب‌ها تا حدودی از آسیاب افتاده بود و بن سلمان در کانون توجه‌ها قرار داشت. حمله شنبه پیش با اینکه در خاک عربستان اتفاق افتاد، قلب مراودات جهانی در زمینه انرژی را نشانه رفت و تاثیری غیر مستقیم بر امور تمامی کشورها داشت.

با این حال، بحث‌هایی ادامه‌دار در حال رخ دادن است؛ به خصوص در مورد آمریکا و برخی کشورهای اروپایی که مخالفتی محکم و تقریبا فزاینده‌ای‌ با فروش تسلیحات به عربستان سعودی بروز می‌دهند. بر خلاف ترامپ که مصوبه‌های کنگره آمریکا برای قطع فروش تسلیحاتی به ریاض را وتو کرده، آلمان این فروش تسلیحاتی به پادشاهی عربستان را متوقف ساخته است.

مایکل نایتز، از اعضای “موسسه واشنگتن در امور سیاسی خاور نزدیک” که برای دهه‌ها پدافند هوایی عربستان را مورد بررسی قرار داده، می‌گوید این کشور هنوز در مقابل حمله به این کشور شکننده است مگر اینکه سیاست‌مداران آمریکایی دیدگاه خود را تغییر دهند. او می‌گوید: “کنگره تا حدودی نیاز دارد که بر این مسئله فائق آید”.

حمله مذکور نشان داد که عربستان سعودی، احتمالا به همان میزانی که خودش اغلب بدان اقرار دارد، شکننده است؛ با این حال، ستیزه‌جویی این پادشاهی می‌تواند نهایتا آن را از محافظتی که بدان نیاز دارد، باز بدارد.»