تداوم رانت خوراک به پتروشیمی‌های گازی مانع توسعه زنجیره ارزش نفت شده است

به گزارش قائم آنلاین، علی حسینی، کارشناس حوزه نفت و گاز در گفتگو ، با اشاره به ضرورت توسعه زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی گفت: ایجاد و تکمیل زنجیره نفت و گاز برای ایران حیاتی است. اما زمانی تصمیم بر آن شد که این صنعت شکل بگیرد و برای این منظور از راهکار تخفیف خوراک و تعرفه استفاده شد. کاری که سایر کشورها دنیا نیز برای رشد و توسعه این صنعت بدان مبادرت می­کنند.

وی در ادامه خاطر نشان کرد: در نتیجه رانتی که به خوراک پتروشیمی‌ها داده شد واحدهای بزرگی در کشور ساخته شده و ظرفیت خوبی برای مثال در ماهشهر و عسلویه به وجود آمد که اگر آنها امروز نبودند، ما با مشکلات زیادی روبرو می­‌شدیم. ولی این سیاست قطعا به واسطه زمان و اتفاقات مختلف داخل کشور باید دستخوش تغییر شود. تغییراتی هم که تاکنون صورت گرفته کم بوده و ما را به هدف دستیابی به توسعه زنجیره ارزش نفت نرسانده و حتی مانع نیز شده است.

حسینی با اشاره به آثار رانت در خوراک گاز صنایع پتروشیمی اظهار داشت: دستاورد این رانت، ظرفیت تولید ۷ الی ۸ میلیون تن متانول در کشور است که این رقم در چند سال آینده افزایش خواهد یافت و اگر دست پایین هم در نظر بگیریم، به ۱۵ میلیون تن خواهد رسید. میزان مصرف این محصول در داخل خیلی اندک است و صرفا برای صادرات تولید می­‌شود. قابل ذکر است که برای تولید ۱۵ میلیون تن متانول فقط ۱۰ درصد از کل گاز طبیعی کشور به عنوان خوراک مصرف می­شود.

این کارشناس حوزه نفت و گاز افزود: قیمت متانول در دنیا در حال کاهش است و قطعا با کاهش قیمت جهانی متانول بازارهای صادراتی ما هم تحت تاثیر قرار می‌­گیرند و سود­دهی واحدهای داخلی هم کم می­شود. همچنین گاز طبیعی حق همه مردم است و ما نمی­‌توانیم این منابع را به قیمت کم به سرمایه­‌گذاری بدهیم که محصولی تولید کند و با صادرات آن درآمد قابل توجهی به دست آورد و مالیاتی هم نپردازد. این موضوع عواقبی دارد از جمله اینکه زنجیره­‌های دیگر صنعت را نابود می­کند. زیرا وقتی IRR صنعتی مثل متانول بالا باشد، زنجیره‌­های دیگر قربانی می‌­شوند.

*حاشیه سود پتروشیمی‌ها در ایران بسیار بالاتر از آمریکا است

وی ادامه داد: ما در ایران روی اتان سرمایه‌­گذاری زیادی کردیم و تمام اتان کشور تبدیل به اتیلن شد. در همین حال برخی عنوان می­‌کردند که قیمت اتان ایران بیشتر از قیمت جهانی از جمله آمریکا است. این موضوع‌ آدرس غلط است. لازم است افرادی که چنین ادعایی دارد منبع و رفرنس خود را مشخص کنند. همچنین این نکته را در نظر بگیرند که قیمت اتان اعلام شده در مراجع، قیمت اتان تحویلی از پالایشگاه است و هر پتروشیمی برای دریافت آن باید هزینه حمل و نقل را خودش بپردازد.

حسینی تاکید کرد: نکته دیگر پرداخت مالیات­‌ها و عوارض زیست محیطی این صنایع در آمریکا است. بنابراین اگر صورت مالی شرکت متانکس در آمریکا را با صورت مالی پتروشیمی‌­های ایران مقایسه کنید متوجه می­شود مثلا شرکت پتروشیمی پارس حاشیه سود ۵۰ درصدی دارد ولی حاشیه سود متانکس در هیچ سالی بیشتر از ۱۵ درصد نشده است. پس نمی‌­توان گفت قیمت خوراک ایران گران­تر است.

این کارشناس حوزه نفت و گاز با اشاره به خوراک مایع در صنایع پتروشیمی عنوان کرد: حدود ۶ پتروشیمی از این خوراک استفاده می­کند ولی مصرف ال.پی.جی خیلی کم و در قالب خوراک جانبی است. پتروشیمی­‌ها شازند و تبریز نفتا مصرف می­کنند که مجموع آنها بیشتر از ۱٫۵ میلیون تن نیست. پتروشیمی نوری هم میعانات گازی استفاده می­کند. اگر بخواهیم از لحاظ تناژی خوراک­‌های گاز و مایع را با هم مقایسه کنیم، سهم خوراک گازی خیلی بیشتر است. از ۵۰ پتروشیمی کشور که البته ظرفیتشان هم متغیر است، فقط ۷ پتروشیمی خوراک مایع هستند و مابقی یا خوراک گازی هستند یا میان‌­دستی که میان‌­دستی‌­ها هم بیشتر خوراکشان را از خوراک گازی‌ها می­گیرند.

وی درباره لزوم توسعه صنایع پتروشیمی خوراک مایع گفت: توسعه این صنایع موجب تولید محصولات متنوع‌­تری می­شود که بعضا واردات آن برای ما سخت است مانند پروپیلن. همچنین در نتیجه این روند، ما محصولاتی خواهیم داشت که منجر به توسعه بیشتر زنجیره و صنعت در کشور از جمله صنعت نساجی می­شود.

*سرمایه‌­گذاری در پتروشیمی‌های خوراک مایع در مقایسه با خوراک­ گاز اقتصادی نیست

حسینی در ادامه درباره علت توسعه نامتوازن صنایع خوراک مایع و گازی بیان کرد: دلیل اصلی در قیمت­­‌گذاری‌­های خوراک‌­ها است. در حال حاضر طبق قانون الحاقی ۲ بند ۴، مجلس وزارت نفت را مکلف کرده است قیمت خوراک صنایع پتروشیمی را طوری تدوین کند که سرمایه‌­گذار به سرمایه‌­گذاری ترغیب شود و همچنین این پتروشیمی‌­ها بتوانند محصول قابل رقابت با محصولات خارجی تولید کنند. افزون بر این، مجلس دست دولت را باز گذاشته که تا ۳۰ درصد به واحدهای پتروشیمی که ادامه زنجیره ارزش می­دهند، تخفیف بدهد.

این کارشناس حوزه نفت و گاز افزود: وزارت نفت هم با در نظر گرفتن قیمت گاز صادرات، چهار هاب از کشورهای مختلف، قیمت گاز خانگی و صنایع مختلف فرمولی به دست آورد که قیمت گاز را ۱۰ سنت در هر مترمکعب اعلام کرد. این رقم، ۶۰ تا ۷۰ درصد کمتر از قیمت گاز صادراتی به ترکیه است. قیمت اتان هم فرمولی وابسته به پلی اتیلن است. ولی وزارت نفت قیمت نفتا، ال پی جی و میعانات را ۹۵ درصد قیمت فوب در نظر گرفت.

وی خاطر نشان کرد: همچنین وزارت نفت براساس اختیاری که مجلس به آن داده بود آیین­‌نامه­‌ای طراحی کرد که براساس آن اگر پتروشیمی‌هایی که خوراک اتان و متان دریافت کنند ادامه زنجیره بدهند، به آنها در خوراک تا ۳۰ درصد تخفیف داده خواهد شد. اما در همان آیین‌­نامه ذکر شده اگر در  ادامه زنجیره پتروشیمی­‌های خوراک غیرگازی از جمله نفتا، ال پی جی و میعانات سرمایه­‌گذاری شود تا نهایتا ۴ درصد تخفیف دریافت می­‌کنند.

حسینی افزود: این دو رویکرد متفاوت، عامل بازدارنده توسعه زنجیره خوراک مایع است. بنابراین وقت آن رسیده است که در این خصوص نگر‌‌ش‌­ها تغییر کند. زیرا بر طبق این نوع تخفیف­‌ها، سرمایه‌­گذاری در پتروشیمی خوراک مایع نسبت به خوراک‌های گازی به هیچ وجه اقتصادی نیست. اساسا با این سیاست ما باعث شدیم یک زنجیره در کشور مغفول بماند.

این کارشناس حوزه نفت و گاز  در پایان تاکید کرد: ۲۰ سال قبل این سیاستگذاری در راستای تولید و صادرات این محصولات، خوب بود ولی ما باید چنین روزهایی را هم پیش‌­بینی و سیاست هوشمندانه‌­تری اتخاذ می­کردیم. در همین رابطه باید آیین‌نامه اجرایی وزارت نفت تغییر کند. همچنین ما روی بحث ال.پی.جی مطالعه کردیم و به سوال پاسخ دادیم که اگر بخواهیم این را وارد زنجیره کنیم چه میزان باید در این خوراک تخفیف داد تا در مقابل واحدهای گازی از بعد اقتصادی قابل توجیه باشد.