واردات بی رویه؛ پاشنه آشیل اقتصاد کشور

به گزارش قائم آنلاین، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جوانان با ایشان، درباره ضرورت تسطیح مسیر رونق تولید داخلی و مبارزه با واردات بی رویه، این‌طور فرمودند: یکی از راه‌های رونق تولید جلوگیری از واردات کالاهای تولید داخل است. چرا جلوگیری نمی‌کنند؟ من سؤال جدّی دارم از مسئولین محترم؛ نگذارید. کسانی هستند که با واردات تنفّس می‌کنند، حیاتشان، ثروت بادآورده‌شان، امکاناتشان بستگی دارد به واردات؛ [لذا] نمی‌گذارند جلوی واردات زائد و بی‌رویه گرفته بشود؛ این‌ها مقّدمند یا آن جوان بیکار مقدّم است؟ جوان بیکار کشور با واردات بی‌رویّه که تولید داخلی را به شکست می‌کشانَد، بیکار می‌مانَد. علاج قطعی همین است که ما بتوانیم این برنامه‌های درست و این سیاست‌هایی را که ابلاغ شده است، به مسئولین محترم -چه به دولت، چه به مجلس- برنامه‌ریزی کنیم و عملیّاتی کنیم و تحقّق ببخشیم؛ این راه برون‌رفت کشور از مشکلات است.

سال‌هاست که مسئولان و کارشناسانان اقتصادی از ضرورت حمایت از تولید داخلی، سخن گفته و «واردات بی رویه» را به عنوان «پاشنه آشیل تولیدات ملی» مورد انتقاد قرار داده و تأکید می‌کنند؛ مخالف واردات نیستیم اما مدیریت، تنظیم و کنترل واردات مهم است. این گزارش کوتاه، به بیان دیدگاه‌های کارشناسان کشور درباره واردات و علل وقوع بی‌رویه آن، ناظر بر فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌پردازد:

بیان دو دیدگاه اقتصادی درباره واردات:
دیدگاه اول: به اعتقاد برخی مسئولان اقتصادی، با ممنوعیت واردات نمی توان تقاضای بازار را از بین برد، ضمن آنکه در مواردی نتیجه عکس دارد و تقاضا برای این کالاها افزایش می‌یابد و تقاضای بازار سبب ورود کالا با هر کیفیتی و قیمتی و از هر منفذی به کشور خواهد شد. لاجرم باید با «واردات منطقی و حساب شده»، به رقابت پذیری تولید ملی کمک کرد. مصرف کننده داخلی به قیمت تمام شده اهمیت بیشتری می‌دهد اما این موضوع، توجیهی برای افزایش واردات بی رویه نیست.

دیدگاه دوم: بخشی دیگر از تحلیلگران اقتصادی معتقدند: در بعد فرهنگی، برای کنترل واردات بی رویه و حمایت از تولیدکننده داخلی، باید این گونه فرهنگ سازی شود که «مصرف کالاهای خارجی به عنوان یک ضد ارزش» تلقی شود. رسانه‌ها باید ارتباط بین واردات و خرید محصولات خارجی با از دست رفتن فرصت‌های شغلی را به طور ملموس‌تری برای مردم به تصویر بکشند. در بعد اجرایی و نظارتی نیز ضمن کنترل جدی واردات، برای کیفی‌تر شدن صنعت داخلی، باید با «اعمال سیاست‌های تشویقی-تنبیهی» فشار را روی این بخش تولید بیشتر کرد تا تولیدکننده کیفیت کالای خود را ارتقا دهد. سنگ بنای حمایت از تولید ملی، مهار واردات است و تا هنگامی که نتوانیم واردات بی‌رویه به کشور را کنترل کنیم، بازار تولیدات ملی در حجم انبوه کالاهای وارداتی ذوب خواهد شد و چنین است که این چالش حیاتی بتدریج به پاشنه آشیل اقتصاد ما تبدیل شده است.

علل وقوع واردات بی رویه:

ضعف وجود قوانین دقیق
برخی مسئولان اجرایی می‌گویند که قوانین مصوب مجلس، به ما اجازه جلوگیری از واردات را نمی دهد. این یعنی اگر قانونی وجود دارد که دست دولت را برای جلوگیری از واردات می‌بندد، باید آن قانون اصلاح شود. کشور از واردات بی رویه متضرر خواهد شد لذا باید دستگاه های سیاست گذار کشور، سیاست تعدیل بازرگانی و تقویت صنعت داخلی را مدنظر قرار دهند.

تنظیم سیاست‌های بازرگانی به‌منظور جلوگیری از واردات بی رویه یکی از نکات مهمی بود که ایشان تأکید ویژه‌ای بر آن داشتند. رهبر انقلاب اسلامی خاطرنشان کردند: فراوانی و ارزانی خوب است اما از آن مهم‌تر رشد صنعت داخلی است و نباید به استناد دلایل عمدتاً واهی دروازه را به روی واردات باز کرد.

«ایشان ضمن اظهار ناخرسندی از سیاست‌های واردات خودرو و بعضی از تصمیماتی که در این زمینه گرفته شده است تأکید کردند: عموماً فلسفه و منطقی که برای افزایش واردات مطرح می‌شود، بالا بردن کیفیت محصولات داخلی است اما برای این هدف گزینه های بهتری هم وجود دارد که یکی از آنها اعمال سیاست‌ها و ضوابطی برای بالا بردن کیفیت محصولات داخلی است.

«من نسبت به مسئله‌ی مدیریت واردات به دولتیها سفارش کردم؛ الان هم تأکید می‌کنم. من نمیگویم واردات متوقف بشود؛ چون یک جاهائی لازم است که واردات انجام بگیرد؛ اما واردات باید مدیریت بشود. یک جایی واردات مطلقاً نباید بشود؛ یک جاهائی باید انجام بگیرد. با مدیریت، واردات انجام بگیرد. البته مسئولین محترم دولتی به من گفتند که قوانینی که مجلس تصویب کرده، به ما اجازه نمیدهد جلوی واردات را بگیریم؛ من خواهش می‌کنم این قضیه را حل کنند. اگر واقعاً قانونی وجود دارد که دولت را ممنوع می‌کند از جلوگیری از واردات، این قانون را اصلاح کنند؛ جوری باشد که مدیریت بشود. باید تولید ملی بالا برود.

عدم توجه عمومی به مصالح تولید ملی
مسلماً بخشی از اجناس وارداتی ما کالاهای مصرفی است که به راحتی در داخل کشور توان تولید آن وجود دارد. در شرایطی که کالای مشابه ایرانی با کیفیت و قیمت مناسب وجود دارد، نباید به مصرف کالای خارجی مبادرت کرد زیرا خرید کالای داخلی به معنای ۱. حمایت از اشتغال جوانان و ۲. سرمایه گذار ایرانی است اما استفاده از کالای خارجی، حمایت از ۱. سرمایه گذار خارجی و ۲. کارگر خارجی است. این موضوع؛ نقش عمومی ملت و تخصصی دولت را برای حمایت از تولید کالاهای واسطه ای و مصرفی ساخت داخل پررنگ تر می‌کند.

«همه بدانند اگر کارخانه و تولید داخلی راه نیفتد، اشتغال ایجاد نمی‌شود و نتیجه‌ی بیکاری، آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد، فساد، مشکلات خانوادگی و نارضایتی از نظام و دولت است.

«مسئله‌ی واردات بی‌رویه و بی‌منطق ضرر بزرگی است، خطر بزرگی است؛ مردم هم باید این را بدانند. وقتی یک محصول خارجی را ما داریم مصرف می‌کنیم، در واقع داریم یک کارگر خودمان را بیکار می‌کنیم، یک کارگر دیگر را داریم به کار وادار می‌کنیم؛ یک نکته‌ اساسی‌ که در باب کار وجود دارد و کارآفرینان باید به او توجه کنند، مسئله‌ مرغوبیت تولید داخلی است؛ کیفیت تولید داخلی است؛ این خیلی مهم است.

«یک مسئله، مسئله مهم واردات است که البتّه در بعضی از اقلام واردات، تعرفه مشکل را حل می‌کند، در بعضی از اقلام واردات تعرفه مشکلی را حل نمی‌کند. جلوی واردات باید گرفته بشود در یک بخش‌هایی، البتّه در یک بخش‌هایی هم ممکن است واردات را شما تشویق کنید؛ این اشکالی ندارد. بستگی دارد به نیازها و امکاناتی که در کشور وجود دارد. آنجایی که تولید داخلی‌ هست و واردات به این تولید ضربه می‌زند، آنجا با شدّت تمام باید جلوی واردات گرفته بشود.

نیاز به بازنگری قوانین به منظور تسریع در فرآیند تولید
با تدبیر رهبری و حمایت مردم و جهت‌گیری صحیح نظام اجرایی، اکنون فرصتی فراهم شده که تولید داخلی بتواند خود را در برابر کالای خارجی نشان دهد و با توجه به اینکه در شرایط تحریم بانکی و نفتی و رشد نرخ ارز، تنها تولید داخلی است که اقتصاد کشور را به پیش خواهد برد، می‌بایست در کنار کنترل منطقی واردات، نسبت به تسریع در روند مراحل اداری تولید نیز اقدام شود تا تولید کننده برای کارهای تولیدی در پیچ و خم قوانین دست و پاگیر اداری گرفتار نشود.

«سیاستگذاری تولیدمحور، فرهنگ‌سازی برای مصرف تولید داخلی، ارتقاء کیفیت تولیدات داخلی، نوسازی و ابتکار در ماشینها، در محصولات، در مدیریت، در ساخت؛ اینها کارهائی است که باید انجام بگیرد و امیدواریم ان‌شاءالله انجام بگیرد.

عدم کنترل نوسان‌های غیرمعمول بازار داخلی
با مدیریت علمی بر فرآیند واردات و صادرات و همچنین با استفاده از ابزار تشویق همچون «تسهیلات بانکی به اندازه مورد نیاز» واحدهای تولیدی، میزان تولید کالاهای ملی افزایش یافته و شرایط برای کاهش قیمت تولیدات داخلی فراهم می‌شود.

بی توجهی به فرهنگ سازی «مصرف تولید داخلی»
برای کنترل واردات بی رویه و حمایت از تولیدکننده داخلی، باید این گونه فرهنگ سازی شود که «مصرف کالاهای خارجی به عنوان یک ضد ارزش» تلقی شود. نظام آموزشی با همکاری رسانه‌ها باید ارتباط بین واردات و خرید محصولات خارجی با از دست رفتن فرصت های شغلی را به طور ملموس‌تری برای مردم به تصویر بکشند.

«واردات کالاهایی که در داخل به‌قدر کافی تولید می‌شود، بایستی به‌صورت یک حرام شرعی و قانونی شناخته بشود؛ آنچه در داخل تولید می‌شود، از خارج وارد نشود. اینکه ما نگاه کنیم ببینیم کالاهای مصرفی ما، از خوراک گرفته تا پوشاک، تا وسایل منزل، تا کیف و کفش بعضی از بانوان، تا وسایل مدرسه و دفتر و قلم و امثال اینها از خارج بیاید، این مایه‌‌ شرمندگی است! انسان احساس شرم می‌کند؛ هم در مقابل تولیدکننده‌ داخلی احساس شرم می‌کند، هم در مقابل آن کسی که این جنس را از بیرون برای ما می‌فرستد. با این امکاناتی که در کشور هست، نگذاریم این راه به این شکل ادامه پیدا بکند، واقعاً جلوی واردات به‌معنای واقعی کلمه گرفته بشود. بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی۱۳۹۶/۰۱/۰۱»
«آن کسانی که قادر بر سرمایه‌گذاری هستند، سرمایه‌گذاری‌شان را متوجّه تولید کنند و در تولید سرمایه‌گذاری بکنند. کسانی که مصرف‌کننده هستند – که همه‌ی ملّت ما در واقع مصرف‌کننده‌اند – محصولات داخلی را مصرف کنند که من روی این بارها و بارها تکیه کردم و امروز هم عرض می‌کنم و تکیه میکنم. ‌همه سعی بکنند محصولات داخلی را مصرف بکنند، کارگر ایرانی را حمایت بکنند، کارگاه تولیدی داخلی را با مصرف کردن [محصول] آن رونق بدهند.

دلسردی تولید کنندگان داخلی
رقابت بین تولیدکننده داخلی و خارجی در حالی کلید خورده که این دو گروه، از امکانات مساوی و حجم حمایت های برابر برخوردار نیستند یک بعد مهم جلوگیری از ورود بی رویه کالا، اصل «حمایت از تولید داخلی» است.

«اول، مسئله‌ی اجرای کامل سیاست‌های حمایتی از بخش تولید است. تولید، اساس اقتصاد است؛ قائمه‌ اقتصاد در کشور است. در مسئله‌ی هدفمندی یارانه‌ها و فعالیت عظیمی که دولت در این زمینه شروع کرده، حتماً حمایت از بخش تولید ملاحظه بشود؛ همچنان که در قانون هم هست: آن ۳۰ درصدی که معین شده. البته بعضی از مسئولین دولتی که با من صحبت کردند، معتقدند که این ۳۰ درصد مورد نیاز نیست. بعضی از فعالان اقتصادىِ تولیدی هم گفتند که ما احتیاج نداریم؛ ما را به خودمان واگذار کنید، خودمان خودمان را اداره می‌کنیم. ممکن است در بعضی از بخش‌ها اینجور باشد، لیکن به هر حال تولید احتیاج دارد به کمک و حمایت دستگاه. سهم بخش تولید باید داده بشود؛ بخصوص بعضی از بنگاه‌هائی که از تحریم صدمه می‌خورند. بنگاه‌هائی داریم که این تحریم‌ها به طور مستقیم یا غیر مستقیم به آن‌ها صدمه میزند، که باید از این معنا استفاده بشود.

با اتخاذ سه راهکار می‌توان تولیدکننده را به تولید بیشتر دلگرم کرد: حمایت‌های تعرفه‌ای از تولیدکننده در گمرگ: تصمیم‌گیری در خصوص واردات یا محدودیت واردات کالاها از اختیارات هیئت دولت است که با وضع تعرفه مناسب برای واردات و زیاد کردن قیمت تمام شده محصولات وارداتی، می‌توان ضمن حمایت از تولید داخل، از قاچاق کالا به کشور نیز جلوگیری کرد،تأمین تسهیلات ارزان قیمت برای تولید داخلی کالاهای مصرفی، کاهش هزینه های مالیاتی

عدم وحدت رویه در تصمیمات مسئولان
بنابراین موضوع واردات کالاها و اولویت‌های ورود کالا به کشور دست‌خوش تغییرات مکرر و بروز تناقض در سیاست گذاری‌های نظام اجرایی کشور شده و به سردرگمی واردکنندگان دامن زده و همین امکان برنامه ریزی را از تولید کنندگان داخلی سلب می‌کند.

آمار جدید گمرک نیز از اختصاص غیر منطقی ارز دولتی به کالاهای غیرمتعارف و غیر لازم و همچنین افزایش سهم کالاهای لوکس و حتی غیر لوکس غیر ضروری، در ترکیب واردات کشور خبر می‌دهد که با شرایط اقتصادی کشور و اقتضائات اقتصاد مقاومتی، به هیچ وجه سازگار نیست.