زیبایی صد چندان یلدا در کهگیلویه و بویراحمد با «چاله گرم کُنون و یاریار»

به گزارش قائم آنلاین، در این شب طولانی اما تاریک همه اعضای خانواده گردهم جمع می‌شوند تا پیرترین اما دوست داشتنی‌ترین فرد خانواده برایشان متل بگوید.

متل داستانی افسانه‌ای و طولانی است که نسل به نسل و به طور شفاهی از گذشتگان به ارث رسیده است مثل داستان معروف دو برادر به نام‌های اصطلاح محلی به نام «احمعیل و مهمعیل» دو مرد قوی هیکل و برزگ که به سفارش مادرشان به کوه می روند و بر بلندترین قسمت کوه قرار می‌گیرند و چلوسی (آتش) که در دست دارند را با تمام قدرت به هوا پرتاب می کنند اگر آن چلوس (آتش) به خشکی خورد متأسفانه زمستانی سرد و خشک در پیش است که خسارات فراوانی به کشاورزان و دامداران وارد می شود و مردم نگران و آشفته می شوند.

اما اگر آن چلوس به دریا خورد زمستانی پر از بارش برف و باران و سالی سرشار از نعمت‌های خداوند در پیش است و سال رونق کشاورزی می باشد که مردم زمستان سخت و طاقت فرسا را به امید بهاری پربار به پایان می‌رسانند.

آری در این شب مراسم شاهنامه خوانی برپاست و داستان‌هایی از هفت لشکر رستم و سهراب و بیژن و منیژه توسط بزرگترها خوانده می شود و مردم این استان چنان با شاهنامه و شاهنامه خوانی انس دارند که اکثر نام‌های فرزندان خود را از همین شاهنامه انتخاب می کنند در حالی که این اثر ارزشمند به صورت شفاهی نسل به نسل و سینه به سینه به یادگار مانده است و هم اکنون در بیشتر مناطق شهری و روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد برگزار می شود.

دیگر اینکه در این شب به نیت بارش برف و سفیدی زمستان آش‌های محلی مثل شیربرنج و یا دووا (آش دوغ) در تشت‌های برزگ می پزند تا جوابگوی جمعیت زیاد اعضای خانواده باشد و اعتقاد دارند چون از اوایل شروع فصل سرما غذای داغ و گرم می پزند در این شب باید غذایی مثل آش دوغ درست کنند.

برگزاری آیین شب یلدا در بخش لوداب در این شب اعضای خانواده‌های روستایی دور هم جمع می‌شوند گندم برشته که حاوی مغز بادام کوهی کل خنگ، مغز گردو، کشمش، گمگ یا برنج تافته شده، گرده یا نان بزرگی زیر خاکستر آتش می کنند که نان دربه صورت دایرهای متناسب با جمعیت شرکت کننده در مراسم شب یلدا تهیه می شود و در انتهای شب که خوب پخت شد از زیر خاکستر بیرون می آورند و به صورت برش در اختیار حاضران در جلسه شب یلدا قرار می گردد.

خانواده های کهگیلویه و بویراحمدی شب یلدا را به واسطه داستان ها و دورهمی هایش می شناسند افسانه هایی که توسط پدربزرگ ها نقل می شود و کودکان و بزرگترها برای شنیدن این داستان ها سر تا پا گوش می شوند.

یکی دیگر از زیبایی های این شب داستان سرایی مادر بزرگها برای نوه ها است، در ایام قدیم با جمع شدن نوه ها دور مادر بزرگ، او برایشان از متیل ها و داستان های باستانی سخن به میان می آورد و آنها را مجذوب این داستان سرایی ها می کرد که تا سالها در ذهن خردسالان جاری باشد و بماند.

در میان این دورهمی های شب یلدا رسمی نیز وجود دارد که از قدیم وجود داشته و طرفداران زیادی دارد آن هم شاهنامه خوانی است گاهی در میان خانواده های کهگیلویه و بویراحمدی و در میان دورهمی ها فردی که صدای بهتری دارد شاهنامه را باز می کند و جذاب ترین بخشش را با صدای بلند برای بقیه می خواند.

از شاهنامه و داستان نیز که بگذریم از خوراکی محبوب مردم کهگیلویه و بویراحمد در شب چله نمی توان گذشت؛ شب یلدا را بدون خوراکی نمی توان سپری کرد مردم این استان۲ غذا را در این شب پخت می کنند، یکی آش دوغ و دیگری آش ماش است، آجیل های شب یلدا نیز جای خود را دارند.

البته مردم کهگیلویه و بویراحمد نیز برای این شب آجیل خاص خودشان را دارند که همان گندم برشته است؛ گندم را چند روز در آب نگه می دارند، بعد روی تابه می گذارند که برشته شود و سپس موادی از جمله کلخنگ، بادام و کشمش به آن اضافه می کنند و جلوی مهمانان شب یلدا می گذارند.

هندوانه، انار و سایر آجیل ها نیز در شب چله مردم استان استفاده می شود که هر کدام نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند که انار و هندوانه با رنگ سرخشان نمایندگانی از خورشید در شب به‌شمار می‌روند.

مردم این استان در شب یلدا که به ‘چاله گرم کُنون’ معروف است تلاش می کنند اجاق خانه گرم باشد و از غذاهای گرم استفاده می کنند تا سرمای زمستان را کمتر احساس کنند.

خواندن ‘ یار یار ‘ محلی و نی زدن نیز از دیگر رسومات مردم این استان در شب یلدا یا همان شب چله است.

به هر صورت شب یلدا در میان مردم کهگیلویه و بویراحمد شبی به یاد ماندنی خواهد بود دورهمی های خانوادگی در کنار پدر بزرگ و مادربزرگ ها برای همه لذت بخش است شب یلدای مردم این استان در کنار بزرگترها سپری می شود تا به آنها بگویند ما قدردان زحماتتان هستیم و هیچ گاه فراموشتان نخواهیم کرد.