آثار قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF بر روی روابط اقتصادی با چین و روسیه

به گزارش قائم آنلاین، اخیراً مجید رضا حریری رئیس اتاق مشترک ایران و چین با تأکید بر اینکه ایران هیچ مبادله بانکی با چین و روسیه ندارد، اظهار داشت: «الآن ما دو مشکل اساسی در سیستم بانکی داریم؛ یکی تحریم‌های آمریکا است که هر کشور همکاری با ما را در تور تحریم‌های خود قرار می‌دهد. مشکل دوم؛ موضوع FATF است که نپذیرفتن شرایط آن موجب این مشکل شده است. به طوری که در هفته اخیر از سوی این نهاد مالی مکرراً به سیستم‌های بانکی دنیا بخشنامه شده مبنی بر اینکه ایران یک کشور پر ریسک‌ است و باید مبادلات مالی آن به شدت کنترل شود». در ادامه به بررسی صحت و سقم این ادعا می پردازیم:

*دستورالعمل کانادا صرفاً توصیه به افزایش احتیاط است

حریری در بخشی از این مصاحبه، قطع همکاری بانکی چین و روسیه با ایران را ناشی از قرار گرفتن نام ایران در لیست اقدامات مقابله‌ای (لیست سیاه) FATF می داند.

به گزارش فارس، هرچند با قرار گرفتن نام ایران در فهرست کشورهای غیر همکار FATF، این نهاد از کشورهای عضو خواسته بود تا با انجام اقدامات مؤثر به محافظت از سیستم مالی جهان در برابر ریسک‌های موجود بپردازند، اما صرفا وزیر دارایی کانادا دستور داده است که همه تراکنش‌ها به مبدأ یا مقصد ایران به‌عنوان تراکنش پر ریسک شناسایی و اطلاعات آن به مرکز نظارت بر تراکنش‌های مالی و گزارش‌دهی کانادا داده شود.

این دستورالعمل صرفاً موضوع افزایش احتیاط و ارسال اطلاعات به واحد اطلاعات مالی کانادا را مطرح می‌کند و دستوری مبنی بر قطع ارائه خدمات را نمی‌دهد. همچنین باید خاطر نشان کرد، افراد با پاسپورت ایرانی که قصد دارند تراکنش‌های بانکی غیر مرتبط با ایران انجام دهند، از این دستورالعمل مستثنی شده‌اند.

*تاثیرگذاری اندک FATF در مقایسه با تحریم‌های آمریکا

حریری در مصاحبه دیگری با سایت تجارت نیوز گفت: «بعد از برجام، ایران حتی تحریم سوئیفت، تحریم آمریکا، سازمان ملل و اتحادیه اروپا را هم نداشت. یعنی بعد از برجام تحریمی نداشتیم اما با این حال باز هم امکان انتقال پول به سایر کشورها وجود نداشت؛ علت این موضوع عدم نقل و انتقال پول از شبکه بانکی بود که قواعد FATF نپذیرفته بودیم».

این ادعا در حالی مطرح شده است که برایان اوتل مشاور سابق مدیر دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (اوفک) در وزارت خزانه‌داری آمریکا در یادداشتی برای اندیشکده شورای آتلانتیک نوشته است: «اقدامات FATF اهمیت چندانی ندارد. هرچند که قرار داشتن ایران در لیست اقدامات مقابله‌ای تمایل بانک‌های بزرگ را برای انجام همکاری‌های بانکی با ایران کمرنگ کرده است، اما پابرجا بودن تحریم‌های اصلی آمریکا حتی قبل از خروج ترامپ از برجام، مانع مهمی برای انجام معاملات بین‌المللی با ایران بوده است و با خروج آمریکا از برجام، وضعیت بدتر هم شد… تحریم‌های ثانویه آمریکا، قبل از تصمیم ۲۱ فوریه FATF، دسترسی ایران به بازارهای جهانی را به شدت محدود کرده است. به همین دلیل بعید به نظر می‌رسد که بانک‌های جهانی در پاسخ به درخواست FATF برای اقدامات مقابله‌ای، کارهای جدیدی انجام دهند».

همچنین هادی تیزهوش تابان رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه با اشاره به جزئیات قطع روابط بانکی روسیه برای تجار ایرانی گفت: «سیستم بانکی تمام کشورها با ایران قطع است. علت قطع روابط بانکی به موضوع تحریم باز می‌گردد».

*علل کاهش تعاملات اقتصادی چین و ایران در سال های اخیر

به دلیل تحریم‌های آمریکا، بخش زیادی از تعاملات مالی ایران با کشورهای دیگر در بسترهای غیر بانکی و صرافی‌ها انجام می‌شود و عدم همکاری‌های بانکی چیز جدیدی نیست، بلکه در گذشته هم وجود داشته است. در اوایل ماه می ۲۰۲۰ (اردیبهشت ۱۳۹۹)، بلومبرگ در گزارشی نوشت: روابط اقتصادی ایران و چین تقریباً از یک سال گذشته کاهش یافت. این امر در تجارت دوجانبه و همچنین در سیاست‌گذاری بانک کونلون انعکاس یافته است. به طوری که بانک چینی در بازه زمانی ۹۰ روزه بازگشت تحریم‌های آمریکا، در سال ۱۳۹۷ به مشتریان ایرانی اعلام کرد که خدماتش را محدود خواهد کرد.

فریال مستوفی عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران هم درباره این موضوع گفت: «بانک‌های چینی از سال ۲۰۱۲ با ایرانی‌ها کار نمی‌کنند و تنها «کونلون بانک» چین با ایران مراوده دارد که امروز خدمات این بانک هم به کمک‌های بشردوستانه معطوف شده است».

آمارهای سایت ترید مپ (جدول زیر) نشان می‌دهد که تجارت فصلی چین با ایران از فصل سوم سال ۲۰۱۹ (یعنی شش ماه قبل از قرار گرفتن نام ایران در لیست اقدام مقابله‌ای FATF) روند کاهشی داشته است و این روند در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ بیشتر هم شد. بخشی از این کاهش مراودات تجاری به خاطر تحریم‌های آمریکاست. علی شریعتی عضو اتاق بازرگانی ایران درباره این موضوع گفت: «بیشترین مشکل مربوط به کالاهای اساسی است که از چین و بعضاً روسیه وارد می‌شود، چین بابت تحریم کشتیرانی و نقل و انتقال پول بهانه آورده و همکاری نمی‌کند».

بخش دیگری از کاهش تجارت چین و ایران به کاهش مجموع تجارت چین با جهان بر می‌گردد. مجموع تجارت چین با جهان در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سه ماهه آخر سال ۲۰۱۹ حدود ۲۳ درصد کاهش داشته است و مجموع تجارت چین با ایران نیز حدود ۱۹ درصد کاهش را نشان می دهد.

در مجموع، قرار گرفتن نام ایران در لیست اقدام مقابله‌ای FATF تأثیر جدیدی بر مراودات بانکی و تجاری ایران با چین و روسیه نداشته است. قطع مراودات بانکی و کاهش همکاری‌های تجاری کشور در سال‌های اخیر، موضوع جدیدی نبوده و علت آن به تحریم‌های آمریکا بر می‌گردد.