موانع مشارکت اجتماعی در نذرهای مالی

به گزارش قائم آنلاین، با توجه به شرایط اقتصادی کشور، نذرهای مالی ظرفیت‌های زیادی برای توانمندسازی گروه‌های آسیب‌پذیر و مقابله با فقر دارند و مشارکت جمعی در نذرهای مالی می‌تواند راه را برای توسعه کشور هموار کند. به دلیل اهمیت این موضوع پژوهشگران علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، در مطالعه‌ای به بررسی جامعه‌شناسی نذر و موانع مشارکت‌ اجتماعی در نذرهای مالی پرداختند.

نسرین عربی، محسن نوغانی دخت بهمنی و غلامرضا صدیق اورعی؛ پژوهشگرانی بودند که در این مطالعه همکاری داشتند. برای انجام این مطالعه و به دست آوردن نمونه‌های متنوع و جامع برای بررسی پدیده نذر، از افراد فعال در حوزه نذر و خیریه و از مردم عادی، استفاده شد.

جلسات مصاحبه با هشت نفر از خیرین فعال در حوزه نذرهای مالی، برگزار شد. همچنین با مراجعه به برخی خیابان‌های مشهد و اماکن عمومی مثل مسجد، درمانگاه، فروشگاه و… به صورت اتفاقی با ۱۰ نفر از شهروندان عادی مصاحبه انجام گرفت و سعی شد نمونه‌ها از همه اقشار و سنین مختلف انتخاب شوند.

در این مصاحبه‌ها موضوعاتی مثل دیدگاه مصاحبه‌شوندگان، میزان آگاهی آن‌ها از احکام نذر، کارکردهای نذرهای فردی و مشارکتی، روش‌های نذردهی آن‌ها و… مورد پرسش قرار گرفت.

جمعیت مورد بررسی شامل هفت مرد و ۱۱ زن ۲۱ تا ۶۶ ساله بودند که مشاغلی مثل روحانی، پزشک، استاد(دانشگاه و حوزه)، کارمند(دولتی و خصوصی/ شاغل و بازنشسته)، کارگر، مشاغل آزاد، خانه‌دار و دانشجو داشتند.

مصاحبه‌شوندگان در دو گروه آگاه و ناآگاه دسته‌بندی شدند. کنش‌گران آگاه؛ کاملا با نذر و احکام و روایات آن آشنا بودند و کنش‌گران نیمه‌آگاه؛ از احکام یا روایات مربوط به نذر اطلاع کافی نداشتند.

بر اساس یافته‌های پژوهش، نوع کنش افراد آگاه ترکیبی از عقلانی و سنتی است و در نذرهای مالی به روش‌های نذردهی گروهی و مشارکتی تمایل دارند. این در برابر مسائل موجود در جامعه احساس مسئولیت می‌کنند. برخی از آنها بیان کردند که در زندگی خود با کسب آگاهی بیشتر، روش‌های نذردهی خود را از عاطفی- سنتی و انفرادی به سمت عقلانی- سنتی و اجتماعی تغییر داده‌اند. این افراد به دلیل داشتن تجربه زیسته فقر، روش‌های مشارکتی و اجتماعی را انتخاب کرده‌اند. به گفته پژوهشگران این تحقیق تجربه زیسته می‌تواند جایگزین مناسبی برای آگاهی باشد.

برخی از مشارکت‌کنندگان با وجود داشتن باورهایی در خصوص نذر، در مسائل اجتماعی احساس مسئولیت نکرده و در نذرهای مشارکتی مالی شرکت نمی‌کنند. بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها موانع آموزشی، مدیریتی، فرهنگی و اقتصادی در این موضوع نقش دارند.

مواردی مانند فقدان آموزش کافی و صحیح در مورد ارزش‌های مطلوب ائمه و خداوند، ناآگاهی کنشگران از روش‌ها و ارزش‌های مطلوب دینی و فرهنگی، ناآگاهی از توانایی به کار گیری ظرفیت‌های نذورات در توسعه، عدم به روزرسانی و اطلاع‌رسانی روش‌های انجام مناسک دینی بر اساس اولویت‌ها و … از موانع آموزشی در مشارکت‌ اجتماعی در نذرهای مالی است.

موانع مدیریتی مثل کم توجهی مسئولین در استفاده بهینه از نذورات، توزیع سلیقه‌ای آن‌ها، موانع قانونی، بی اعتمادی و … از دلایل مدیریتی عدم مشارکت اجتماعی است.

تقدیرگرایی، تعصب، چشم و هم‌چشمی، تظاهر، ناتوانی مالی، نداشتن تجربه زیستن در فقر و … موانع فرهنگی و اقتصادی هستند که در عدم مشارکت اجتماعی در نذرهای مالی نقش دارند.

به پیشنهاد پژوهشگران این مطالعه، برای افزایش آگاهی افراد، باید متخصصان حوزه و دانشگاه نیازهای اجتماعی و اقتصادی را اولویت‌بندی کنند. سپس گزارش‌ها و پیشنهادات در اختیار مسئولین قرار گرفته و قوانین و دستورالعمل‌ها و… در اختیار نهادها و سازمان‌های دولتی و خصوص قرار گیرد و بدنه سازمان‌های مردم‌نهاد از استحکام و قدرت عمل و اختیارات لازم برخوردار شوند.

با عمل به روش‌های جدید توسط عده‌ای از کنش‌گران و دیدن نتیجه مثبت و کارکردهای آن، اعتماد به نفس کنش‌گران بالا رفته و می‌دانند قادر هستند کاری انجام دهند که علاوه بر نفع شخصی، نفع اجتماعی و توسته دنیوی و اخروی هم دارد.