روزی که تاریخ تهران چند هزار سال جابه‌جا شد

به گزارش قائم آنلاین، روزنامه ایران نوشت:‌ «صدای کار شبانه‌روزی بولدوزرها در تابستان سال ۱۳۴۷ زندگی را از ساکنان قدیمی محله قیطریه تهران گرفته بود. مجوز شهرداری برای ساخت مجتمع مسکونی در تپه‌های قیطریه صادر شده بود و مالک پروژه دوست داشت هر چه سریع‌تر تپه را تسطیح کند تا بتواند پی ساختمان را بالا بیاورد اما ورود چنگک یکی از بولدوزرها به دل خاک ورق را برگرداند و ناگهان چشم تمام پایتخت‌نشین‌ها را به تپه‌های قیطریه دوخت. آن چه چنگک بولدوزر با خود بالا آورد نه فقط کمی خاک که تاریخ تهران بود؛ تاریخی که چند هزار سال به عقب رفت و هویتی تازه به شهر داد. پایتختی که تا پیش از آن همه پیشینه‌اش را حداکثر به دوران صفویه و قاجاریه نسبت می‌دادند و از آن در کتاب‌های تاریخی و سفرنامه‌ها تنها به‌ عنوان روستایی کوچک و خوش آب و هوا در شمال ری یاد شده بود به یکباره به شهری باستانی بدل شد.

در کتاب آثار البلاد که اثری از قرن هفتم هجری قمری (۷۰۰ سال پیش) است درباره تهران نوشته شده: «تهران روستای بزرگی در حوالی شهر ری است که باغ‌ها و درختان میوه فراوان دارد. ساکنان آن در سرداب‌هایی زندگی می‌کنند که به لانه مورچگان می‌ماند. میوه‌هایشان نیکو و فراوان است و بویژه اناری دارند که در هیچ یک از شهرها نظیرش یافت نمی‌شود.» اما آن چه با زیر و رو شدن خاک تپه‌های قیطریه نمایان شد رسیدن به گورستانی باستانی با بیش از ۳ هزار سال قدمت بود.

با انتشار خبر کشف آثار باستانی در محله قیطریه تهران وزارت فرهنگ به فکر بررسی‌های علمی در این منطقه افتاد و باتوجه به اهمیت موضوع، کار را به دست تیمی بسیار حرفه‌ای از باستان‌شناسان ایرانی به سرپرستی مرحوم سیف‌الله کامبخش فرد سپرد. تیم باستان‌شناسان در نامه‌ای به شهرداری تهران درخواست کرد علاوه بر توقف عملیات گودبرداری در تپه‌های قیطریه صدور مجوزهای جدید را هم در منطقه تا پایان کاوش‌های باستان شناسی متوقف کند.

سیف‌الله کامبخش فرد مدیر تیم کاوش‌های تپه قیطریه پیش از آن در محوطه‌هایی همچون مارلیک، معبد آناهیتا و … کار کرده و کارشناس موزه ملی ایران بود و در کاوش‌های تپه‌های قیطریه دیدی جدید نسبت به اهمیت و هویت تاریخی و باستانی تهران را مشخص کرد. باستان‌شناسان در حفاری‌های قیطریه در سال‌های ۱۳۴۷ و ۱۳۴۸ بیش از ۳۵۰ گور باستانی متعلق به هزاره اول قبل از میلاد مسیح (عصر آهن) به دست آوردند که نشان داد تهران احتمالاً در دوران پیش از میلاد جمعیت بسیار زیادی را در خود جای داده است؛ ساکنانی که با توجه به کشف نشدن آثاری از بقایای خانه‌هایشان احتمالاً کوچ‌رو بوده‌اند.

در بررسی‌های گورهای باستانی قیطریه بیش از ۵ هزار شیء (انواع ظروف سفالی، زیورآلات، سلاح و…) که به همراه مردگان در قبرهای تک نفره و دو نفره دفن شده بودند، کشف شد که هم اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می‌شوند و نشان می‌دهد که ساکنان تهران باستان به زندگی بعد از مرگ اعتقاد داشته‌اند. با پایان کاوش‌ها و با توجه به این که بخش مهمی از زمین‌های بررسی شده متعلق به افراد بود، روی محوطه‌ها برج‌ها و واحدهای مسکونی ساخته شد، منطقه‌ای که می‌توانست به موزه‌ای مهم برای پایتخت بدل شود و حالا سازه‌های سیمانی آنها را اشغال کرده و در واقع ساکنانش روی تاریخ تهران زندگی می‌کنند.»